Насиҳат қилишнинг ҳам ўзига хос одоблари бор. Насиҳат қилиш одоблари ҳақида фикр юритишдан олдин, “насиҳат нима” деган саволга жавоб бериб ўтсак.
“Насиҳат” сўзи ўзбек тилига араб тилидан кирган сўз ҳисобланади. У "самимий маслаҳат", "ўгит", "хайрихоҳлик" деган маъноларни англатади.
Бир инсоннинг бошқа инсонга холис ниятда маслаҳат бериши, уни ёмонликдан қайтариб, яхшиликка чорлаши насиҳат дейилади.
Ҳар бир инсон насиҳат сўраб келган кишига холис насиҳат бериши лозимдир. Зеро, насиҳат қилиш ҳар бир мўмин-мусулмоннинг биродаридаги ҳақларидан биридир. Бу ҳақда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мусулмоннинг (бошқа) мусулмон зиммасидаги ҳаққи олтитадир: “Унга рўбарў келсанг, салом бер, сени (бирор нарсага) таклиф этса, уни қабул қил, сендан насиҳат сўраса, унга насиҳат қил, агар аксириб, Аллоҳга ҳамд айтса, унга ташмит айт, бетоб бўлса, уни зиёрат қил, вафот этса, (жанозасига) эргаш (яъни қатнаш)” дедилар (Имом Муслим ривояти).
Насиҳат қилишнинг қуйидаги одоблари бор:
Ҳар томонлама яхши ниятда, таъсирчан услубда, самимият билан қилинган насиҳат катта ажр-савобларга сабаб бўлади. У инсонлар ўртасида ёмонликни кетказади, яхшиликни бардавом бўлиши учун хизмат қилади.
Рухиддин АКБАРОВ,
ЎМИнинг Қашқадарё вилоятидаги вакиллик ходими
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Мория Қибтийя онамиздан Иброҳим исмли ўғил кўрдилар. Чақалоқ туғилгач, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам севиниб, «Бугун кечаси фарзандлик бўлдим. Унга бобокалоним Иброҳим алайҳиссаломнинг исмларини қўйдим!» дедилар. Бироз вақт ўтгач, Иброҳимни эмизиш учун Ҳавла бинт Мунзир розияллоҳу анҳога беришди. Арабларнинг одатига кўра, гўдак икки йил, яъни кўкракдан ажрагунича эмизган онасининг уйида яшар эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам ўғиллари Иброҳимни Ҳавла розияллоҳу анҳонинг уйида қолдирдилар. Ҳавла розияллоҳу анҳо темирчи Абу Сайф, яъни Баро ибн Авс ал-Ансорийнинг аёли эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобалари билан бирга Ҳавланинг уйига тез-тез бориб, ўғилларини кўриб келар эдилар.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Бир куни Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Абу Сайфнинг уйига кирдик. Одатдагидек, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Иброҳимни қўлларига олиб, ҳидладилар, ўпдилар. Аммо орадан кўп ўтмай, Иброҳимга дардга чалинди. Бир куни келсак, Иброҳим жон бераётган экан. Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўзларидан ёш оқа бошлади. Абдурраҳмон ибн Авф у зотга: «Ўлганга йиғлаяпсизми, Аллоҳнинг Расули?» деди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бу раҳмат-шафқат йиғиси, Ибн Авф» деб, йиғлаб юбордилар. Сўнг: «Кўз ёш тўкади, қалб маҳзун бўлади, лекин Роббимизни рози қиладиган сўзларнигина айтамиз. Фироқингдан жуда маҳзунмиз, Иброҳим!» дедилар».
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Иброҳимдан айрилганларига қаттиқ маҳзун бўлдилар, фарзанд доғида қалблари ўртаниб, йиғладилар. Қалб маҳзун бўлади, кўз ёш тўкади. Аммо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қалблари сиқилиб, оғир мусибатдан маҳзун бўлиб турсалар-да, бундай пайтларда одамнинг тилидан чиқиб кетиши мумкин бўлган ёмон сўзларни айтиб юборишдан огоҳлантирдилар: «Қалб маҳзун бўлади, аммо фақат Роббимиз рози бўладиган сўзни айтамиз, холос!».
Қайғу пайтларида айтадиган сўзимиз фақатгина Аллоҳга мақтов, Аллоҳга қайтишни эслаш, Роббимизни рози қиладиган дуолар қилиш бўлиши керак. Роббимизни ғазаблантирадиган сўзларни зинҳор айтмаймиз, чунки мусулмон одам мусибат пайтида ҳам фақат Роббининг розилигини ўйлайди, фақат Роббини рози қиладиган ишларни қилади.
Энди мана шу саволга жавоб беринг:
Маҳзун бўлганингизда қандай сўзларни айтасиз? Аллоҳ рози бўладиган сўзларними? Ёки оғзингиздан чиқадиган сўзларга эътибор бермайсизми?
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.