26 Апрел, 2025, 28 Шаввол, 1446
26 Апрел, 2025, 28 Шаввол, 1446
Аввал хабар берганимиздек, айни кунларда, яъни 21–25 октябрь оралиғида мен, Тошкент вилояти бош имом-хатиби Жасур бек домла Раупов ва Фарғона вилояти Тошлоқ тумани бош имом-хатиби Шукрулло домла Эгамбердиев Россия Федерациясининг Москва ва Санкт-Петербург шаҳарларида хизмат сафарида бўлиб турибмиз.
Биз Россия Федерациясидаги диний соҳа вакиллари – Рушан ҳазрат Абясов, Ильдар ҳазрат Аляудинов, Ислам ҳазрат Ахмеджанов Руфать ҳазрат ва бошқа таниқли уламолар билан учрашувлар ўтказиш асносида Ўзбекистон мусулмонлари идорасига янги сайланган Нуриддин домла Холиқназаровнинг дуои хайр ва саломларини ҳамкасбларимизга ҳамда Россияда меҳнат қилаётган ватандошларимизга етказяпмиз.
Ўз навбатида, россиялик уламолар ҳам Нуриддин домла Холиқназаровни масъулиятли вазифа – Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий лавозимига сайланганлари билан самимий табриклашди.
* * *
Бугун, яъни 22 октябрь куни Москва шаҳридаги “Проспект Мира” жоме масждидида жума намозидан сўнг Россияга ўқиш, иш, саёҳат ва бошқа мақсадлар ила келган ватандошларимиз билан ватанпарварлик, ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини таъминлаш, Ватанган муҳаббат, оилага садоқат каби мавзуларда маърифий суҳбатлар уюштирдик.
Дарҳақиқат, Ватан бизга Аллоҳ таоло томонидан берилган энг буюк неъмат бўлиб, у ҳақда ҳар қанча ёзсак ҳам яна қайсидир жиҳатлари қолиб кетаётгандай, гўё мисралар ожиз, рангсиз, ғарибдай туюлавераркан. Ватан ҳақида айтмоқчи бўлганларимиз эса, беҳисоб. Шунчалар кўпки, ҳисобдан адашиб кетамиз баъзан.
Ислом динида ҳам Ватанган муҳаббат энг улуғ туйғу сифатида қадрланади. Ватанни севиш туйғусини Аллоҳ таоло ҳазрати инсоннинг қалбига жо айлаган. Имом Ғаззолий раҳматуллоҳи алайҳ: «Одам Ватанини, гарчи у чўл бўлса ҳам, борича севади. Ватанга муҳаббат туйғуси – савқи илоҳий. Инсон ватанидан бошқа жойда хотиржам бўла олмайди», деган.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Маккадан Мадина шаҳрига кўчиб кетаётиб йиғладилар. Маҳзун ҳолда она шаҳри Маккага қайта-қайта қараб: “Қасамки, албатта, сен Аллоҳнинг энг яхши маконисан ва Аллоҳнинг энг маҳбуб шаҳрисан. Агар мени сендан чиқармаганида, асло чиқмасдим”, деганлар (“Фатҳул борий”).
Набий алайҳиссалом она шаҳридан чиқиб кетишга мажбур бўлдилар. Лекин доим ўзлари туғилиб-ўсган Макка сари талпинар эдилар. Аллоҳ таолонинг: «(Эй Муҳаммад!) Албатта, сизга (ушбу) Қуръонни фарз қилган Зот, шакшубҳасиз, сизни қайтиш жойига (Маккага) қайтарувчидир» (Қасас сураси, 85-)ояти нозил бўлгач, таскин топдилар.
Мўътабар ҳадис китобларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам сафардан қайтаётиб Мадина кўчаларини кўрган вақтларида туяларини ниқтаганлари келтирилган. Имом Ҳумайднинг ривоятида: “Мадинани севганларидан уловни ниқтардилар”, дейилган (Имом Бухорий ривояти).
Ибн Ҳажар Асқалоний раҳимаҳуллоҳ “Фатҳул борий фи шарҳи Саҳиҳил Бухорий” асарида ушбу ҳадисни шарҳлаб: “Бу ҳадис Мадина шаҳрининг фазлини билдириш билан бирга, Ватанни севиш зарурлигига ҳам ишора қилади”, деганлар.
Иброҳим ибн Адҳам раҳматуллоҳи алайҳ: “Мен Ватандан айрилиқдек оғир синовга дучор бўлмаганман” (“Ҳулятул авлиё”), деган.
Ватан инсон учун муқаддас, ҳеч нарса унинг ўрнини боса олмайди. Чўлу биёбонда туғилган инсонга жазирамадан қайнаган саҳродан, совуқ ўлкаларда киндик қони тўкилган одамга абадий музликлардан қадрли маскан йўқ.
Минг шукрки, бизга ватан бўлган заминда, тўрт фасл мужассам, оқар дарёлар, баланд тоғлар, гўзал водийлар, кенг воҳалар, ҳатто чўлларимиз ҳам бор. Аллоҳ таоло бизни ана шундай бебаҳо неъмат билан сийлаган.
Ғазал мулкининг султони ҳазрат Алишер Навоий ватанни бундай таърифлайди:
Ғурбатда ғариб шодимон бўлмас эмиш,
Эл анга шафиқу меҳрибон бўлмас эмиш.
Олтин қафас ичра гар қизил гул битса,
Булбулға тикандек ошиён бўлмас эмиш.
Ватанни севиш ва эъзозлаш халқимизнинг қон-қонига сингиб кетган қадрият. Имом Бухорий, Имом Термизий, Аҳмад Фарғоний, Муҳаммад Хоразмий, Абу Лайс Самарқандий, Бурҳониддин Марғиноний каби буюк мутафаккирларимиз ўзларининг тахаллусларини киндик қонлари тўкилган юрт билан боғлаганлари, уларнинг номини дунёга маълум ва машҳур қилганлари ҳам аслида бир ибратдир.
Шундан ибрат олиб, чет элларда иш, ўқиш ва меҳнат қилиш мақсадида юрган ҳар бир ватандошимиз буюк аждодларимизга муносиб бўлиб, бошқа давлатлар фуқаролари олдида Ўзбекистон деган азиз юртнинг вакили сифатида ахлоқ, муомала, юриш-туриш ва бошқа барча масалаларда ибрат бўлиши керак. Бу ҳам Ватанган муҳаббат, халққа садоқатнинг бир намунасидир.
Ватанни севиш, уни соғиниб яшаш инсоният фитратида мавжуд бўлган нозик ҳисдир. Ислом дини таълимотида инсон ўзи яшаб турган ватанини, динини, оила аҳлини ҳимоя қилиши энг улуғ амаллардан эканлиги таъкидланган.
Буюк шоҳ ва шоир Заҳириддин Муҳаммад Бобур тақдир тақозоси билан Ватанни ташлаб, Ҳиндистонга кетишга мажбур бўлади. Мусофир юртларда жуда катта ҳудудга ҳукмдор бўлса-да, бир умр юртни қўмсаб ўтди, Ватан ҳажрида шеърлар битди. Бир куни Фарғонадан олиб келинган қовунни шоҳ олдига олиб киришганда болаликлари ўтган масканнинг неъматини кўриб, юртни соғиниб, йиғлаб юборди ва: “Ватан ишқида юрагим бўлди қовундек тилим-тилим” дейди.
Замонасининг йирик алломаларидан, минглаб муридларга эга бўлган Нажмиддин Кубро мўғуллар босқинидан хабар топиб, биринчилардан бўлиб ватан ҳимоясига отланди. Нажмиддин Кубронинг халқ орасидаги мавқеини билиб, мўғуллар ҳукмдори унга шаҳарни ташлаб, ўзи ихтиёр қилган тарафга кетишни таклиф қилади. Ўз жонини сақлаб қолиш йўлида Ватанини ёвга топширишни ор билган аллома босқинчиларга қарши жангга киради ва мардларча шаҳид бўлади.
* * *
Сафаримиз давомида хориждаги ватандошларимиз истиқомат қилаётган ҳудудларда ижтимоий-маънавий муҳитни янада соғломлаштириш, уларни ёт ғояларнинг бузғунчи оқибатларидан огоҳлантириш, динимизнинг асл моҳиятини етказиш, юртимизда барча соҳаларда амалга оширилиётган ислоҳотлардан хабардор қилишни кўзлаганмиз.
Аллоҳ таоло сафарларимизни бхатар, хайрли ва манфаатли айласин!
Жасурбек домла РАУПОВ,
Тошкент вилояти бош имом-хатиби
Москва шаҳридан махсус
Қуръон нозил бўлган пайтда одамларга энг яқин ҳайвон туя бўлган, шунинг учун уларнинг эътибори туяга тортиляпти. Ҳақиқатда туя бир мўъжиза: унинг тузилиши-қулоқ, бурун, кўз, оёқ, туёқлари саҳро учун мослашган. Шунинг учун ҳам уни араблар саҳро кемаси, дейишади. Туя иссиқ ҳавода юришга мослашган, сув ичмай бир неча кунлаб юриши мумкин ва ҳоказо.
Энди, “саҳро кемаси”нинг яратилишидаги баъзи бир ажойиботларга қисқача бўлса ҳам назар солайлик. Туянинг кўзлари бошнинг юқори қисмига жойлашган бўлиб, ортга қараш имконини беради. Унинг қовоқлари эса қумни тўсишга мослашгандир.
Шунингдек, туянинг бурун катаклари ва қулоқлари ҳам қум киришини тўсадиган жунлар билан жиҳозлангандирлар. Саҳрода шамол туриши билан туянинг тумшуқлари ҳам, қулоқлари ҳам жисмига тортилиб, қумдан зарар кўрмайдиган ҳолатга келиб олади.
Туянинг туёқлари ҳам алоҳида шаклдаги суякларга кийгизилган гўшт ва теридан иборат қўлқоп бўлиб, қумда бундан бошқа туёқ билан юкли равишда юриш мумкин эмас.
Туя саҳрода оч қолганда, қуруқ ёғочни, ҳатто тиконни ҳам еб кетаверади.
Туянинг ўркачи ўзига хос озуқа омборидир. Агар туя саҳрода оч қолса, ўша ўркачидаги “омбор”дан озуқа олаверади.
Саҳрода энг зарурий нарса сув ҳисобланади. Туяни Аллоҳ таоло бу эҳтиёжига ҳам мослаб яратган. Аввало туя тер чиқмайдиган қилиб яратилган. Яъни, у жисмидаги сувни ўзида сақлаб туради.
Қолаверса, туянинг бурни оғзига уланган. Шунинг учун унинг нафас олиши туфайли чиққан буғҳам яна оғзи орқали ичига қайтади. Шу билан бирга туя бирдан кўп сув ичиб олиш қобилиятига эга. У олтмиш литргача сув ичиши мумкин. Бу эса унга саҳрода олти кундан ўн кунгача сув ичмай юриш имконини беради.
Ушбу зикр қилинган нарсалар Аллоҳ таолонинг, ўша туяни яратган Зотнинг қудратига далил эмасми?
Ҳа, туянинг ва ҳар бир жонзотнинг яратилишига ибрат назари билан ақлни ишлатиб қараган инсон Аллоҳнинг қудратига тан бермай иложи йўқ.
Улар туянинг қандай яратилганига назар солмайдиларми? (Ғошия сураси, 17-оят).
1. Туя ҳайвонот олами тарихида энг эски ҳайвон турларидан биридир. Эволюциячилар назариясига кўра, туя ҳам динозаврлар билан бирга йўқ бўлиб кетиши керак эди, лекин ҳеч бир табиат ҳодисаси уни йўқ қилиб юборолмаган.
2. Туя фақат целлюлоза (чўл ва даштларда дағал ўт ва хашаклар, янтоқ, саксовул) билан озиқланиб, витаминларни ва ҳаёт учун керакли барча кимёвий моддаларнинг кўпини ишлаб чиқарувчи ва шу тариқа ҳаётини давом эттирувчи бирдан-бир ҳайвондир.
3. Туя бир неча минг йиллардан ҳозирга қадар одамзотга ташувчилик хизматини қилаётган ягона жонивордир. Ўрта Осиё ҳудудида бундан 100 йил аввал ҳам туялар почтаси мавжуд бўлган.
4. Туялар ўз вазнининг ярмига тенг — 250-300 кг юкни кўтара олади, вазнига нисбатан 10-12% оғирликдаги юкни тортиш кучига эга. Соатига ўртача 4 км тезликда, кунига 35-40 км масофани босиб ўтади. Агар устида юки бўлмаса, тўхтовсиз 100 километр йўл боса олади.
5. Туя бир ичишда 200 литрга яқин сув ичади. Шўр сувни ҳам ичаверади. 100 литр сувни 10 дақиқада ичиб тугатади. Туя бир ҳафтагача емай, 34 кунгача сув ичмасдан юриши мумкин. Сув бор жойни 50-60 километр узоқликдан ҳис этади.
6. Туя сути таркибида калций, магний, темир, фосфор, C, D витаминлари, фойдали минерал ва микроэлементлар кўп бўлиб, у сигир сутидан бир неча карра фойдалироқ. Туя сути – парҳез маҳсулот. Унда ёғ ва шакар миқдори сигирникидан анча кам. Туя сути сутэмизувчилар ичида инсон сутига энг яқинидир.
7. Туянинг тана ҳарорати тунда, саҳро совиганда +34°C гача пасаяди. Кундузи 41°C даражагача кўтарилади. Бу боис теварак-атрофдаги ҳаво ҳарорати ўзгарганда туя деярли терламайди ва сув йўқотилишининг олди олинади. Туя жуни қуёшда 70-80 градусгача қизиса-да, унинг тана ҳарорати 40 градусда бўлади.
8. Туянинг ўркачида сув эмас, ёғ сақланади. Ўркач туя учун озуқа захираси ҳисобланади. Туя ўркачи қаттиқ озуқани ейишни бошлаганидан кейин пайдо бўлади, шунинг учун бўталоқларнинг ўркачи бўлмайди.
9. Туялар сувни ўркачлардаги ёғлардан олади, 100 грамм ёғнинг оксидланишидан 107 грамм сув ҳосил бўлади. Ўркачдаги ёғ ҳаддан зиёд иссиқ ҳавода тана ҳароратини меъёрда ушлаб туради.
10. Туя гавдасининг ерга тегиб турадиган қисмларида, кўкраги, тирсаги ва тиззасида қадоқли тузилмалар бор. Шу туфайли иссиқ (70°C гача қизиган) ерда ҳам ёта олади.
11. Туянинг кўзи фавқулодда кўриш қобилиятига эга бўлиб, 3-4 километрдан таҳдидларни аниқлай олади. Учта кўз қовоғи, икки қатор узун киприклар кўзга қум киришининг олдини олади. Қалин қошлар, зич ва қалин сочлар кўз ва бошни қуёш нурларидан ҳимоя қилишга ёрдам беради.
12. Туялар бурнига қум кириб кетишининг олдини олиш учун бурун тешиклари очилиб-ёпилади.
13. Туянинг иккита лаби бўлади, улар мустақил равишда ҳаракатланиб, тиканли чўл буталарини зарарсиз ея олади.
14. Туянинг қулоқлари ўткир эшитиш қобилиятига эга. Қулоқлар ичкаридан ва ташқаридан тук билан қопланган бўлиб, қумдан ҳимояланган. Чанг бўронлари пайтида туялар қулоқларини айлантира олади.
15. Туянинг туёқлари узун бўлиб, уларни қумга бир текис тақсимлайди ва чўкиб кетмайди. Туя отлар каби олдинга ва орқагагина эмас, тўрт томондаги одам ё ҳайвонни тепа олади. Туёқларидаги эластиклик даражаси юқори.
16. Туялар нафақат иссиқ ҳароратли минтақаларда, жуда паст ҳароратли жойларда ҳам яшай олади. Уларда қишда совуққа бардошли узун ва қалин ҳимоя жунлари ўсади, ёз ойларида эса тўкилади.
17. Урғочи туяларнинг ҳомиладорлик даври 12 ойдан 14 ойгача. Туяларнинг эгиз туғиш ҳолати деярли кузатилмаган. Янги туғилган бўталоқнинг вазни 34 килограммгача бўлади. У туғилгандан ярим соат ўтибоқ юришни бошлайди.
18. Туя — дунёда энг қайсар жонивор. Агар у ётиб дам олишни хоҳласа, уни ўрнидан қўзғатиш жуда қийин. Унинг жаҳлини чиқарсангиз, туфлаб ташлайди. У жуда аниқ туфлайди ва тупуги жуда сассиқ бўлади. Чунки у оддий сўлак эмас, нақ ошқозондан отилиб чиқади.
19. Туя денгиз ёки дарёда суза олади.
20. Туя арабчада “жамал” — “гўзаллик” маъносини билдиради. Бу сўз аввал юнонларга “kamēlos” шаклида ўтиб, ундан инглизларга “camel” тарзида ўтган.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа