Мамлакатимизнинг Париждаги элчихонаси ташаббуси билан Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази (ИМХТМ) ва Франция Миллий кутубхонаси (BNF) Шарқ қўлёзмалари департаменти ўртасида видеоанжуманалоқа шаклида мулоқот ташкил этилди, деб хабар қилмоқда “Дунё” АА мухбири.
Унда Ўзбекистон томонидан Марказ раҳбарияти, француз томонидан эса Шарқ қўлёзмалари департаменти раҳбари Лорен Эрише бошчилигида француз шарқшунос олимлари қатнашди.
Онлайн-анжуманда Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот марказининг мақсад ва вазифалари таништирилди. Исломий илмлар, хусусан, калом илми тарихи ва унинг бугунги кундаги аҳамиятини тадқиқ этиш соҳасидаги халқаро ҳамкорликни кучайтириш, амалга оширилган тадқиқотлар натижалари бўйича қомуслар, каталоглар ва китоблар нашр этиш устида ишлар олиб борилаёгани айтиб ўтилди.
Француз илмий жамоатчилиги вакиллари Ўзбекистонда диний-маърифий соҳадаги тизимли ислоҳотларни юқори баҳолаб, бугунги кунда чет давлатларнинг Ўзбекистон илмий муассасалари билан ҳамкорлик қилишга бўлган қизиқиши кун сайин ортиб бораётганини таъкидлади.
Хусусан, Л.Эрише ИМХТМ билан илмий алоқалар ўрнатишга тайёрлигини баён этди. Ўзбекистон маданий меъроси жаҳон тўпламларида китоб-альбомлари тўпламининг кутубхонага тақдим этилгани, BNFда сақланаётган қўлёзмалар асосида тайёрланган “Мовароуннаҳр қўлёзмалари Франция тўпламларида” китобининг нашр этилганини таъкидлади ўтди.
Бундан ташқари, Элчихонада ташкил этилган Ўзбекистонда диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувлик, мамлакатимиз маданий меъросига бағишланган анжуманларда тақдимотлар ўтказганини билдириб, ИМХТМ билан ҳамкорлик икки томон учун янги йўналиш экани, француз тадқиқотчиларида мазкур муносабатларга қизиқиш юқори даражада эканини эътироф этди.
Қўлёзмалар бўйича мутахасис Х.Ш-Алами ислом динининг софлиги ва бағрикенглик тамойилларини баён этишда Имом Мотуридий илмий-маърифий мероси муҳим аҳамиятга эгадир, деб таъкидлади.
Тадбир якунида томонлар биргаликда чора-тадбирлар режасини ишлаб чиқиш, Имом Мотуридий ҳаёти ва ижодига доир қўлёзмаларни тадқиқ қилиш, Франциянинг “Gallica” электрон кутубхона тизими ва каталоглаштириш бўйича тажрибасини ўрганиш ва бошқа масалалар юзасидан келишувларга эришилди.
Маълумот учун, BNF ҳозирги номда 1995 йилда ташкил этилган, бироқ турли манбаларга қараганда, кутубхонанинг ташкил этилиш тарихи 1368 йилга бориб тақалади. Унда сақланаётган коллекциялар сони тахминан 40 миллион донани ташкил қилади ва дунёдаги энг йирик мажмуалардан бири ҳисобланади.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Жумладан, туркиялик мотуридийшунос олим ва мутахассислар ушбу ташаббусни тарихий аҳамиятга эга бўлган муҳим қарор сифатида баҳоламоқдалар. Анқара Йилдирим Боязид университети профессори, доктор Аҳмад Йилдирим томонидан эълон қилинган мақола фикримизнинг ёрқин далили бўла олади. Мақолада юртбошимиз қабул қилган мазкур қарор буюк мутафаккир аждодларимизнинг бой илмий-маънавий меросини чуқур ўрганиш, қайта тиклаш ва уни жаҳон ҳамжамиятига танитиш йўлидаги муҳим қадам сифатида эътироф этилган.
Мақолада Имом Мотуридийнинг ислом тафаккури тарихида тутган ўрни алоҳида таъкидланган. Унда баён этилишича, Имом Мотуридий илмий мероси бугунги глобаллашув даври муаммоларини ҳал этишда муҳим ўрин тутади. Имом Мотуридий ўз даврида нафақат диний, балки фалсафий, ахлоқий ва ижтимоий масалаларни ҳам қамраб олган мукаммал тизимни яратган. Мотуридийлик таълимоти асосан ақл ва ҳикматга таянган ҳолда, инсоннинг ахлоқий масъулиятига урғу қаратади.
Аҳмад Йилдиримнинг таъкидлашича, Имом Мотуридийнинг ҳикматга асосланган тафаккур тизими бугунги кун одами ҳаётдан маъно излаш жараёнида дуч келиши мумкин бўлган муаммоларга ҳам ечим бера олади. Мақолада эътироф этилган сўзлар эътиборга молик: “Имом Мотуридийнинг бугунги кунимиз учун ҳам аҳамиятли бўлган қарашларини янада чуқурроқ ўрганиш, уларни юзага чиқариб, инсоният тараққиётига сафарбар қилиш лозим. Шундан келиб чиққан ҳолда махсус тадқиқотлар зарурлиги айни ҳақиқатдир. Мана шуни англаган ҳолда Ўзбекистонда 2025 йил Имом Мотуридийнинг 1155 йиллигини нишонлаш йили деб эълон қилинди”.
Шунингдек, Аҳмад Йилдирим Ўзбекистон Президентининг “Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарорига мувофиқ амалга ошириладиган ишлар, жумладан, “Мотуридийлик – бағрикенглик, мўтадиллик ва маърифат таълимоти” мавзусида халқаро конференция ўтказиш, талабалар ўртасида мотуридийлик таълимоти бўйича мусобақа ва давра суҳбатларини ташкил этиш, мотуридийлик алломалари ҳаёти ва илмий меросига оид хорижий мамлакатларда сақланаётган ноёб қўлёзма ва бошқа маданий бойликларни аниқлаш ҳамда уларнинг нусхаларини Ўзбекистонга олиб келиш каби тадбирларни ҳам алоҳида эътироф этган.
Аҳмад Йилдирим ўз мақоласини қуйидагича якунлайди: “Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев Жаноби Олийларининг оқилона раҳбарлиги ҳамда 2025 йилда Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини нишонлашга оид қарори ортидан Мовароуннаҳрда Ислом цивилизацияси тарихини ўзгартирган алломаларнинг аввалги сафида турувчи Имом Мотуридийни хотирлаш ва унинг фикрларини қайта жонлантириш, ёш авлодни адашган мутаассиб оқимлар тузоғига тушиб қолишининг олдини олиш, шунингдек, инсониятга бугунги кунда одамлар ўтмишдагидан кўра кўпроқ муҳтож бўлган тинчлик, бағрикенглик ва юксак ишонч маданиятини тақдим этадиган янги Ислом цивилизацияси биносини барпо этиш йўлида яна бир муҳим қадам қўйилган бўлади”.
ЎзА