24 Январ, 2025, 24 Ражаб, 1446
24 Январ, 2025, 24 Ражаб, 1446
Инсон табиатан унутишга ва ғафлатда қолишга мойилдир. Дунё эса ёлғон ва бекорчи ҳис-туйғулардан иборат. Aгар инсонда ғафлат, унутиш ва дунё матоҳларига бўлган муҳаббат жамланса, ўша қалб қотиб боради, нафс эса осийлик қила бошлайди. Шу сабабдан Aллоҳ таолога бўлган иймони заифлашиб, охират диёрига бўлган рағбати камайиб боради. Бутун ўй-хаёли дунё бўлиб қолади. Дунё учун елиб югуради, унга эришиш учунгина яшай бошлайди.
Энди шу ҳолат бутун инсоният орасида тарқалсачи?! Унда, буюк бир офатга йўлиққан бўлади. Чунки улар бир-бирини ейдиган, заифларига раҳм-шафқат қилмайдиган, узоқ-яқинларининг ҳақларига риоя қилмайдиган ваҳший ҳайвонга айланиб бораётган бўлади.
Шу сабабли Aллоҳ таоло бандаларига пайғамбарлар юборади, уларга Ўзининг тавҳидини билдириш, тўғри йўлга йўллаш учун шариатлар жорий қилади. Aллоҳ таолонинг раҳмати сабабли инсонлар бир-бирларига меҳр кўрсатади, ўзаро силайи раҳм қиладилар. Кучлилари заифларига шафқатли бўлади. Катталари кичикларини иззат қилади. Мана шу гўзал сифатлар билан иймон ва ислом аҳллари зийнатланиб борадилар. Қачонки мана шу мақталган сифатлар мусулмон кишида йўқола бошласа, улар ўрнини дунё зийнатларига бўлган муҳаббат эгаллайди.
Ҳар йили рамазон ойи кириши билан мусулмонлар қалбида унга бўлган соғинч ва иштиёқ кучаяди. Дангасаликлар кетиб, ибодатга бўлган ҳарислик ортади. Қаерга қараманг мусулмонларни инфоқ-эҳсон қилаётган, ифторликлар улашаётган ҳолда топасиз. Рамазон ойида дунё ҳаваслари билан эмас, охират захираси ила яшай бошлайдилар. Зеро, Aллоҳ таоло рамазон ойининг рўзасини ҳам айнан шунинг учун фарз қилган.
Салафи солиҳларимиздан бирларидан сўрашди: "Рамазон рўзаси нима учун жорий қилинган?". У киши жавоб берди: "Тўқлар очлик таъмини тотиб кўриб, қорни оч кишиларни унутуб қўймасликлари учун".
Рўза саховатга ва эҳсонга элтувчи йўлдир. Aллоҳ таоло буюрганидек рўза тутган киши рамазон ойи давомида фаҳш сўзлар-у ишлардан узоқ бўлади. Ҳаромга боқмайди. Ён-атрофидагиларнинг ҳолидан хабар олади. Aмалларини бажаришда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ўрнак олади. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам доим гўзал намуна бўлганлар. Aллоҳ таоло буюрган амалларни ўзлари амалда кўрсатиб берганлар. Саҳобалар ва улардан кейин яшаб ўтган тобеинлар ана шу манҳаж асосида ҳаёт кечиришган.
Ибн Умар розияллоҳу анҳу дастурхонида мискин бўлмаса таомланмас эдилар. Aҳллари билан овқатланиб ўтирсалар, бирор мискин овқат сўраб келса, идишдаги бор таомни унга бериб юборар, оилалари эса идишда қолиб кетган таом қолдиқлари билан кифояланишар эди.
Имом Шофеий роҳимаҳуллоҳ айтардилар: "Рамазон ойида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга иқтидоан кўпроқ оч юрган кишини, фақат ўзини тутиб оладиган даражада таомга эҳтиёжи бўлишини, бу ойда кўпроқ рўза ва намозлар билан машғул бўлишини яхши кўраман".
Рамазонни саховат ойи дедик, чунки тўқ киши бу ойда рўза тутаркан, очликни ҳис қилади. Шу сабабли оч қолганларга таом улашади. Aгар рўза тутмаса, очларнинг аҳволини қаердан ҳам биларди?!
Бой одам ҳам шундай, у ҳам рўза тутаркан, фақирларнинг ҳолатларини кўз олдидан ўтказади ва молидан закот беради, сақада қилади.
Мўмин банда учун рамазон айни фурсатдир. Бундай кунларда ғофил қолган банда, рамазондан кейин хайр-баракага эриша олмайди.
Зеро, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ўзи тўқ бўлиб, қўшниси оч қолган ҳақиқий мўмин эмас", деб айтганлар.
“Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири Ф.Хомидов
Ҳар биримиз ҳаётда муваффақият қозониш истагида бўламиз-у, лекин унга етиша олмаймиз. Бунинг сабаби эса “муваффақият”ни етиб бўлмас бир рўё деб ўйлашимиздир. Аслида биз муваффақиятга элтувчи омилларга беэътибор бўламиз, натижада муваффақиятсизликларимиз кўпайиб бораверади.
Муваффақият – бу яхшидан янада яхшироғи томон интилишимиздир. (Баркамоллик Аллоҳ таолонинг Ўзигагина хосдир). Бирортаси сизга “Ҳаётдаги мақсадимга эришдим” деса, билингки, у одам қулай бошлабди. Киши муваффақият сари ҳаракат қилиши зарур. Зеро, Аллоҳ азза ва жалла ҳеч бир одамнинг ажрини зое қилмас. Бадиъуз замон Ҳамазоний бундай дейдилар:
Вожиб манга тиришмоғим, қилмоқ жаҳд,
Шарт бўлмағай нажоҳни идрок этмак.
Ҳаёт бўстонидан муваффақият меваларини териш илинжидаги кишига оид мана бу насиҳатлар сизга ҳам асқатади. Бу насиҳатлар икки дунё саодатини топиш учун чақириқдир. Зеро, охират диёрида киши очиқ-ойдин хусронга юз тутар экан, унинг дунё ҳаётидаги зафаридан не наф?!
Аллоҳ таолога тақвони лозим тутинг, шунинг ўзи хайрли озиқа ва аъло насиҳатдир. Зеро, Аллоҳ таоло Талоқ сурасининг 2–3-оятларида: «...Ким Аллоҳга тақво қилса, У Зот унинг йўлини очиб қўюр. Ва унга ўзи ўйламаган тарафдан ризқ берур...», дея марҳамат қилади ва яна худди шу суранинг 4-ояти сўнгида ҳам: «...Ким Аллоҳга тақво қилса, У Зот унинг ишида осонлик қилиб берадур!» – дея тақво қилишга амр қилган.
Қалбингиз аввал Аллоҳ таоло ва Унинг Расулига, кейин эса ота-онангиз ва атрофингиздагиларга муҳаббат ила тўлиб-тошсин. Зеро, муҳаббат кишини ёшартиради, умрни узайтиради, хотиржамлик бахш этади. Нафрат эса қалбни қорайтиради. Муҳаббат жароҳатга малҳам бўлиб хизмат қилади ҳамда қалбга меҳр ва яқинлик тафтини солади.
Ўзингизга бўлган муҳаббатингиз бошқаларга нисбатан кичикроқ, озроқ бўлсин. Аллоҳ таоло Ҳашр сурасининг 9-оятида ансорийларни мақтаб: «...Ва гар ўзларининг ҳожатлари бўлса ҳам, (уларни) ўзларидан устун қўярлар...», дея марҳамат қилади. Одамларга яхшилик илиниб фараҳманд бўладиган кишилар ҳақиқий бахтиёр инсонлардир. Бадбахтлар эса фақат ўз манфаатларини кўзлайдилар. Охир-оқибатда ҳеч қандай савобга эришмайдилар.
Қалбингизни муҳаббат, бағрикенглик, ғамхўрлик каби туйғулар билан тўлдириш учун ҳаракат қилинг. Ҳеч шак йўқки, бадбахтларнинг қалблари ҳасад, ғазаб ва нифоқ ила лиммо-лим бўлади.
Ўтган ишларга қайғурманг! Нохушликларга кўз ёш тўкиш фойда бермайди. Бировларнинг мусибатларидан куладиганлар эса ўзларига жабр қиладилар. Кўзадаги тўкилган сутга айюҳаннос солгандан кўра, унинг ўрнини қоплаш пайида бўлинг. Бу борада Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мана бу муборак сўзларини доимо ёдда тутинг: “Сенга бирор иш содир бўлса, “агар бундай қилганимда, мана бундай бўларди-да” дея кўрма, фақатгина “Аллоҳ тақдир қилган экан, Ўзи хоҳлагани бўлди” деб
айтгин. “Агарда” шайтонга йўл очиб беради”[1].
Нафсингизни яхши гумон қилишга ўргатинг! Зеро, яхши гумонда бўладиганлар тунда осмонга тикилиб, ойнинг назокатини ҳам кўра оладилар. Бадгумонлар эса самога ташлаган назари ортида зулматдан бошқа нарсани кўра олмайдилар. Бошқаларни ўзидан кўра яхшироқ деб ўйлайдиганлардан бўлинг. Яхшиликка йўювчилар бошқаларнинг муҳаббатига сазовор бўладилар. Бадгумонлар эса ўз атрофидагиларни гўё қувиб-соладилар.
Ҳалиймий айтади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам яхши гумонни хуш кўрардилар. Чунки бадгумонлик Аллоҳ таоло хусусидаги ёмон ўйловдир. Некгумонда бўлиш эса Аллоҳ таоло хусусидаги яхши ўйдир. Мўмин ҳамма ҳолатда ҳам Аллоҳ таоло хусусида яхши гумонда бўлишга маъмурдир”.
Бошқа бир ҳадисда Муовия ибн Ҳакам розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Мен: “Ё Аллоҳнинг Расули, бизнинг орамизда шумланадиганлар бор”, дедим. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “У кўнгилларига келган нарса холос. Бу нарса уларни (бирон иш қилишдан) тўсмасин”, дедилар».
Ҳассон Шамсий Пошонинг "Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар" номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Имом Муслим ривояти.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа