26 Ноябр, 2024, 25 Жумадул аввал, 1446
26 Ноябр, 2024, 25 Жумадул аввал, 1446
Муносабат
Тараққиётни белгилайдиган омиллар кўп, сабаблар бисёр. Лекин бу сабаб ва омилларнинг ҳеч бири илм ва билимчалик абадий, маърифатчалик мангу эмас. Бугунги фаровон ҳаёт, саодатли кунлар, юксак техника асри, ҳеч шубҳасиз, илмга асосланган тараққиётнинг маҳсулидир.
Кишига фахр-ифтихор бағишлайдиган жиҳати шуки, мана шундай юксак тараққиётнинг тамал тошини Абу Мусо Хоразмий бобомиз саноқ сонлар тизимини кашф этгани билан, Абу Али ибн Сино медицинага асос солгани билан, Маҳмуд Замахшарий араб тили грамматикасини тузгани билан, Имом Бухорий ҳадис илмида тенги йўқ эканлиги билан, Алишер Навоий шеърият мулкида султон эканлиги билан, Мирзо Улуғбек юлдузлар тоқига нарвонсиз қадам босгани билан қўйиб берди.
Бу тарихий ҳақиқатни чуқур англаган муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёев давлат раҳбарлиги лавозимига киришишлари билан тараққиётга хизмат қиладиган барча соҳаларни тубдан ислоҳ қилишни бошладилар. Айниқса, маърифатга, маънавиятга қаратаётган юксак эътибори қисқа фурсатда яхши натижалар бера бошлади.
“Ҳазрати Имом” мажмуасига ёндош тарзда бунёд этилаётган маҳобатли Ислом цивилизацияси маркази ўтмиш ва келажакни бир-бирига боғловчи маърифат маскани ҳамда Учинчи Ренессанс пойдевори бўлиб хизмат қилади, иншоаллоҳ.
Яқиндагина муҳтарам Юртбошимиз ушбу марказга ташриф буюриб, ўзларининг қимматли тавсия ва маслаҳатларини бера туриб: “Бу масканга кирган киши ўзи учун руҳий куч ва мадад олиб чиқиши керак”, дея таъкидладилар.
Дарҳақиқат, бир замонлар Бағдоддаги “Байтул ҳикма”, яъни “Донишмандлар уйи” қанчалик машҳур бўлган бўлса, Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази ҳам шунчалик, балки ундан ҳам юксакроқ марраларни эгаллашига шубҳа йўқ.
Таъбир жоиз бўлса, “Ақл маркази” нафақат ёшларимиз, балки жаннатмакон юртимиз, муқаддас Ватанимизнинг ҳар бир фуқароси учун “Ақл маркази” ва “Ақл қайроғи” бўлиб қолади.
Яқинда Саудия Арабистони нуфузли делегациясининг юртимизга ташрифи чоғида ушбу мамлакат билан ислом тадқиқотлари бўйича ҳамкорликни йўлга қўйиш масаласи муҳокама қилинди. Шу анжуманда саудиялик меҳмонлар Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази филиалини Ар-Риёд шаҳридаги Сауд ал-Файсал номидаги илмий-тадқиқот марказида очишни таклиф этди. Бу ушбу марказ ислом оламида тан олинаётганидан далолат.
Ўзбекистон заминидан етишиб чиққан буюк зотлар, улуғ алломалар, муфассиру муҳаддислар, мутафаккирларнинг жаҳон илм-фани, ислом дини ва маданиятини ривожидаги роли дунё ҳамжамияти томонидан кенг эътироф этилган. Уларнинг кашфиётлари, битган асарлари, илм-фан янгиликлари, нафис санъат буюмлари, хаттотлик намуналари жаҳон маданияти меросида алоҳида ўрин тутади.
Пойтахтимизнинг Эски шаҳар қисмида қад кўтараётган Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси марказининг маҳобатли биноси ҳозирданоқ барчанинг эътиборини ўзига тортмоқда. “Боболаримизга муносиб бино”нинг меъморий ечими, дизайни, миллий колорити халқимизнинг асрлар давомида шаклланиб келаётган анъаналари ва руҳини ўзида мужассам этган.
Шу билан бирга, буюк аждодларимиз, уларнинг бой моддий ҳамда маънавий мероси, илм-маърифати, ибратли сўзлари ва насиҳатларига таянган ҳолда, маънан баркамол, жисмонан бақувват авлодни тарбиялаш бугунги куннинг энг acосий вазифаларидан биридир.
“Тузган режангизнинг самарасини бир йил кўрмоқчи бўлсангиз, шоли экинг, ўн йил кўрмоқчи бўлсангиз, мевали дарахт экинг. Бир аср ва мангу баҳраманд бўлмоқчи бўлсангиз, болаларга таълим беринг”, деган гап бор.
Демак, ёшларни маърифатли, маънавиятли қилиш йўлида амалга оширилаётган бундай улкан ислоҳотлар асрлар оша халқимизга хизмат қилади. Бунинг натижасида юртимиздан яна бухорийлар, термизийлар, замахшарийлар, хоразмийлар, берунийлар, навоийлар етишиб чиқажак, иншоаллоҳ.
Иброҳимжон ИНОМОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Мазҳаб – бу умматдир. Уммат эса кўпчилик уламолардан ташкил топган. Бу уламолар ижтиҳод қилишади, таҳқиқ қилишади. Масала бир эмас, кўпчилик томонидан илмий таҳқиқ қилинади. Умматда саноқсиз уламолар бор, саноқсиз китоблар бор. Уламолар қайта-қайта ўзаро баҳслар қилиб, «Фалон масала тўғри», деб хулоса қилишади.
Натижада мукаммал даражада маъсум бўлмасак-да, кучли ишонч ила тўғри йўлда бўламиз. «Маъсум бўлмасак-да», деганимнинг сабаби шуки, биз ҳанафийлар «Сўзимиз юз фоиз тўғри», деб даъво қилмаймиз. Тўқсон саккиз-тўқсон тўққиз фоиз тўғри бўлиши мумкин, хато қилиш эҳтимоли бор. Токи шофеъий мазҳабига ҳам йўл қолсин. Аммо биз бу қадар катта нисбатга фақат Абу Ҳанифанинг ижтиҳоди билан эмас, балки илм ижтиҳоди билан эришдик, катта миқдордаги, жуда кўп уламолар воситасида эришдик. Уламолар масалаларни диққат билан ўрганиб, таҳқиқ қилишади. Шунинг учун бир масалада турли ўлкаларда авлоддан авлодга маълум бир фатвога кўра амал қилиб келинади. Барча уламолар мана шу масалага мувофиқ келади. Натижада суянишнинг энг олий чегарасига чиқиб борилади.
Бу суяниш ниҳоятда қувватли бўлади, иймон келтирадиган даражада аниқ бўлмаса-да, шунга яқин келади. Аҳли суннанинг ўзига хос хусусияти мана шудир. Нима учун бу фиқҳ залолатдаги фиқҳ бўлмайди? Чунки унда хато бўлиш эҳтимоли жуда кам, чунки ундаги ижтиҳод бир кишига тегишли эмаски, унинг аксари хато бўлса... Балки бу нарса илмий мактаб ижтиҳодига, қарорига айланди. Бундай илмий мактабда эса хато қилиш эҳтимоли жуда кам бўлади. Аллоҳ таоло Ўзининг динини илмий мактабларнинг мана шундай тартибли илмлари орқали муҳофаза қилди.
Акс ҳолда Аллоҳ таоло Ўзининг динини Зайд, Амр ёки Юсуфнинг қўлида, яъни бир ёки бир неча кишининг қўлида муҳофаза қилган бўлиб қолар эди. Бу гапга ақл бовар қиладими? Йўқ. Аллоҳ таоло Ўзининг динини кучли, асосли, жуда кўп уламоларни ўз ичига олган қатъий, собит илмлар орқали муҳофаза қилади.
Масалага енгил, юзаки қарайдиган, мутаассиб мактаблар наздидагина мўътабар бўлган Фалончи ёки Пистончининг фатво бериши билан улуғ уламоларнинг ижтиҳоди ва қарорлари орасида қанчалар фарқ бор!
Қуръон ва Суннатни англашни, фаҳмлашни якка шахсларга топшириб қўйиш мумкинми? Йўқ. Қуръон ва Суннатни англашни илмий мактабдан ҳосил бўлган илмларгагина ҳавола қилиш мумкин.
Аҳли суннанинг наздида Қуръон ва Суннатнинг қадрини кўряпсизми?
Аҳли сунна Аллоҳнинг Каломи ва Расулининг Суннатини англаш йўлида дунёдаги энг буюк илмни сафарбар қилишди. Тўрт мазҳабнинг илми дунёдаги энг кенг илмдир. Бу илм сон-саноқсиз уламоларни қамраб олган. Уларнинг вазифаси – Аллоҳ таоло ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ирода қилган нарсани баён қилиб беришдир. Ақоид борасида Аллоҳ ва Расулининг иродасини очиқлаб берадиган мустаҳкам илмлар ишлаб чиқилди. Одоб-ахлоқ борасида ҳам шундай бўлди.
Биз тўғри, нотўғри эмас, балки қатъиян ҳақ, деяётган бу мактаб қаерда-ю, залолат мактаби – енгиллик ва мутаассиблик мактаблари қаерда?!
Ҳақ мактаб Аллоҳнинг Китоби ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Суннатларини ҳурмат қилди. Уни англаш учун керакли барча илмларни ишлаб чиқди. Бу мактабда инсоният тарихидаги энг афзал, энг улуғ уламолар фаолият кўрсатдилар. Улар Аллоҳнинг Китоби ва Расулининг суннатини оламда тенги йўқ илмлар, қоида ва усуллар орқали тафсир қилишди. Бу дунёда фиқҳ қоидаларининг ўхшаши йўқ! Бирон киши уларнинг мақомию ҳисобига ета олмайди. Саҳобалар ҳам, тобеъинлар ҳам барча саъй-ҳаракатларини Аллоҳ ва Расулининг муродига бағишлашди. Шу боис барча илмлар ўз қоидаларига эга бўлиб, мустаҳкам қарор топди. Бизда – Урдунда «Ким қонунларни ўрганмоқчи бўлса, усулул-фиқҳни ўргансин», деган гап бор. Усулул-фиқҳ (фиқҳ қоидалари)ни билсангиз, қонунларни ҳам яхши тушунасиз.
Қонунлар ишлаб чиқилган, лекин ўзларида усул йўқ, шунинг учун усулул-фиқҳни ўрганишга мажбур бўлишади, шунда уларни яхши тушунишади. Тасаввур қилинг, қанча-қанча қоидалар ишлаб чиқилган! Буларнинг барчаси усулдандир.
«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 