10 Май, 2025, 12 Зулқаъда, 1446
10 Май, 2025, 12 Зулқаъда, 1446
Зироатчиликда мева ва сабзавотларни дори ёрдамида тез ва кўзга чиройли кўринадиган суратда етиштириш ҳолатлари кўп учрайди. Бу эса, мева ва сабзавотларнинг табиий етилишига ўз таъсирини кўрсатмай қолмайди. Баъзан бозорларда мева ва сабзавотларнинг етилиши вақтидан аввал савдо расталарига чиққанини кўрамиз. Ҳажми ҳам катта ва кўз билан қараганда чиройли кўринади. Ушбу мева ва сабзавотларни етиштиришда уларнинг таркибига таъсирини кўрсатувчи турли дори воситалари қўлланилади. Бунга асосий сабаблардан бири бозорларга зироат маҳсулотларини эрта чиқариш билан тез фурсатда катта фойда қозонишдир. Шунингдек, мева ва сабзавотларни табиий етилишидан олдин узиб олиб, унга дори йўллаш орқали етиштириб, катталаштириш ҳолатлари ҳам кузатилади.
Бу турдаги мева ва сабзавотларни табиийсидан ажратиб олиш унчалик қийин эмас. Шу ўринда “Динда бунинг ҳукми нима?”, “Бунинг инсон саломатлиги учун зарари йўқми?” каби саволлар туғилиши турган гап.
“Ислом илмлари тадқиқот маркази” фатво бўлимига келиб тушган қуйидаги саволни эътиборингизга ҳавола қиламиз:
Савол: “Баъзи зироатчилар мева маҳсулотларининг чиройли, катта ва тез фурсатда етиштириш мақсадида дори маҳсулотларини қўллашлари кузатилмоқда. Бундай дориларнинг инсон саломатлиги учун зарари бор. Шунингдек, бундай дори воситаларидан фойдаланишга зироат уюшмаси ҳам рухсат бермаган. Бунинг ҳукми қандай бўлади?”.
Жавоб: “Бундай кўринишда фаолият олиб бориш мусулмонларга ёлғон йўл билан маҳсулотларни етказиш бўлгани учун ҳаром ҳисобланади. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким мусулмонларни алдайдиган бўлса, биздан (мусулмонлар сафидан) эмас”, деганлар.
Маҳсулотларни бундай кўринишда одамларга тақдим қилиш зарарли бўлгани боис, уни ҳунар қилиш ва ундан ризқ топиб ейиш ҳаром ҳисобланади. Бундай маҳсулотлар ҳақида маълумотга эга бўлган кишилар уларни бозорга олиб чиқиши, сотиши ва ривожлантириши мумкин эмас. Зеро, бунда ёмонликка шерик бўлиб қолиш бор. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Яхшилик ва тақво йўлида кўмаклашинглар ва гуноҳ ва душманчилик йўлида кўмаклашманглар! Аллоҳга тақво қилинг, Аллоҳ азоби шиддатли бўлган Зотдир” (Моида сураси, 2-оят).
Зироат билан шуғулланадиган кишилар ҳалол касб қилиш йўлида бир-бирларига яхшиликда кўмаклашиб, мусулмонлар учун зарарли бўлган ишлардан четланишлари лозим. Мусулмон кишиларнинг зиммаларида бўлган ҳақларидан бири – бир-бирларига насиҳат қилиш ва яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаришдир. Зеро, ривожланиш учун асосий омиллардан бири яхшилик ва тақво йўлида бир-бирларини қўллаб қувватлашларидир. Валлоҳу аълам!” (Манба: “Мажаллатул буҳусу-л исламийя”).
Демак, мева ва сабзавот маҳсулотларини етиштиришда инсон саломатлигига ёмон таъсир қиладиган дори воситаларини қўллаш динимизда қайтарилган амаллардан экан. Шуни алоҳида айтиб ўтиш керакки, бугунги кунда ушбу маҳсулотларга зарар етказадиган касаллик ва иллатларга қарши ҳимояланиш учун махсус зироат уюшмаси томонидан тавсия қилинган дорилардан фойдаланишнинг зарари йўқ. Аммо, маҳсулотни тезда етиштириб, чиройли ва катта кўринишда бозорга олиб чиқиш ва катта даромадга эга бўлиш мақсадида дори воситаларидан фойдаланиш қабиҳ амаллардан бўлиб, жамиятга зарарли маҳсулот етказиш хавфи бўлгани учун қайтарилгандир.
Аллоҳ таоло ризқимизга барака ато этсин. Ҳар биримиз ризқимизни ҳалол ва чиройли йўл билан тўғри сўзлик ила қозонишимизни насиб қилсин!
Хайруллоҳ домла Саттаров,
Самарқанд вилояти бош имом-хатиби ўринбосари
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Ҳамду сано оламлар Парвардигори, биз яшираётган ва ошкора қилган нарсаларимизни билувчи Аллоҳ таолога бўлсин. Ундан ҳеч нарса махфий эмас — ерда ҳам, осмонда ҳам. Уни шукр ва ҳамдлар билан ёд этамиз. Кимки ўз айблари билан машғул бўлса, бошқаларнинг айбларига қарамайди. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга, У зотнинг оила аъзолари ва саҳобаларига Аллоҳнинг салому дуолари бўлсин.
Эй мусулмонлар! Аллоҳдан қўрқинглар ва ўзингизни ғийбат ва чақимчилик ҳалокатига ташламанглар. Чунки бу икки иллат биродарлик алоқалари ва исломий бағрикенглик учун катта хавф солувчи, жирканч сифатлардандир. Улар қайси жамиятда кенг тарқалса, ўша жамиятнинг бирлиги парчаланади, диллар орасида муҳаббат ўрнига адоват пайдо бўлади, душманга қарши мададсиз қолинган бўлади.
Чақимчилик — бир одамнинг гапини бошқасига етказиб, улар ўртасини бузишга ҳаракат қилишдир. Бу иллат қанча фалокатлар келтириб чиқарган, қанча дўстликни парчалаган, муҳаббатни нафратга айлантирган! Шундан келиб чиқиб уламолар буни сеҳр деб атаганлар.
Чақимчиликдан сақланайлик! У пасткаш инсонларнинг одатидир. У ёмонликларни тарқатади, сирларни фош қилади, катта исёнларга сабаб бўлади. Кимки сизга чақимчилик қилса, билингки, у сиз ҳақингизда ҳам бошқаларга чақимчилик қилади.
Ғийбат — биродарингизни уни йўқлигида ўзининг ёқтирмайдиган нарсалари билан тилга олишдир — унинг хулқи ёки қиёфаси ҳақида бўлса ҳам. Ҳатто ўша нарса унда ҳақиқат бўлса ҳам, бу — ғийбат. Агар унда бўлмаса, бу туҳмат бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ғийбат ҳақида сўралганда: Ғийбат — биродарингизни у ёқтирмайдиган ҳолатда тилга олишингдир, дедилар. — Агар мен айтганим у кишида бўлса-чи? — деб сўралди. — Агар айтганинг унда бўлса, ғийбат қилгансан. Агар бўлмаса, унга туҳмат қилгансан, — дедилар.
Ғийбатдан сақланайлик! Бу гуноҳни кичик деб билмайлик. Оиша розияллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга Сафия онамиз ҳақида бир сўз айтганлар, яъни — “У пакана”, деганлар. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сен ҳозир шундай сўз айтдингки, агар уни денгиз сувига аралаштирсанг, уни булғашга етар эди!”, деганлар.
Ғийбат ва чақимчилик — қабр азобининг сабабларидандир. Расулуллоҳ алайҳиссалом айтдилар: «Мени меърожга олиб чиқишганида, тирноқлари мисдан бўлган инсонларни кўрдим, ўз юзлари ва кўкракларини тирнар эдилар. Жаброилдан сўрадим: “Булар кимлар?” Жаброил: “Булар инсонларнинг гўштини еганлар ва уларнинг шарафларига тажовуз қилганлардир”, дедилар».
Бошқа мусулмонларнинг обрўларини ҳурмат қилайлик! Расулуллоҳ алайҳиссалом Хажжатул Вадоъда: “Албатта, сизларнинг қонларингиз, молларингиз ва обрўларингиз — бир-бирингизга ҳаром, бу кун, бу ой, ва бу шаҳарингизнинг ҳурмати каби” деб айтдилар.
Аллоҳ бундай дейди: “Албатта, мўминлар орасида фаҳш ишлар тарқалишини хоҳлайдиганларга дунё ва охиратда аламли азоб бўлади. Аллоҳ билади, сизлар билмайсизлар”.
Аллоҳ таоло бизларни Қуръони карим ва Расулининг суннатларига мувофиқ ҳаёт кечиришимизни насиб этсин.
Ҳомиджон домла ИШМАТБЕКОВ
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа