إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا
وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ
«Албатта: “Раббимиз – Аллоҳ”, – деб сўнгра тўғри бўлган зотлар ҳузурига (ўлим пайтида) фаришталар тушиб (дерлар): “Қўрқмангиз ва ғамгин ҳам бўлмангиз! Сизларга ваъда қилинган жаннат хушхабари билан шодланингиз!”» (Фуссилат сураси, 30-оят).
“Тўғри бўлган зотлар” қандай кишилар экани тўғрисида турли фикрлар бор. Абу Бакр розияллоҳу анҳу: “Сўзи билан иши бир бўлган одам” деса, Умар розияллоҳу анҳу: “Аллоҳ буюрган ишни қилиб, қайтарганидан қайтган ва Аллоҳга итоат қилишда тулкидек айёрлик (мунофиқлик) қилмаган зотлардир”, деган. Усмон розияллоҳу анҳу: “Амални ихлос билан адо этувчилар” деса, Али розияллоҳу анҳу: “Ширк келтирмасдан, фарз амалларни бажариб юрувчилар”, деган.
Ушбу оятда мўминларнинг қанчалик саодатли экани баён этилган. Мўминлар, аввало: «Раббимиз Аллоҳ», деб Аллоҳ таолонинг ўзларига Раб эканини, Холиқ, Розиқ, Мудаббир ва Тарбиячи эканини тан олган зотлардир. Аллоҳга имон келтирганларидан кейин «Раббимиз Аллоҳ» деган сўзларида мустақим турган зотлардир. Уларнинг қалблари «Раббимиз Аллоҳ»да мустақимдир.
Мўминларга кофирлар сингари инсу жиндан иборат ёмон дўстлар эмас, балки фаришталар яқин бўлади. Сўнгра уларга икки дунёда ҳам хотиржам қилувчи қуйидаги хабарлар айтилади: «Албатта, “Раббимиз Аллоҳ” деган, сўнгра мустақим (тўғри) бўлганларнинг устиларидан (ўлим пайтида) фаришталар тушиб (дерлар): “Қўрқманглар, маҳзун ҳам бўлманглар...”»
Келажакда, охиратда ҳолимиз не кечади, деб қўрқманглар, кўнглингизга ҳеч қандай хавф келмасин. Қилиб ўтган ишларимиз натижаси қандай бўлар экан, деб ҳам маҳзун бўлманглар. Сизлар учун келажакда ҳеч қандай хавф-хатар йўқ. Қилган ишларингизнинг натижаси ҳам яхши. Чунки сиз: «Раббимиз Аллоҳ», дедингиз ва ўша сўз тақозосига кўра мустақим, яъни тўғри туриб умр кечирдингиз.
Имом Қуртубий: “Аллоҳга имон келтириб, сўнгра Унга итоат қилишда тўғри бўлган зотлар”, деган. Имом Калбийнинг ривоятида Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо бундай деган: “Аллоҳ зиммаларига фарз (бажариши зарур) қилган ишларда тўғри туриб (бажарган) зотлардир”.
Абу Олиядан қилинган ривоятда: “Улар динда туриш ва унга амал қилишда (ҳеч қандай моддий нарсани умид қилмай, балки) Аллоҳ учун холис қиладиганлардир”, дейилган. Бошқа ривоятда: “Алар шундай зотларки, Аллоҳнинг чегарасидан чиқмай, У Зотга итоат қилишда тўғри турган ва Пайғамбарининг суннатини маҳкам тутганлардир”, дейилган.
Мужоҳид ва Икрима раҳимаҳумаллоҳ бундай деган: “Улар шаҳодат калимасида то Аллоҳнинг ҳузурига боргунча тўғри турганлардир”. Қатода раҳимаҳуллоҳ айтади: «Ҳасан Басрий ҳар гал шу оятни ўқиганида “Аллоҳим, бизни мустақимлик (тўғрилик) ила ризқлантир”, деб дуо қилар эдилар».
“..устиларидан (ўлим пайтида) фаришталар тушиб (дерлар)...” Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Пайғамбаримиз алайҳиссалом бундай дедилар: «Ўлаётган (одамга) фаришталар келади. Агар у одам солиҳ (тўғри) киши бўлса, (фаришталар): “Эй покиза жасаддаги покиза жон, чиқ, мақтовга лойиқ ҳолатда чиқ ва (сенга) равҳи райҳон хушхабари ҳамда Раббинг розилиги суюнчиси бўлсин!” дерлар.
Калбий айтади: «Фаришталар мўминларнинг жонлари чиқаётган вақтда тушиб, уларга хушхабар бериб: “Қўрқманглар, маҳзун ҳам бўлманглар...” дерлар. Яъни, олдингиздаги азобдан қўрқманг, дунёда қилган ишларингиздан маҳзун ҳам бўлманглар, дерлар».
Муқотил айтади: «Қиёмат куни осмондан ҳафаза (сақловчи) фаришта уларнинг устига тушиб, (бандага қараб): “Мени танийсанми?” дейди. Банда: “Йўқ” дегач: “Мен сенинг амалларингни ёзиб турувчи фариштаман” деб, унга жаннат хушхабарини беради».
Зайд ибн Аслам: “Хушхабар уч ўринда бўлади: ўлим пайти, қабрда ва қайта тирилганда”, деган.
Суфён ибн Абдуллоҳ Сафафий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга: «Эй Аллоҳнинг расули, менга Ислом ҳақида бир нарса айтингки, сиздан кейин у ҳақда бошқа ҳеч кимдан сўрамай”, дедим. Шунда у зот: “Аллоҳга имон келтирдим де ва бунда (шу имонингда) тўғри тур” дедилар».
Ҳа, азизлар, Аллоҳ таоло барчамизга фаришталарнинг хушхабарини эшитишни насиб айласин!
Тафсир китоблари асосида
“Раҳимбой ҳожи ота” жоме масжиди имом ноиби
Муҳаммадзариф ЭРГАШ ўғли тайёрлади.