Автобусда ёнимдаги бўш жойга анчадан буён кўришмаган дугонам ўтирди. Иккимиз ҳам хурсанд бўлдик. Ўтган вақтларни эсладик. Ўша кезлар у ўз уйи бўлишини жуда орзу қиларди. Гап орасида бу ҳақда ҳам сўрадим. У эса бир бошидан гапира кетди:
“Ўқишни битириб ишга кирдим, кундузи ишладим, кечқурунлари тикиш қилдим. Укам ёш бўлса-да, устачилик қилиб, пул топди. Онам ҳам қараб турмадилар. Хуллас, биргалашиб керакли маблағни йиғдик. Себзордан бир уйни мўлжалладим. Уй эгаси билан келишдик. Уйни кўрдим, яхши, хоналари кенг, шаҳар марказида жойлашган, таъмирга мухтож эмас. Аммо қўшнилари яхши эмас экан деб, онам кўнмадилар. Онамга: “Кўпқаватли уй бўлса, қўшниларни ҳам онда-сонда кўрсак, улар билан нима ишимиз бор. Ҳовли бўлса, бошқа гап эди”, дедим. “Ёмон ҳамроҳдан ажралиб қутулиш мумкин, аммо ёмон қўшнидан кўчиб кетмасдан қутулиб бўлмайди. Қизим, ҳали ёшсан, кўп нарсани билмайсан. Яқинингдаги инсонлар яхши бўлса, хотиржам яшайсан”, дедилар. Кейин бошқа уй топдим. Уй шаҳар марказидан унча узоқ эмас, аммо бироз таъмирталаб эди. Асосийси, қўшнилар виждонли, инсофли жуда яхши инсонлар экан. Онам шу уйни оламиз деб туриб олдилар. Ҳозир янги уйимизни онамнинг номига расмийлаштириб келяпмиз”, деди.
Дугонам янги манзилини айтиб, боришимни тайинлаганча, бекатда тушиб қолди.
Ота-боболаримиз сафарга чиқишдан олдин йўлдош, уй сотиб олишдан бурун қўшни танла, деб бежиз айтишмаган. Гоҳида узоқ қариндошдан яқиндаги яхши қўшни минг чандон афзал бўлади, кунига ярайди. Бу фикрни тасдиқдловчи мисоллар ҳаётда кўп. Яхши қўшни йўғингизни тўлдиради. Эшигингизга совчи келса, айбингизни яшириб, фазлингизни оширади. Ёмон қўшни эса тинимсиз уруш-жанжал қилади, ҳовлингиздан бир гап қулоғига чалинса, кўчага ёяди. Ғийбат қилиб обрўйингизни тўкади. “Ҳовли олма, қўшни ол” деганлари нақадар тўғри. Аллоҳ барчамизни яхши қўшниларга рўпара қилсин.
Феруза СОЛИЕВА
Cавол: Бир одам аёлига талоқ берган, кейин яқинларига ўша инсоннинг сеҳрлангани маълум бўлибди. Сеҳр қилинган кишининг талоғи ўтадими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Аслида талоқ тушиши учун эрнинг ақл-ҳуши жойида бўлиши шарт. Шунинг учун фуқаҳоларимиз мажнун (ақли заиф), уйқудаги ва беҳуш кишининг талоғи ўтмаслигини таъкидлашган. Худди шунингдек, сеҳр сабабидан ақли жойида бўлмаса, феъл-атвори ўзининг мувозанатидан ташқарида бўлсаю хотинини талоқ қилса, талоғи тушмайди. Агар сеҳр қилинган кишининг ақл-ҳуши жойида бўлиб, ўзининг ҳатти-ҳаракатларини онгли равишда бажараётган бўлса, унинг талоғи тушади. Замондош ҳанафий уламолар сеҳр қилинган кишининг тасарруфи (талоқ, савдо каби ишлари) ҳақида бундай деганлар:
إن فقد عقله فهو غير مكلّف، وإلّا فيكون مكلّفاً
“Агар сеҳр қилинган киши ақл-ҳушини йўқотган бўлса, мукаллаф эмас (яъни талоғи ўтмайди). Аксинча - ақли жойида бўлса, мукаллаф саналади (яъни қилган ишларига жавобгар бўлади)” ("Арийжуз зуҳр” китоби).
Демак, саволда сўралган ҳолатда кишининг талоғи тушиши ақли жойида ёки жойида эмаслигига боғлиқ бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.