Tirikchilik hayot ziynati. Shuningdek, halol mehnat qilib ro'zg'or tebratish ayni ibodatdir. Kasbning qay biri bo'lsa ham halollik birlamchi shart qilingan.

Barcha kasblar ham e'tiborli. Lekin o'ziga yarasha har birining o'z maqomi bor. Hususan, savdo alohida e'tiborga loyiq. Chunki jamiyat a'zolari ichida unga ro'para kelmaydigan yo'q hisobi.

Fiqh kitoblarida ham savdo bo'limi anchagina salmoqli o'rinda turadi. Lekin nimagadir ko'pchilik savdo ilmini o'rganishga qiziqmaydi. Holbuki, arzimas narsaga e'tibor qilmaslik savdodan kelgan daromad yoki xarid qilingan mahsulotning halol bo'lmay qolishiga sabab bo'lishi mumkin. Halollik esa taqvoning asli ekanligini unutmasligimiz kerak.

“Savdo” arabchada “bay'” deyilib, lug'atda o'zaro bir narsani almashtirishni bildiradi. Shariatda, esa bir molni boshqa mol evaziga rozi bo'lib qabul qilishga aytiladi. Umuman olganda, savdo atamasi “tijorat” kalimasidan ko'ra bozor iqtisodi degan so'z ma'nosiga yaqinroqdir.

Dinimiz rostgo'y va halol savdogarlarga yuksak martabalarni va'da qilgan. Bu haqda Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Rostgo'y savdogar Qiyomat kunida Arshning soyasidadir” (Imom Daylamiy rivoyati).

Shuningdek, barcha sohada bo'lgani kabi savdoda ham rostgo'ylik talab qilanadi. Bu haqda Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Savdolashayotganlar bir-biridan ajramagunlaricha ixtiyordadurlar – agar rost so'zlasalar, ochiq aytsalar ularning sadolariga baraka kiradi. Mabodo yashirsalar va yolg'on gapirsalar savdolarining barakalari o'chirilur”(Hakim ibn Hizom raziyallohu anhudan Buxoriy va Muslim rivoyatlari).

Baro Ibn Ozib roziyallohu anhu aytadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Baqi'ga kelib:

“Ey, savdogarlar jamoasi!” – dedilar.

Hamma u zot tomon qaradi, shunda u zot alayhissalom:

“Albatta, savdogarlar Qiyomat kunida gunohkor bo'lib tiriladilar, faqat Allohdan qo'rqib, ishini to'g'ri qilib va rost so'zlagan savdogarlar bundan mustasno”, dedilar (Imom Termiziy rivoyati).

Bugungi kunda bozorlarimizda xalqqa halol xizmat qilib baraka topayotganlar ham serob. Biroq turli aldov va firiblar bilan boshqalarni chuv tushirayotganlar ham yo'q emas. Ayniqsa, ulgurji savdoda bir-ikki bora ishonchga kirib olib oxirida katta miqdordagi mablag'ga aldab ketayotgan firibgarlar qanchalab oilalarning hayotidan xotirjamlik yo'qolishiga sabab bo'lmoqdalar.

Unutmaslik kerakki, dunyo o'tkinchi, mol-dunyo esa bevafo. Bizning qaytar joyimiz Allohning huzuridir. Bu dunyoda kimnidir aldab ketganimiz bilan oxiratda mol-dunyo bo'lmagan kunda qilgan amallarimiz haqdorlarga olib beriladi. Amalimiz etmay qolsa ularning gunohlari bizning gardanimizga tashlanadi.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam so'radilar:

— Muflis kimligini bilasizmi?

Aytdilar:

— Yo Allohning Rasuli, bizningcha, muflis na dirham va na matosi bo'lmagan kimsadir.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar:

— Ummatimning muflisi shunday bir kimsaki, u qiyomat kunida ro'za, namoz va zakot bilan keladi. Ammo unga zulm qilgan, buning molini egan, boshqasini urgan, yana birini so'kkan. Bas, u o'tiradi, undan unga, bunga yaxshiliklari qasos qilib olib beriladi. Agar uning zimmasidagi xatolar ado qilinmasdan turib yaxshiliklari tugab qolsa, ularning gunohlari olinib, buning zimmasiga yuklanadi, keyin esa jahannamga otiladi (Imom Muslim rivoyati).

Shahobiddin PARPIYeV,

Asaka tumanidagi “Muhammadsolih” jome masjidi imom-xatibi.