09 Август, 2025, 15 Сафар, 1447
09 Август, 2025, 15 Сафар, 1447
— Ошқозон касаллиги билан бемор бўлган кишига махсус мослама – зонт юттириш орқали ташхис қўйилади. Бунда зонт ютаётган бемор рўзадор бўлса унинг рўзаси бузиладими?
— Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Ошқозон текширув мосламаси (зонт) деганда – оғиз орқали ютилиб, бир учи ташқарида қолиб, иккинчи учи ошқозонга етиб борадиган тиббий қурилма тушунилади. Ушбу мосламадан асосан ошқозонни тасвирга олиш ва ундаги касалликка ташхис қўйиш учун фойдаланилади. Ташхис амалиёти тугаганидан сўнг мазкур мослама оғиз орқали қайта чиқариб олинади.
Бемор рўзадор ҳолида ошқозон текширув мосламаси (зонт)ни қуруқ ҳолида ютса, унга ёғ ёки бирор дори воситаси суртилмаган бўлса – бу унинг рўзасини бузмайди. Чунки ҳанафий мазҳабининг умумий қоидасига кўра қорин қисми(жавф)га кирган нарса у ерда ўрнашиб қолсагина рўзани бузади. Бу ҳақда Имом Косоний бундай дейдилар: “Ичкарига кирган нарсанинг ўша ерда ўрнашиб қолиши рўза бузилишининг шартидир” (“Бадойиъус Санойиъ”).
Фиқҳий манбаларимизда ушбу қоидага қуйидаги ҳолатни мисол қилиб келтирилган: “Агар бирор таомга ип боғлаб ҳалқумидан ўтказса (яъни ютса), ипнинг бошқа тарафи қўлида қолса, рўза очилмайди. Ип узилиб кетса рўза очилади” (“Баҳрур-роиқ”).
Демак, ошқозон текширув мосламасининг бир учи ташқарида қолиб, тўлиқ ичкарига кирмагани ҳамда ошқозонда ўрнашмагани сабабли рўзани очмайди.
Шу ўринда таъкидлаб ўтиш лозимки, юқорида айтиб ўтилганидек зонт ютиш жараёнида унга ёғ ёки дори суртилмаган, қуруқ ҳолатда бўлиши лозим. Акс ҳолда рўза очилади. Воқеликда эса ёғ суртилмаган ҳолда зонт ютиш бемор учун катта машаққат туғдиради. Баъзан мослама учидаги тасвирга олиш қурилмасини ошқозонга сув юбориш орқали тозалаб туриш зарурати пайдо бўлади. Сувнинг ичкарига кириши билан шубҳасиз рўза бузилади.
Зонт орқали ошқозонни текшириш асносида юқоридаги каби ноқулайликлар келиб чиқадиган бўлса, бемор шариатнинг умумий рухсатидан фойдаланиб, ўша кунги рўзани Рамазондан кейин бир кун тутиб бериши мумкин.
Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ
Илмнинг қадр-қиммати барчамизга маълум. Илм сабабли Аллоҳ таоло Одамни фаришталардан афзал қилди. Илм сабабидан фаришталарга Одамга сажда қилишни буюрди. Аллоҳ таоло олимлар ва илм талабидагиларнинг мартабаларини юқорига кўтарди. У Зот бундай дея марҳамат қилади: «...Аллоҳ сизлардан иймон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур...»[1].
Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳу айтадилар: “Илм олинглар! Аллоҳ учун таълим олиш – Аллоҳдан қўрқишдир. Илмни дарс қилиш – тасбеҳдир. Уни ўрганиш – ибодат, билмаганга ўргатиш – садақа, амал қилиш эса Аллоҳга яқинлашишдир”.
Илм сизнинг қадрингизни кўтаради ва илм орқали Аллоҳ таолога яқинлашиб борасиз. Абу Бакр Варроқ бу борада бундай дейди:
Илм ўз соҳибин кўтаргай юксак,
Хожа айлагайдир қулни-да шаксиз.
Ризолик йўли ҳам шул эрур демак,
Илмдан бошқаси абас, кераксиз.
Илм олувчи гўзал одоб-ахлоқ ила безанмоғи лозим. Умар розияллоҳу анҳу айтадилар: “Илм олинглар! Илм олар экансиз, сакинат ва ҳалимликни ҳам ўрганинг. Сиздан илм ўрганувчилар ҳам сизга нисбатан камтарин муносабатда бўлсинлар, сиз ҳам илм олаётган кишингизга тавозели бўлинг. Зулмкор олимлардан бўлманг. Сизларнинг илмингиз жаҳолат бирла турмас”.
“Мен билмайман” дейиш ҳеч қачон айб саналмайди. Алий ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳу: “Қалбга роҳат берадиган энг гўзал нарса ҳақида савол сўрашганида, “Мен билмайман”, деб жавоб беришдир”, деганлар.
Ўрганган илмингизни одамлардан беркитманг. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мендан бир оят бўлса ҳам етказинглар”[2], деганлар.
Ўрганаётган нарсаларингизга беэътибор бўлиб одамларга етказмай юриш яхши эмас. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким илмни беркитса, Аллоҳ таоло қиёмат кунида унга оловдан бўлган юганни солади”, [3] деганлар.
Амал қилинмайдиган илмда хайр йўқ. Ундай одамнинг устига жилд-жилд китоблар ортилган эшакдан фарқи йўқ.
Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу бундай дейдилар: “Илм ўрганиб, унга амал қилинглар. Илм ила чиройли кўриниш учун илм ўрганманг. Умрингиз узоқ бўлса, ҳали шунақаларни кўрасиз, одамлар кийим кийиб безанганидек, одамлар илм олиб ўзларига оро берадилар”.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Имлни олимларга мақтаниш, у орқали эси паст, жоҳиллар билан талашиб-тортишиш ёки одамларнинг эътиборини ўзингизга қаратиш учун ўрганманг. Ким шундай қилса, у жаҳаннамдадир”[4], деганлар.
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Мужодала сураси, 11-оят.
[2] Имом Бухорий ривояти.
[3] Ибн Ҳиббон, Имом Ҳоким ва Имом Байҳақий ривояти.
[4] Ибн Можа ривояти.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа