17 Май, 2025, 19 Зулқаъда, 1446
17 Май, 2025, 19 Зулқаъда, 1446
Буюк шоир ва мутафаккир аллома Алишер Навоийнинг бебаҳо илмий мероси нафақат халқимиз, балки жаҳон адабиёти тарихи ривожида алоҳида ўрин тутади. Аллома ўзининг асарларида юксак умуминсоний ғояларни, она тилимизнинг беқиёс сўз бойлиги ва чексиз ифода имкониятларини бутун жозибаси ва латофати билан намоён этиб, ер юзидаги миллионлаб китобхонлар қалбидан муносиб ва мустаҳкам ўрин эгаллади.
Шу кунларда Алишер Навоий таваллудининг 580 йиллиги муносабати билан жойларда Навоий ижодини янада кенг ўрганиш ва тарғиб қилиш мақсадида адабий-бадиий анжуманлар, илмий-амалий конференциялар ва навоийхонлик кечалари ўтказилмоқда.
Жорий йилнинг 8 февраль куни Ҳадис илми мактабида ҳам буюк мутафаккир, сўз мулкининг султони Низомиддин Мир Алишер Навоий таваллудининг 580 йиллиги муносабати билан “Навоийни ёд этиб” мавзусидаги маънавий-маърифий тадбир ўтказилди.
Мазкур тадбир икки қисмда бўлиб ўтди. Дастлаб Олий мактаб мажлислар залида ўқитувчи ва талабалар учун “Навоий ижодини англаб” мавзусидаги илмий-маърифий давра суҳбати ташкил этилди. Илмий мажлисга навоийшунос олимлардан Самарқанд давлат университети “Мумтоз адабиёт тарихи” кафедраси доцентлари С.Тохиров, А.Раззоқов ҳамда мазкур университет магистранти А.Собиров иштирок этди.
Тадбир аввалида мактаб ректори О.Юсупов сўзга чиқиб, сўнгги йилларда Алишер Навоийнинг бой ва серқирра ижодий меросини ҳар томонлама чуқур ўрганиш, унинг ўлмас асарларини юртимизда ва хорижий мамлакатларда кенг тарғиб қилиш ҳамда хотирасини абадийлаштириш бўйича амалга оширилаётган ишлар хусусида сўзлади.
Шундан сўнг маърузачилар С.Тохиров, А.Раззоқов Алишер Навоий ижодида комил инсон ғояси, илоҳий ишқ васфи, хайру-саховат ва эзгулик каби ўлмас умуминсоний қадриятларнинг ёритилиши тўғрисида маърузалар қилди.
Албатта, Навоийхонлик кечаларини ғазал ва байтларсиз тасаввур қилиб бўлмайди. Ушбу тадбирда ташриф буюрган магистрант А.Собиров Навоий асарлардан ғазаллар ўқиб, уларни шарҳлаш асносида байтларда илгари сурилган илоҳий ишқ мавзусида илмий маъруза қилди.
Илмий-маърифий давра суҳбатидан сўнг Алишер Навоийни хотирлаб Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходимлари, Самарқанддаги Малака ошириш маркази минтақавий филиалида малака ошираётган имом хатиблар ҳамда мактаб ўқитувчи ва талабалар учун эҳсон дастурхони ташкил этилди. Тадбир якунида хатми Қуръон ўқилиб, диёримизда ўтган барча алломалар, хусусан, мутафаккир бобомиз Алишер Навоий ҳазратларини ёд этиб дуои хайр қилинди.
Ҳадис илми мактаби Матбуот хизмати
Ислом даъвати Маккада бошланган даврларда, Умайма бинти Халаф ибн Асъад ибн Оъмир ибн Баёзаъ ал-Хузоийя — иймон нурини қалбида туйган илк аёллардан бири эди. Унинг қалби иймонга очиқ, ҳақиқатни эътироф қилишга тайёр эди. Турмуш ўртоғи – Холид ибн Саид ибн Ос бир кеча ажиб туш кўради: ўзини улкан ва даҳшатли олов четида турганини, отаси уни ўша оловга ташлаётганини кўради, лекин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эса уни ушлаб, оловдан қутқараётган экан.
Уйғониб, бу тушни Абу Бакр розияллоҳу анҳуга айтди. У киши унга: “Бу яхшиликнинг аломати. Сен Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга эргаш, у сени жаҳаннамдан қутқаради”, дедилар. Холид шунда Исломни қабул қилди ва бу ҳақда рафиқаси Умаймага айтди. У ҳам, ҳеч иккилланмасдан, Исломни қабул қилди. Шу тариқа улар биринчи мусулмон жуфтликлардан бирига айланди.
Холиднинг отаси унинг мусулмон бўлганини эшитгач, жаҳл қилиб, уни чақиртирди. Уни ҳақоратлади, калтаклади ва уйдан ҳайдади. “Мен сени таом билан таъминламайман!” деди. Холид эса қатъият билан: “Агар сиз бермасангиз, Роббим менга ризқ беради” – деб жавоб берди. Шу заҳоти уйдан ҳайдалди ва бориб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ёнида бўлди.
Умайма турмуш ўртоғига содиқлик билан ёрдамчи бўлди. У зулм, қийинчилик ва камбағалликка сабр қилди. Сабр ва имон унинг қалбида мустаҳкам илдиз отган эди.
Ниҳоят, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларга Ҳабашистонга ҳижрат қилишни буюрганларида, Холид ва Умайма илк ҳижрат қилганлардан бўлишди. Улар Ҳабашистонда фарзандли ҳам бўлишди: ўғиллари – Саид ибн Холид ва қизлари – Умма бинти Холид. Қизи кейинчалик “Умму Холид” номи билан машҳур бўлди.
Улар Ҳабашистонда ўн йилдан зиёд вақт мусофирликда яшашди. Кейинчалик Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Амр ибн Умайяни юбориб, уларни икки кема билан қайтардилар. Улар Мадинага қайтиб келганида, Пайғамбаримиз алайҳиссалом Хайбарни фатҳ қилган эдилар. Улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва мусулмонлар билан учрашиб, ажиб шодлик ва таскинга эришдилар.
Холид ибн Саид Умар ибн Хаттоб халифалиги даврида ҳаёт кечирди ва у “Марж ас-Сафар” жангида, ҳижрий 14 санада шаҳид бўлди. Бу хабарни эшитган Умайма онамиз бу мусибатига сабр қилди, юраги оғриқда бўлса ҳам, имони билан тасалли топди. Чунки, Холидни ўлдирган одам кейин Исломни қабул қилиб: “Бу ким эди?. Ундан осмонга чиқаётган нурни кўрдим!” - деган эди.
Умайма бинти Халаф – сабрли, муҳожир, мўмин аёлнинг юксак намунасидир. У умр йўлдошини ислом динида қўллаб-қувватлади, ҳаётининг қувонч ва ташвишли лаҳзаларини бирга ўтказди ва ислом тарихида буюк из қолдирди.
Илёсхон АҲМЕДОВ
тайёрлади.
Мазкур мақола Абу Малик Муҳаммад бин Ҳомид бин Абдулваҳҳобнинг
“Солиҳа аёллар ҳақида 150 қисса” номли асаридан таржима қилинди.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа