Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
19 Декабр, 2024   |   18 Жумадул сони, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:19
Қуёш
07:44
Пешин
12:25
Аср
15:15
Шом
16:59
Хуфтон
18:19
Bismillah
19 Декабр, 2024, 18 Жумадул сони, 1446

"Устоз" сўзи қаердан келиб чиққан? 

13.12.2024   1322   1 min.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Манбаларга кўра, бу сўз араб тилига ўзлаштирилган, аслида ажамдан кириб келган сўздир. Чунки араб тилида (с) س ва (з) ذ ҳарфлари бир сўзда учрамайди.

Бу сўз форс тилидан келиб чиққан бўлиб, "моҳир", "маҳорати юқори" ёки "ўқитувчи" маъноларини англатади. Форс тилида "усто" деб айтилади. Кейинчалик "болалар мураббийи" ёки "подшоҳларнинг фарзандларини тарбияловчи"га нисбатан ишлатила бошлаган.

Тилшунос олимларнинг фикрига кўра, бу сўз араб шеъриятида, хусусан, жоҳилият давридаги шеърларда умуман учрамайди. 

Маълумотларга кўра, бу сўз "бирор соҳада моҳир бўлган инсон"ни англатади. Баъзи манбаларга кўра, ушбу унвонга лойиқ бўлиш учун шахс 18 ёки 12 фанни эгаллаган бўлиши керак. Уларнинг орасида: сарф, наҳв, баён илми, бадиъий адабиёт, мантиқ, калом, усулул фиқҳ, тафсир ва ҳадис фанлари бор.
Тарихий маълумотларга кўра, биринчи бўлиб "устоз" унвони Кофур Ихшидийга берилган. Кейинчалик бу атама кенг халқ орасида болалар тарбиячиси ёки бирор ишда юксак даражага эришган кишилар учун ишлатила бошлаган. Масалан, "фалон соҳанинг устаси" яъни ўша соҳада жуда моҳир деган маънони англатади.

Бугунги кунга келиб, "устоз" сўзи тилимизда кенг қўлланилиши билан бирга, айни пайтда мактаб ўқитувчилари, олийгоҳ ўқитувчилари қатори кўп соҳаларда фаолият олиб бораётган мураббий ҳамда соҳа мутахассиларига нисбатан қўлланиши одатий ҳолга айланди.

Ҳомиджон домла ИШМАТБЕКОВ

Бошқа мақолалар

Она ва ожиз бола

18.12.2024   9280   2 min.
Она ва ожиз бола

Бир бола авто ҳалокат сабаб кўзи ожиз бўлиб қолди. У шифохонадан уйига қайтаркан, тўсатдан останада йиқилиб тушди. Шу пайт она ўғлига насиҳат қилди: 

– Болам, шифокорлар ҳеч нима қила олмасликларини айтишди. Шундай экан, яшаш учун курашишимиз керак. 

Ўғил:
– Ҳа, онажон, биламан, – дея кўзига ёш олди у. 

Она:
– Ўғлим, йиғлашни бас қил. Ёлғиз қолсанг, сенга ҳеч ким меҳрибонлик қилмайди. Шунинг учун кўз ёшингни арт. 

Ўғил:
– Хўп, онажон! 

Она:
– Мен сенга фақат бир марта хато қилсанг, ёрдам бераман. Қолганига ўзинг ҳаракат қилишинг керак. Қани тур ўрнингдан. Ёдингда тут. Сени қўзинг ожиз бўлиши мумкин, аммо нодон эмассан. Бу хонада нималар борлиги эсингдами? 

Ўғил:
– Ҳа. 

Она:
– Ундай бўлса, ақлингни ишлат. Бутун борлиққа диққатли бўл ва қўлларингни ишга сол. Она ўғлини қўлларидан тутиб уй томонга юзини қаратди.
Сўнгра:

– Қўлларингни чўз ва у сенинг кўзларинг эканини тасаввур қилгин, – деди. Ўғил хонани пайпаслаб, яна йиқилиб тушди ва “Вой, онажон, қаердасиз, менга ёрдам беринг”, дея бақирди. 

Она бир четда ўғлини кўзларида ёш билан кузатарди. Ўғил анча вақт ўзига келмай, кўз ёш тўкди. Она ҳам бир четда уни кузатганича фиғон чекди. Шунда ўғил ён-атрофдаги овозларга эътибор қарата бошлади. Ташқаридан келаётган машиналар, қайнаб турган чойнак ва йиғлаб турган онасининг овозини эшитиб, ўрнидан туриб, онаси томон кела бошлади. Она ўғлини қаттиқ бағрига босди. 

Ўғил:
– Онажон, нега йиғлаяпсиз?  

Она:
– Бахтиёрлигимдан, чунки сен мустақил бўла бошладинг. – дея жавоб берди. 

Азизим, бизнинг-чи? Кўзимиз кўряпти, оёғимиз юряпти, қўлларимиз ишлаб турибди. Алҳамдулиллаҳ, беҳисоб неъматлар ичидамиз. Бироқ қанчадан-қанча одамлар бу дунёни кўришга, овозларни эшитишга, бир бор бўлса-да ўз оёғи билан юришга орзуманд. Шундай экан, АЛЛОҲ томонидан бизга берилган неъматларга шукр қилинг. Уларни қадрига етинг.  
 

Акбаршоҳ РАСУЛОВ