Ҳофиз ибн Касийр раҳимаҳуллоҳ айтадилар : Аллоҳнинг амри билан кўз тегиши ва унинг таъсири ҳақдир.
(«Ибну Касийр тафсири»)
Ҳофиз ибн Хожар раҳимахуллох айтадилар : Кўз тегиши ёмон табиатли кишидан бир нарсага Ҳасад билан ёқтириб қарашидан пайдо бўлади. Назар қилинган кишига ундан зарар ҳосил бўлади.
(«Фатхул борий»)
Ибнул Асийр раҳимаҳуллох айтадилар : Қачонки бир кишига душмани ёки бир Ҳасадгуй назар ташласа ва ўнга таъсир қилса ва шу сабабдан у касал бўлиб колса, ўнга кўз тегибди, деб айтилади.
(Ан-ниҳоя)
Баъзи уламолар айтадилар: “Қулоқ солиш ва ақл ишлатишдан бенасиб қолган тоифалар кўз тегишини инкор қилганлар. Улар кўз тегишини : «Бу гаплар ваҳима гаплардан бўлак нарса эмас, ҳақиқатда йўқ нарсалардир», деб изоҳлайдилар. Бу гапларни айтаётганлар одамлар ичида энг илмсиз, ақл ва Қулоқ солиш борасида жоҳил, бети қалин, табиати қўпол, руҳлар ва жинлар, уларнинг сифатлари ва таъсирлари ҳақида маърифатдан йироқ бўлган кишилардир. Оқил кишилар эса, миллатлари кандай бўлишидан катъий назар, улар кўзнинг сабаби ва таъсир қилиши ҳақида турли фикрларда бўлсалар ҳам кўзнинг тегишини йўққа чиқармайдилар ва инкор қилмайдилар.”
Баъзи уламолар айтадилар: Маълумки Аллоҳ субханаҳу жисмлар ва руҳларда қувватлар ва турли табиатларни яратиб, уларнинг кўпчилигида ўзига хосини ва таъсирли кайфиятларни барпо қилган. Оқил инсон руҳларнинг жисмларга таъсир қилишини инкор қилиши мумкин эмас. Чунки бу гувоҳ бўлинган ва ҳис қилинган нарсадир. Мисол учун бирор кишидан тортиниб, уялиб турган кишига, ўша киши қараса, унинг юзи қизариб кетади, биронта кишидан қўрқаётган кишига, қўрқитаётган киши қараса, қўрқувчининг юзи сарғайиб кетганини кўрасиз. Инсонлар назар таъсиридан касалликка чалиниб, қуввати заифлашганларнинг гувоҳи бўлишган. Буларнинг бари руҳлар таъсирининг воситасидандир. Кўз тегишининг кўзга боғликлиги кучли бўлгани учун ҳам «кўз тегиш» деб бу ҳодисани кўзга боғланади. Аслида кўзнинг бу ўринда алоқаси йўқ бўлиб, фақат руҳгина таъсир қилади. Руҳлар - табиати, қуввати, кайфияти, ўзига хослиги билан турли-туман бўлиб, Ҳасадгуй руҳ, Ҳасад қилинаётган руҳга очиқ азият беради. Шунинг учун Аллоҳ субҳанаҳу - ўз расулига ҳасадгуйнинг ҳасад қилаётган вақтдаги ёмонлигидан паноҳ сўрашни буюрди. Ҳасадгуйнинг ҳасад қилинаётган кишига азият беришини инсоният ҳақиқатидан ташқарида бўлган кишигина инкор этади. Кўз тегишининг асли келиб чиқиши ҳам мана шундайдир. Зеро кўз тегаётганида ҳасадгуй ва бузуқ жон бузуқ кайфиятга кириб, ҳасад қилинаётган жонга рўбарў келади ва ўзига хослиги билан ўнга таъсир қилади. Бунга мисол қилиш учун энг яқин бўлган нарса - илондир. Ундаги заҳар кувват билан яшириниб туради. Душманига рўбарў келгач, ғазаб куввати ажралиб чиқиб, азият берувчи ярамас бир кайфият тусига кира бошлайди. Илонларнинг ичида мана шундай кайфияти кучайиб, қувватга кирувчи ва ҳатто қориндаги ҳомиланинг тушишига ёки кўзни кўр бўлишига таъсир қилувчиси ҳам бор. Пайғамбар (соллоллоҳу алайҳи ва саллам) думи кесик ва «зу туфятайн» деган илонлар тури ҳақида айтганларки : «У иккиси кўзни кўр қилади ва ҳомилани туширади».
(Бухорий, Муслим)
Кўзнинг таъсири гоҳо тегиш, гоҳо рўбарў келиш, гоҳида қараш, Гоҳида руҳнинг таъсир қилаётган кишиси томонига юзланиши билан, Гоҳида дуолар, дам солишлар ва тааввузотлар билан, Гоҳида эса уй ва хаёллар билан ҳам бўлади. Кўзи тегаётган кишининг таъсири қарашгагина боғлиқ эмас. Балки, Гоҳида киши кўр бўлса ҳам, унга бирор нарсанинг сифати баён қилинганда, уни кўрмаса ҳам унга таъсир қилади. «Кўзи бор» деб аталадиганларнинг кўпчилиги, кўз тегаётган нарсани кўрмасданоқ, унинг сифатини эшитганида унга таъсир қилиб қуяди. Кўз «кўзи бор» кишидан чиқиб, Гоҳо нишонга тегувчи, Гоҳида эса хато кетувчи камоннинг ўки кабидир. Агар у ҳеч бир ҳимоясиз жонга дуч келиб қолса, шубҳасиз унга тегади, агар қуролланган совутли жонга дуч келса, у кучини йўқотиб, таъсир қилолмайди. Гоҳида эса ўқ ўз эгасига қайтиб кетиши ҳам мумкин. Кўз тегишининг асли келиб чиқиши «кўзли» кишининг бирор нарсани ёқтириб қолишидан бўлади. Сўнгра унинг нафсидаги бузуқ кайфият бўнга эргашади ва заҳарини сочиш учун у кўзлаётган кишисига ёки нарсасига назар ташлашдан фойдаланади. Баъзида киши ўзини ўзи беихтиёр кўзлаб қуяди.
Баҳодир Соипов
ТИИ ўқитувчиси