Таҳорат қилаётганда кўзлар қаттиқ юмилмайди. Акс ҳолда, кўз атрофларига сув етмаслиги натижасида таҳорат чала бўлиб қолиши мумкин. Кўзлар эркин юмиб турилади. Очиб, ичига сув етказиш шарт эмас.
«Оламгирия», «Сирожия», «Қозихон», «Муҳит».
2-ФАТВО
Таҳорат ва ғуслда шол одам оёғини, гарчи кесганда ҳам сезмайдиган даражада бўлса-да, ювиши вожибдир.
«Оламгирия», «Татархония», «Ятима».
3-ФАТВО
Оёқларини ёғлагандан сўнг ювса, ёғ остига сув ўтишига тўсқинлик қилса ҳам, таҳорати дуруст ҳисобланади.
«Оламгирия», «Захира».
(4-ФАТВО)
5-ФАТВО
Ёмғир остида қолган ёки оқаётган ариққа тушган кишининг ҳамма аъзосига сув етган бўлса, таҳоратга ҳам, ғуслга ҳам ўтади. Фақат оғзи билан бурнини чайиши керак бўлади.
«Оламгирия», «Сирожия».
6-ФАТВО
Бошига масҳ тортмасдан ювса ҳам, масҳ ўрнига ўтади, лекин бу макруҳ саналади.
«Оламгирия», «Муҳит».
7-ФАТВО
Сув билан истинжо қилишдан олдин ҳам, ундан кейин ҳам икки қўлни уч марта ювиш керак. «Бисмиллоҳ»ни авратни очмай туриб бир марта, истинжодан кейин авратни ёпгач, яна бир марта айтиш афзалдир.
«Оламгирия», «Қозихон».
8-ФАТВО
Мисвок ишлатиш эркаклар учун суннат. Аёлларнинг сақич чайнаши мисвок ўрнига ўтади.
«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».
9-ФАТВО
Таҳоратда ҳар бир аъзони уч мартадан ювиш суннат. Агар уч марта тўлиқ ювганига шак-шубҳа қилса ёки таҳорат устига таҳорат бўлсин, деган ният билан уч мартадан кўп ювса, жоиздир.
«Оламгирия», «Ниҳоя», «ас-Сирожул-ваҳҳож».
10-ФАТВО
Бўйинга масҳ тортиш – мустаҳаб. Лекин томоққа масҳ тортиш – бидъат.
«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».
11-ФАТВО
Масжидда муайян бир жойни ўзи учун хослаб олиш макруҳ бўлганидек, таҳорат қилиш учун ўзига хос идиш тутиш ҳам макруҳдир.
«Оламгирия», «ал-Важиз».
12-ФАТВО
Қулоғидан йиринг оқса, қаралади: агар оғриқ билан оқса, таҳорат синади. Акс ҳолда, синмайди. Зеро, оғриқ қулоқ ичидаги жароҳатдан далолатдир.
«Оламгирия», «Муҳит», «Захира», «Сирожия».
13-ФАТВО
Эгарсиз уловга минган одам ухлаб қолса, қаралади: агар текисликда кетаётган ёки баландликка ўрмалаётган бўлса, таҳорати синмайди. Борди-ю, пастликка тушаётган бўлса, таҳорати кетади. Эгарда ухлаб қолса, таҳорати бузилмайди.
«Оламгирия», «Муҳит».
14-ФАТВО
Чўзилиб ётган ҳолда мудраш икки хил бўлади:
Бири – қаттиқ мудраш бўлиб, одамларнинг гурунгини эшитмай, англамай қолади. Оқибатда таҳорат синади. Иккинчиси – енгил мудраш, бунда одамларнинг гурунгини эшитиб ётади. Шу боис таҳорат синмайди. Ухлагандан ёки ел чиққандан кейин таҳоратни янгилаганда, сув билан «истинжо» қилинмайди.
«Оламгирия», «Муҳит», «Захира», «Қозихон».
15-ФАТВО
Ғуслда киндик ичига бармоқ билан сув киритиб ювиш ҳам вожиб амаллардандир.
«Муҳит».
16-ФАТВО
Ғусл олдидан таҳорат қилганда бошига масҳ тортади. Ундан кейин бошига сув қуйиб, барча аъзоларини уч бор ювади.
«Оламгирия», «Зоҳидий».
17-ФАТВО
Ғусл қилмоқчи бўлган одам ниятни дилида қилиб, қўлини ювиш олдидан «Бисмиллоҳ»ни айтади ва истинжо қилади.
«Оламгирия», «ал-Жавҳаратун-наййира».
18-ФАТВО
Ғуслда сувни ортиқча исроф қилмаслик, шунингдек, ҳаддан зиёд тежаб юбормаслик, қиблага юзланмаслик суннат даражасидаги амаллардандир.
«Оламгирия».
19-ФАТВО
Ғуслда ҳар бир аъзони уч мартадан ювиш, биринчи мартасида ишқалаб ювиш, ювиниш асносида имкони борича гапирмаслик, ювиниб бўлгач, сочиқ билан артиниш суннат амаллардандир.
«Оламгирия», «Муня».
20-ФАТВО
Жунуб бўлган киши ухлашдан олдин ғусл қилиб олгани яхши. Лекин намоз вақти яқинлашгунга қадар ухласа ёки икки қўли ва оғзини ювиб овқатланса, зарари йўқ.
«Оламгирия».
21-ФАТВО
Жанобатдаги, яъни жунуб бўлган одам намоз вақти киргунга қадар ғусл қилмай турса, гуноҳкор бўлмайди. Зеро, таҳоратсиз одамга таҳорат қилиш, жанобатдаги ва ҳайз ёки нифосдан чиққан аёлга ғусл қилиш намоз ўқиш ёки бошқа таҳоратсиз ҳолда қилиб бўлмайдиган амалларни бажариш олдидан вожиб бўлади.
«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ», «Муҳит».
22-ФАТВО
Ишлатилган сув (оби мустаъмал) Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида, пок-таҳоратли одамнинг қўл, оёқ ёки баданига ёпишган лой, хамир ёхуд кирларни кетказиш учун ишлатган суви «оби мустаъмал»га айланмайди. Демак, уни тиндириб, яна ишлатса бўлади. Салқинлаш мақсадида чўмилишга ишлатган суви ҳам мустаъмал ҳисобланмайди, балки таҳорат, ғусл, нажосатни кетказиш кабилар учун ишлатилган сув, Имом Муҳаммаддан (р.ҳ.) бошқалар наздида, нопоклик сифатини олади.
«Оламгирия», «Қозихон».
23-ФАТВО
Жанобатдаги одам ғусл қилаётганида сачраган сув идишдаги сувга тушса, зарари йўқ. Аммо баданидан оқаётган сув идишга қуйилиб тушса, уни нопок қилади.
«Оламгирия», «Хулоса».
24-ФАТВО
Агар инсон қўлининг кафтини мушук ялаган бўлса, қўлини ювиб намоз ўқиши лозимдир. Акс ҳолда, намозни макруҳлик билан адо этган саналади.
«Оламгирия», «Қозихон», «Табйин».
25-ФАТВО
Инсоннинг сочи тиғ билан ёки қайчи билан қирқиб олинса, тоза ҳисобланади. Юлиб олинган соч нопокдир.
«Оламгирия», «Ихтиёр».
26-ФАТВО
Сичқон мушукдан қочиб кетаётиб, идиш устидан сакраб ўтса, идиш ичидаги сув нопокка айланади. Зеро, у одатда, мушукдан қўрққанидан сийиб юборган бўлади.
«Оламгирия», «Муҳит», «Хулоса».
27-ФАТВО
Бир марта ишлатилган сув (оби мустаъмал), Имом Абу Ҳанифа ва Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, нажас, яъни нопок ҳисобланади. Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида эса, покдир. Лекин шунга қарамай, оби мустаъмал билан ҳўл қилинган сочиқ ёки унинг бадандан томчилаб тушишидан ивиган кийим билан намоз ўқиш, ҳар уч имом наздида ҳам, жоиздир.
«Оламгирия», «Бадое».
28-ФАТВО
Таяммум қилишда «Бисмиллоҳ»ни ўқиб, икки қўл бармоқларини очиқ тутган ҳолда, панжаларининг олди ва орқаси билан тупроққа ургандан кейин қўлларни бир-бирига ишқалаб, ёпишган чангларни енгиллатиш, олдин юзга, сўнгра икки қўлнинг тирсакларигача суртиб чиқиш суннат ҳисобланувчи амаллардандир.
«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».
29-ФАТВО
Ота билан ўғилда фақат бир кишига етадиган сув бўлса, у билан ота таҳорат қилади, ўғли эса таяммум билан кифояланади.
«Оламгирия».
30-ФАТВО
Оёқ кийимига масҳ тортишнинг шартларидан бири – пойабзалнинг камида уч кунлик сафарга ярайдиган бўлишидир. Яна бир шарти – пойабзал оёқнинг ошиқларини ёпиб туришидир. Ошиқдан устки қисми ёпилган бўлиши шарт эмас.
«Оламгирия», «Қозихон».
31-ФАТВО
Бир оёғида жароҳати борлигидан уни ювиш ёки унга масҳ тортишнинг иложи бўлмаса, иккинчи оёғига масҳ тортиши мумкин. Шунингдек, оёғининг ошиғидан пастки қисми кесиб ташланган киши ҳам иккинчи оёғини ювиши ва пойабзал устидан масҳ тортиши жоиздир. Кесилган жойда уч бармоқ миқдори жой қолган бўлса, ўша жойга масҳ тортади. Ундан кам бўлса, тортмайди.
«Оламгирия», «Муҳит».
32-ФАТВО
Жанобатдан ғусл қилганда, баданида тангадек жой сув тегмай қуруқ қолган бўлса, ўша ерини пойабзал кийгандан кейин ювса, ҳадас (ифлослик) етгандан сўнг таҳорат қилганда пойабзалга масҳ тортаверади.
«Оламгирия», «Хулоса».
33-ФАТВО
Таҳорат қилганда тангадек жой ювилмай қолган бўлса, ўша ер ювилмагунча оёқ кийимини кийиб, масҳ тортиши жоиз эмас.
«Оламгирия», «Табйин».
34-ФАТВО
Яра устидаги матоҳ (бинт)га масҳ тортиш унинг остини ювиш билан баробардир. Шунга кўра, бир оёғига масҳ тортиб, иккинчи соғ оёғини ювган одам ҳар икки оёғини ювган ҳисобланади.
«Оламгирия», «Табйин».
35-ФАТВО
Бир оёғидаги жароҳат устига масҳ тортгач, иккинчи оёғини ювиб, шу соғ оёғига пойабзал кийиб олса, кейинги таҳорат қилганда масҳ тортиши жоиз эмас. Аммо иккала оёғига пойабзал кийиб олса, масҳ тортаверади.
«Қозихон», «Оламгирия», «Муҳит».
36-ФАТВО
Оёқ кийимларига масҳ тортиб қўйишни бошқа кишига буюрса ҳам жоиздир.
«Оламгирия», «Хулоса».
37-ФАТВО
Туғилган икки чақалоқ эгизак ҳисобланиши учун иккинчи чақалоқ икки ойдан кам муддатда туғилган бўлиши шарт. Агар иккисининг оралиғидаги муддат олти ой ёки ундан кўп бўлса, улар икки ҳомила ва икки «нифос» болалари ҳисобланади.
«Оламгирия», «Табйин».
38-ФАТВО
Ҳайздаги аёл, шунингдек, жунуб кишига Қуръон оятларидан ўқиш тақиқланади. Лекин турли хил дуолар, азон жавоби, «Қунут дуоси» кабиларни ўқиши мумкин.
«Оламгирия», «Заҳирия», «Сирожия».
39-ФАТВО
Жунуб кишилар, ҳайз ва нифосдаги аёллар Қуръонни ўқимасдан, оятларига қарашлари мумкин. Оятларни ёзишлари ҳам жоиз эмас.
«Оламгирия», «Жавҳара», «Захира».
40-ФАТВО
Бурнидан ёки ярасидан тинмай қон оқаётган киши намозни охирги вақтигача кутади. Қон тўхтаса, яхши, йўқса, вақт чиқиб кетмасидан олдин таҳорат қилиб, намозни ўқийверади.
«Оламгирия», «Захира».
41-ФАТВО
Идишдаги мойга сичқон тушган бўлса, қаралади: агар қуюқ, қотган мой бўлса, сичқон атрофидаги тегиб турган мойлари билан қўшиб олиб ташланса, қолган мой тоза ҳисобланади. Борди-ю, мой суюқ бўлса, нопок бўлади ва овқатдан бошқа, ейилмайдиган нарсаларга ишлатилади.
«Оламгирия», «Хулоса».
42-ФАТВО
Ҳожатхонадаги пашшалар кийимга қўнса, зарари йўқ. Аммо улар кўп бўлса, кийимни нопок қилади.
«Оламгирия», «Қозихон».
43-ФАТВО
Нопок тупроқ сувга ёки нопок сув тупроққа аралаштирилиб лой қилинса, у нажас ҳукмидадир. Лекин шу лойдан ясалган идишларда пиширилган овқат тоза ҳисобланади.
«Оламгирия», «Қозихон», «Хулоса».
44-ФАТВО
Сут соғилаётганда ҳайвоннинг қумалоғи сутга тушса, дарҳол олиб ташланса, сут нопок бўлмайди. Аммо у чайилиб кетса, идишдаги бор сут нопокка айланади.
«Оламгирия», «Қозихон».
45-ФАТВО
Истинжода адад белгиланмаган, балки бир мартада тоза бўлса, шунинг ўзи кифоя. Аммо уч мартада ҳам тоза бўлмаса, истинжо чала қилинган ҳисобланади.
«Сирожия», «Оламгирия», «Музмарот».
46-ФАТВО
Истинжода фақат чап қўлидан фойдаланади. Узрли ҳолатлардагина ўнг қўл ишлатилади. Олатдан сийдик чиқмай қолгунга қадар учига чап қўлда кесак каби намликни ўзига шимиб оладиган нарсани тутиб туриш вожибдир. Бу «истибро» дейилади.
«Оламгирия», «Зоҳидий», «Заҳирия».
47-ФАТВО
Ҳар ким истиброни кўнгли қарор топгунга қадар давом эттиради. Сўнгра шайтоннинг васвасасига эътибор бермасликка ҳаракат қилади. Масалан, таҳорат қилиб, намоз ўқиб турганида сонига совуқ нарса теккандек сезилади. Кўпинча бу сийдик томчиси эмас, балки шайтоннинг чалғитиш учун қилган ишидир. Шунинг учун сув билан истинжо қилган пайтда олати ва сонларига сув сепиб қўйиш тавсия этилади. Шунда шайтон васваса қила олмайди.
«Оламгирия», «Қозихон», «Музмарот», «Заҳирия».
48-ФАТВО
Ўзи таҳорат қилишга қодир бўлмаган беморга ўғли ёки биродари таҳорат қилдириб қўяди. Лекин хотини бўлмаса, истинжо қилдирилмайди. Бунда истинжо унинг зиммасидан соқитдир. Бемор аёл ҳукми ҳам худди шундай. Унга қизи ёки опа-синглиси таҳорат қилдиради. Лекин истинжо соқит бўлади.
«Оламгирия», «Муҳит», «Қозихон».
49-ФАТВО
Ҳожатхонага чап оёқ билан кириб, ўнг оёқ ила чиқилади. У ерда гапирилмайди, саломга алик олинмайди, азонга, аксирган кишига жавоб айтилмайди, ўзи аксирса, дилида «Алҳамду лиллоҳ» дейди, тилини қимирлатмайди, авратига, ахлатига қарамайди, тупурмай, бурнини қоқмай, йўталмай, кўзини осмонга қаратмай ўтиради. Иложи борича узоқ ўтирмасликка ҳаракат қилади.
«Оламгирия», «ас-Сирожул-ваҳҳож».
50-ФАТВО
Қудуқдан сичқон ёки қуш ўлиги топилса, қаралади: агар гўшти айниб, ҳидланган бўлса, шу қудуқ суви билан таҳорат қилиб ўқилган уч кунлик намоз қайта адо этилади. Борди-ю, айнимаган бўлса, Абу Ҳанифа (р.ҳ.) сўзига кўра, бир кеча-кундузги намоз қайта ўқилади.
«Қозихон».
51-ФАТВО
Товуқнинг янги туққан тухуми сувга тушса, сувни нопок қилмайди.
«Қозихон».
Изоҳ:
Бу фатвонинг аҳамияти шундаки, одатда, ҳеч ким тухум тушган сувни истеъмол қилмайди. Лекин айрим саводхонлар қозонга ёки идишга хом тухумни чақиб оқизса, у ҳаромга айланади, чунки тухум пўчоғининг устки қисми нопок. Унга тегиб тушган суюқлик ҳам нопок бўлади, деб одамларни шубҳага солиш ҳоллари учраётгани учун мазкур фатвони топиб ёзишга тўғри келди. Демак, тухум пўчоғининг устки қисми шаръан тоза ҳисобланар экан.
52-ФАТВО
Дарахт танасидан чиққан ва турли мевалардан сиқиб олинган сувлар билан таҳорат қилиш мумкин эмас.
«Қозихон».
53-ФАТВО
Жунуб киши оғзини чаймай туриб, сув ичса, қаралади: агар у фақиҳ бўлса, ичган суви оғизни чайиш ўрнига ўтмайди. Зеро, фақиҳ киши сувни оғизнинг ҳамма жойига тегадиган қилиб ичмай, истиҳола билан сўриб ичади. Илмсиз киши бўлса, ичган суви оғиз чайиш ўрнига ўтади. Зеро, у сўриб ичмай, оғзини тўлдириб, ҳўплаб ичади. Натижада, сув оғизнинг ҳамма жойига тарқалади.
«Қозихон».
54-ФАТВО
Гўшти ҳалол ҳайвонларнинг сийдиги, Имом Абу Ҳанифа (р.ҳ.) наздида, нажас, Имом Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, енгил нажас, Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида, тоза ҳисобланади.
«Қозихон».
55-ФАТВО
Товуқ, ўрдак, ғоздан бошқа гўшти ҳалол паррандаларнинг ахлати тоза ҳисобланади. Инсон, ит ва йиртқич ҳайвонларнинг ахлати нажасдир. Лочин, калхат каби йиртқич қушларнинг ахлати кийимни бенамоз қилмайди. Пашша, бит, бурга қони ҳам шундай.
«Қозихон».
56-ФАТВО
Аввалги даврларда овчилар ўзлари овлаган ҳайвонларнинг тишларини бўйинларига осиб олишлари урф бўлган. Бундан одамлар ўртасида ўз касбидан фахрланиш мақсад қилинган ва асло тумор маъноси кўзланмаган. Шариатимизга кўра тўнғиздан бошқа ҳар қандай ҳайвоннинг тиш ва суяклари пок саналади. Фуқаҳоларимиз ушбу масалани қуйидаги фиқҳий мисол орқали ифодалаганлар: "Бир киши бўйнига ит ёки бўри тишидан ясалган тақинчоқ илган ҳолда намоз ўқиши мумкин" (Қозихон). Бу фатводан кўзланган асосий мақсад, тўнғиздан бошқа барча ҳайвонларнинг хоҳ гўшти ҳалол бўлсин, хоҳ ҳаром бўлсин суяги ва тиши пок экани, мабодо намоз ўқигувчи билан бирга (масалан, чўнтагида) суяк ёки тиш бўлса, намози дуруст бўлишини баён қилишдир. Лекин, бу фатвода ит ёки бўри тишидан ясалган тақинчоқларни тақишга тарғиб йўқ. Аксинча бундай тақинчоқларни тумор сифатида (нотўғри эътиқодлар билан) тақиш бугунги кунимизда урф бўлди. Буни эса мумкин эмаслиги ҳаммага маълум.
57-ФАТВО
Қўй сўйилганда пичоқни унинг юнгига артиб, қон изи кетказилса, пичоқ тоза бўлади. Шунингдек, металлдан ясалган қилич каби бошқа тиғли нарсалар ҳам нажосатдан тупроқ ёки латта билан артиб тозаланади.
«Сирожия», «Қозихон».
58-ФАТВО
Қўйнинг калласи қонга беланган бўлса-да, уни куйдириб, сўнгра қозонга солиб, қайнатиб пиширилса, шўрвасини ичиш мумкин. Калла уни палид қилмайди.
«Қозихон».
59-ФАТВО
Гўштнинг устига сўйилганда оққан қондан теккан бўлса, уни ювмасдан ишлатиб бўлмайди. Аммо гўштнинг ўзида ёки томирларида қолган қон бўлса, зарари йўқ.
«Қозихон».
60-ФАТВО
Қозон қайнаб турганида, осмондан қуш учиб келиб ичига тушса, ундаги ҳамма нарса палид (нопок) бўлади ва тўкиб юборилади. Аммо қайнамай сокин турганида тушса, шўрванинг суви тўкиб ташланиб, гўшти ювиб, қайта ишлатаверилади.
«Қозихон».
61-ФАТВО
Икки қўли шол бўлиб қолган одам таҳоратга ҳам, таяммумга ҳам қодир бўлмаса, икки билагини тирсаклари билан ерга, юзини деворга суртиш билан таяммум қилиб, намоз ўқиши мумкин.
«Қозихон», «Нафъул-муфтий».
62-ФАТВО
Таҳорат қилгандан кейин мўйлабини, сочини қирса ёки тирноғини олса, таҳорат қайтадан олинмайди.
«Қозихон».
63-ФАТВО
Таҳорат ёки ғусл қилганда бадандаги мавжуд кир устидан ювилса, у сувни остига ўтказгани учун таҳорати ҳам, ғусли ҳам жоиз ҳисобланади. Аммо жунуб аёлнинг тирноқлари остидаги хамир ёки лойсувоқ қилган кишининг тирноқлари остида қолган лой қолдиқлари ёки бўёқ асоратлари сув ўтказиши тўғрисида ихтилоф қилишган. Баъзи уламолар сув ўтказади, деб фатво берганлар. «Сирожия» китобида тирноқ остида хамир қолган бўлса, ғусл ўрнига ўтмайди, дейилган.
«Қозихон», «Сирожия».
64-ФАТВО
Жунуб кишига ғусл қилишдан олдин овқатланишга тўғри келса, қўлларини ювиб, оғиз ва бурнини сув билан чайиб овқатланиши мумкин.
«Қозихон».
65-ФАТВО
Жунуб киши пешоб қилмай туриб ювинган ва намоз ўқиган бўлса, намози дуруст. Борди-ю, шундан кейин маний қолдиғи чиқиб қолгудек бўлса, Абу Ҳанифа билан Муҳаммад (р.ҳ.)наздида, ғуслни қайта қилади, Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида эса, бу ҳолда ғуслни ҳам, намозни ҳам такрорламайди.
«Қозихон», «Сирожия».
66-ФАТВО
Иштонбоғ (ёки камар) ит юнгидан қилинган бўлса, кийимни бенамоз қилмайди.
«Оламгирия».
67-ФАТВО
Сафарда жунуб, ҳайздан пок бўлган аёл ва маййит бирга бўлиб қолса ва уларда бир кишининг ғуслига яраша сув бўлса, қаралади: агар сув улардан бирига тегишли бўлса, ўша ишлатади. Борди-ю, сув учовига қарашли бўлса, ҳаммаси таяммум қилиб, сувни ичишлари мумкин. Агар сув эгасиз бўлса, жунуб ғусл, аёл таяммум қилади. Маййит ҳам таяммум қилдирилади.
«Қозихон».
68-ФАТВО
Истинжони таҳоратдан кейин қилса, таҳорати бузилмайди.
«Сирожия».
69-ФАТВО
Таҳорат қилгач, икки оёғини нопок ерга қўйса, қаралади: агар ер қаттиқ ва қуруқ бўлиб, узоқ турмай, дарҳол оёқларини ердан олса, зарари йўқ. Аммо оёқлари қуриган, ер эса нам бўлиб, оёқларига ўша намлик ўтса, уларни ювиши лозимдир.
«Сирожия».
70-ФАТВО
Гул, қовун, тарвуз сувлари, сут, сирка каби суюқликлар тоза ҳисобланади ва улар билан қўл, кийимлар ювилса, тоза бўлади, лекин улар билан таҳорат ёки ғусл қилинмайди.
«Сирожия».
71-ФАТВО
Таяммумни барча ер жинсидан бўлган нарсалар билан қилиш мумкин. Масалан, қум, чанг, тош, оҳак, сурма, ганч, зирних (маргимуш), ёқут, маржон, зумрад, фируза, ғишт ва бошқалар. Аммо кул, қўрғошин, олтин, кумуш, шиша, туз, лой каби нарсалар билан таяммум қилинмайди. Имом Сарахсий ва Ҳусомиддин (р.ҳ.) сўзига кўра, тоғ тузлари билан таяммум қилиш жоиз, сув тузлари билан мумкин эмас. Олтин, кумуш, темир, мис каби металлар ердан олиниб, буюм ясалмай турган ҳолатида улар билан таяммум қилиш мумкин.
«Сирожия», «Нафъул-муфтий».
72-ФАТВО
Тўққиз ёшга етмаган қиз боладан ҳайз қони келса, у шаръан ҳайз ҳисобланмайди.
«Сирожия».
73-ФАТВО
Рўзадор киши таҳоратда оғзини ғарғара қилмай чаяди. Сув томоққа кетиб қолиш хавфи бўлгани учун ғарғара қилиш макруҳ ҳисобланади.
«Нафъул-муфтий»,
«Ҳошиятул Виқоя».
74-ФАТВО
Қалин соқолли одам таҳоратда соқоли остига сув етказиши шарт эмас, балки устки қисмини ювиб қўяверади. Аммо соқоли сийрак киши соқоли остига сув етказиши фарз амаллардан ҳисобланади. Ғуслда эса, қалин соқол остига ҳам сув етказиш шартдир.
«Нафъул-муфтий»,
«Шарҳи Ниқоя», «Бадое».
75-ФАТВО
Инсоннинг баданидан чиққан тер шаръан тоза ҳисобланади. Аммо муттасил арақ ичишга мубтало бўлган кишининг тери нажасдир.
«Сирожия», «Захоир».
76-ФАТВО
Оғиз тўлиб қайт қилиш таҳоратни синдиради. Аммо овқат ошқозонга етиб бормасидан қайт қилса, таҳорат синмайди.
«Сирожия»,
«Хизонатур-ривоёт».
77-ФАТВО
Балиқнинг ичидан чиқадиган қонга ўхшаш нарса қон ҳисобланмайди. У тозадир. Зеро, қон қуёшга тутилса, қорайиши керак. Балиқдан чиққан нарса эса офтобда оқаради.
«Нафъул-муфтий».
78-ФАТВО
Ит сувга беланиб силкинганида сачраган сув кийимга тегса, қаралади: агар сув ит юнгини остигача ивитган ва унинг кийимга теккан миқдори бир дирҳамча бўлса, кийим нопокдир. Борди-ю, ит юнгининг устки қисмигина ивиган бўлса, сачраган сув кийимни нопок қилмайди.
«Нафъул-муфтий», «Жомеъул-музмарот».
79-ФАТВО
Кийимнинг нажосат теккан ери унутилиб, уни топиш имкони бўлмаса, бир жойи қасд қилиниб, ювиб қўйилаверади. Шунингдек, хирмон янчиётган от-эшаклар тезагини ажратиб олиб ташлаш қийин бўлгани сабабли бир қисм дон олиб ювилса ёки ювмай эҳсон қилинса, янчилган доннинг ҳаммаси покланган бўлади.
«Мухтасар», «Нафъул-муфтий», «Хулоса».
80-ФАТВО
Гилам, палос каби сувини сиқиб чиқариш мумкин бўлмаган нарсаларга нажас теккан бўлса, улар бир кеча оқар сувга ташлаб қўйиш билан покланади.
«Нафъул-муфтий», «Фатҳул-Қадир», «Мухтасар».
81-ФАТВО
Суюқ асалга нажас тушса, уни поклаш учун ўнга икки миқдорида, яъни асалнинг бешдан бирича сув қўшиб қайнатилади. Сув буғланиб тамом бўлиши билан яна сув қуйиб, ушбу жараён уч марта такрорланади.
«Нафъул-муфтий», «Қуня».
82-ФАТВО
Бадан, кийим, идиш ва бошқа нарсаларни поклаш учун ишлатиладиган воситаларнинг турлари кўпдир. Масалан:
- Сув. Тоза сув покловчи восита ҳисобланади. Бинобарин, бир марта ишлатилган сув «мустаъмал» бўлиб қолиши сабабли унинг поклаш воситаси бўлиш-бўлмаслигида ихтилоф қилинган. Абу Ҳанифа ва Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, «мустаъмал» сув нажас саналиб, бошқа нарсани поклай олмайди. Муҳаммад (р.ҳ.) наздида эса, у тозалиги сабабли бошқа нарсани ҳам поклашга ярайди.
- Сувдан бошқа суюқлик турлари. Сирка, ишқор каби суюқликларнинг сув ўрнига ўтиш шарти – суюқ ҳолатда бўлиши билан бирга нажосатни кетказувчи, тоза суюқликлар сирасига кирувчи бўлишидир. Шунга кўра, ёғ, сут, қон, сийдик каби суюқликлар ҳеч нарсани поклай олмайди. Ўзи нажосат бўлгач, нарсадаги нажосатни кетказган тақдирда ҳам, барибир ювилган жойини нопок қилиб қўяверади. Масалан, сийдик билан кийимдаги қонни кетказиш мумкин. Лекин қон кетиб, сийдик асорати сақланиши оқибатида кийим нопоклигича қолаверади.
- Ерга суртиш. Оёқ кийимлари остига нажосат тегса, Абу Ҳанифа билан Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, ерга ишқаш билан поклаш мумкин. Имом Муҳаммад, Зуфар, Шофиъий, Молик (р.ҳ.) наздида, фақат сув билан ювиш туфайлигина тозаланади. Қуригандан кейин белгиси қолмайдиган суюқ нажосатлар фақат сув билан ювиб покланади. Лекин қайси восита билан бўлса-да, нажосатнинг ҳиди, ранги қолмагунча тозаланса, ҳар қандай нарса тоза бўлаверади, деб иттифоқ этилган.
- Ишқалаш. Кийимда қуриб қотиб қолган манийни ишқалаш билан ҳам либос пок бўлади.
- Тупроқ. Шиша, пичоқ ва бошқа қаттиқ металлдан ясалган силлиқ асбоблар ерга, тупроққа ёки бошқа матоҳларга артиш ва ишқаш билан покланади.
- Матоҳ билан артиш. Қон олинган аъзодаги қон юқини латта, пахта, бинт каби нарсалар билан артиб тозалаш мумкин.
- Олов. Ўрнида айтиб ўтилганидек, сўйилган ҳайвон калласи қонга беланган бўлса-да, оловда куйдирилса, у покланган ҳолда пишади. Унинг шўрваси ҳам ҳалол. Қизиган тандирга нопок сув сепиб қуритилгач, пиширилган нон тоза ҳисобланади. Темирдан ясалган асбобларга теккан нажосат ҳам олов билан покланади.
- Бир жинсдан бошқа жинсга айланиш. Ароқ сиркага айлантирилса, ҳалол бўлади. Туз конига сингиб кетган эшак, чўчқа каби ҳайвонлар билан туз нопок бўлиб қолмайди. Бу Абу Ҳанифа билан Муҳаммад (р.ҳ.) наздида шундай. Аммо Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, туз нопок бўлади. Фатво олдинги ҳукмга берилган.
- Кесиш. Тахта, ёғоч каби нарсаларнинг нажосат теккан жойи кесиб ташланса, қолган қисми пок ҳисобланади.
- Ерни ҳайдаш. Нажосат тушган ерни чопиш, ҳайдаш, ағдариш каби ишлов билан поклаш мумкин.
- Ўйиб олиб ташлаш. Масалан, қотиб қолган ёғ, мой, қаймоқ каби нарсаларга сичқон ёки бошқа палид нарса тушса, ўша нарса атрофи билан ўйиб олиб ташланса, қолгани пок ҳисобланади.
- Оқар ҳовуз. Кичик ҳажмдаги ҳовузга сув бир томондан кириб, иккинчи тарафдан чиқиб кетаётган бўлса, унга нажас тушса, нопок қилмайди.
- Ошлаш. Ўлимтик ва гўшти ҳаром ҳайвонларнинг териси ошлаш билан тоза бўлади. Ўлимтикнинг юнги, суяги, пайи ҳам тоза ҳисобланади. Териси ошлашни қабул қилмайдиган ҳайвонлар териси покланмайди. Масалан, илон, сичқон кабиларнинг териси ошлашни қабул қилмайди. Итнинг териси нажас, юнги эса, тоза дейилган.
- «Бисмиллоҳ» билан сўйиш. Гўшти ейилмайдиган (чўчқадан бошқа) ҳайвонларни мусулмон одам «Бисмиллоҳ» билан сўйса, териси, гўшти тоза бўлиб қолади. Аммо ейиш учун ҳалол бўлмайди.
- Ернинг қуриши. Ерга нажосат тушган бўлса, қуриб асорати кетиши билан ер тоза бўлади. Имом Зуфар, Аҳмад ва Шофиъий (р.ҳ.) наздида, ювилмагунча тоза бўлмайди. Ерга ёпишиб турган, масалан, девор, дарахт, гиёҳ, қамишга ўхшаган нарсалар ҳам худди шундай. Шағал ҳукми ҳам тупроқ кабидир.
Агар дарахт ёки қамишдан кесиб ёки синдириб олинса ва унга нажас тегса, фақат ювиш ёки кесиб ташлаш билан тоза бўлади. Ерга ётқизиб терилган ғиштлар ҳам ер ҳукмидадир.
- Сувини чиқариш. Қудуқ сувига нажас тушса, белгиланган миқдорда сув олиб ташлаш билан қудуқдаги қолган сув пок ҳисобланади.
- Тақсимлаш. Аввал айтилганидек, донни янчиётган ҳайвонлар сийдиги аралашиб кетган дон тақсимлаб олинса, ёки бир қисми олиб ювилса, ёхуд бировга бериб юборилса, қолган қисми ҳалол ҳисобланади.
- Бир қисмини ювиш. Агар кийимнинг бир ерига нажас тегса, кейин унинг қайси жой экани маълум бўлмаса, бир ўрни қасд қилиб ювилса, қолган қисми ҳам тоза ҳисобланади.
«Нафъул-муфтий».
83-ФАТВО
Кийим юпқалигидан йиртилиб кетмасин деб ювганда сиқмаган бўлса ҳам, зарурат юзасидан шу кийимда намоз ўқиш жоиз бўлади.
«Нафъул-муфтий»,
«Дуррул-мухтор».
84-ФАТВО
Замзам суви билан ғусл қилиш жоиз, лекин истинжо қилиш макруҳдир.
«Нафъул-муфтий»,
«Дуррул-мухтор».
85-ФАТВО
Дашт, саҳро жойлардаги тошлар устига сийиш, улар билан истинжо қилиш жоиз эмас. Зеро, тошли жойлар жинлар маскани ҳисобланади. Шунингдек, суяк ва тезаклар билан ҳам истинжо қилинмайди. Зеро, суяклар жинлар озуқаси, тезаклар эса (жинлар) уловларининг озуқасидир.
«Нафъул-муфтий».
86-ФАТВО
Қасддан бетаҳорат намоз ўқиган киши кофир бўлади. Имом Ҳалвоний сўзига кўра, таҳоратнинг фарзлигини билиб туриб, бетаҳорат намоз ўқиган киши зиндиқдир.
«Қозихон».
87-ФАТВО
Ҳайз кўрган аёл ҳар бир намоз вақти кирганда таҳорат олиб, ҳар куни ўқийдиган жойига ўтириб, бир намоз ўқиганчалик вақт мобайнида тасбеҳ, таҳлил ўқиб ўтириши мустаҳаб амаллардан ҳисобланади.
«Сирожия».
88-ФАТВО
Йиртқич қушларнинг оғзидан қолган сув ёки таом макруҳдир. Лекин улар қафас ёки бошқа иҳота қилинган жойларда тоза емиш билан боқилаётган, тумшуқлари нопок нарсадан ифлосланмаётган бўлса, уларнинг оғзидан қолган ёки оғзи теккан нарса макруҳ эмас. Бу Абу Юсуфнинг (р.ҳ.) сўзлари бўлиб, шундай деб берилган фатвони машойихлар маъқуллашган.
«Захоир».
89-ФАТВО
Катта ҳовуз ёки оқиб турган ариқ сувига ҳайвон тезаги ёки бошқа нажосат турларидан бири тушган бўлса, уни бирор идиш билан олиб ташлаганда шу идиш ва унинг ичидаги сув нопок бўлади. Ҳовуз ва ариқ суви эса поклигича қолади.
«Захоир».