Малайзия Миллий университети ҳузуридаги Ислом цивилизацияси институтининг директори, профессор Фариза Шам «Дунё» ахборот агентлигига берган интервьюсида Ўзбекистон раҳбариятининг ўзбек халқининг бой маданий-тарихий ва маънавий мероси, миллий ва диний қадриятлари ҳамда ислом динининг инсонпарварлик аҳамиятини очиб бериш йўлидаги саъй-ҳаракатлари юзасидан ўз фикр-мулоҳазаларини билдирди.
– Мен, авваламбор, Малайзия кенг жамоатчилиги вакиллари Ўзбекистонда ҳаётга тадбиқ этилаётган кенг кўламли ислоҳотлар, виждон ва эътиқод эркинлигининг таъминлаш, бағрикенглик ва инсонпарварлик маданиятини ривожлантириш соҳаларидаги ўзгаришларни катта қизиқиш билан кузатиб бораётганини қайд этишни истардим, - деди у. – Дарҳақиқат, Ўзбекистон раҳбариятининг ислом цивилизацияси бой меросини ҳар томонлама ўрганиш ҳамда ислом динининг том маънодаги инсонпарварлик моҳиятини кенг ёйишга бўлган ёндашуви алоҳида эътиборга сазовордир.
Сўнгги йиллар мобайнида мамлакатда йирик илмий масканлар ўз фаолиятини бошлади. Улар орасида Ислом цивилизацияси маркази, Имом Бухорий ва Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказлари ва бошқа муассасалар бор.
Жорий йил институтимиз Ислом цивилизацияси маркази билан ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйди. Ушбу марказ ислом цивилизацияси олтин асрининг маданий, илмий ва маънавий-ахлоқий мулки ҳамда қадриятларини ўзида мужассам этган улуғвор ва ноёб муассасалардан бири деб биламан.
Яна шуниси ҳам эътиборга моликки, мазкур марказнинг янги биносида Марказий Осиёда яшаган ва илмий-ижодий фаолият юритган, жаҳон маданияти ва мусулмон цивилизацияси тараққиётига бебаҳо ҳисса қўшган буюк аллома ва мутафаккирларнинг улкан мероси жамланади. Дизайни ва кўп тармоқлилиги, унда бой илмий ишлар, қўлёзмалар ва осори-атиқалар тўпламларининг жой олиши янги тадқиқот ва янги муваффақиятларни қўлга киритиш учун янги имкониятлар эшигини очиш ҳамда ислом цивилизациясининг олтин даври муҳитига шўнғишимиз учун жуда қулай имконият яратади.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Тарихчилар Усмонли султонларининг ҳаж зиёратига бормаганига икки сабабни кўрсатадилар:
1. Хавфсизлик муаммолари:
Султонлар ҳаж сафарига боришда хавфсизлик муаммоларига дуч келган бўлишлари мумкин. Улар учун ҳажга бориш оддий одамларникидан фарқли равишда мураккаб бўлган, чунки султоннинг йўлда ҳужумга учраш хавфи катта эди. Бу ҳолат катта қўшин билан сафар қилишни талаб қиларди. Ҳаж ниятида йўлга чиқиб қон тўкишга сабаб бўлмаслигини афзал билганлар.
2. Давлат бошқарувидаги масъулият:
Султонлар мамлакатни муддатсиз тарк этиш хавфли деб ҳисоблашган. Ҳаж сафарлари бир неча ой давом этгани сабабли, давлатни ҳукмдорсиз қолдириш анархия ва сиёсий беқарорликка олиб келиши мумкин эди. Шунинг учун султонлар ҳаж ўрнига давлат бошқаруви ва харбий юришларга устунлик берганлар.
Вақт ўтиши билан Усмонлилар сулоласига бу анъанага айланди. Султонлар “ҳажжи бадал” қилишни тайинлаган бўлиши мумкин.
Шу билан бирга, Усмоний султонлари Макка ва Мадинага доим эътибор қаратган. Улар ҳар йили хайрия карвонларини жўнатиб, муқаддас шаҳарларнинг аҳолисига молиявий ёрдам кўрсатганлар ва Ҳарамайн масжидларини таъмирлаб, кенгайтириб турганлар.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва Ислом тарихи фанлари кафедраси катта ўқитувчиси.