21 Июл, 2025, 26 Муҳаррам, 1447
21 Июл, 2025, 26 Муҳаррам, 1447
Иккинчи фасл
Мусулмон бўлмаганларни қатл қилишда экстремистик жамоаларнинг иддаолари
Экстремистик жамоалар иддаосича, уларнинг сиёсийлашган ғоялари ҳамда қонун ва меъёрлар таърифидаги янглиш тор тушунчалари бўйича гўёки ислом уммати (уламолар ва бошқарув тизими) Аллоҳ таоло юборган асосдан узоқлашиб, унинг шариатини ўзгартирган эмиш. Уларнинг фикрича, бугун бутун бошли уммат кўрларча жаҳолатга ғарқ бўлган бўлиб, бунда мусулмонлар ҳам, мусулмон бўлмаганлар ҳам барчаси баробардир. Шунинг учун ҳам экстремистик жамоалар “кимнидир кофирга чиқариш, бировнинг қонини тўкишни ҳалол дейиш” даъвосини мусулмону ғайридинларга бирдек қўлламоқдалар. Улар мазкур фикрлардан келиб чиқиб миллий мансубликни ҳам, жамият аъзоларини бир жамиятда тинч-тотув яшашга қаратилган уринишларини ҳам инкор қилмоқдалар. Улар ёлғоннинг яхлит тизимини ташкил қилиб унинг тақозосига кўра ҳаракат қилмоқдалар. Пировард натижада эса шаҳарлар вайрон бўлиб, ноҳақ қонлар тўкилмоқда. Табиийки, бу иш ортидан мусулмон бўлган ёки бўлмаган барча жамиятлар глобал муаммоларга дуч келмоқдалар. Чунки бундай муаммоларга дуч келган бирор жамиятда тинчлик ва хавфсизлик кафолати бўлмайди. Жамият аъзолари орасида нафрат ва адоват ҳукм суради.
Мана шунинг учун ҳам биз, терроризм ва қирғинбарот йўлидан юрадиган, ғайридинлар билан ҳамжиҳат бўлиб яшашни-да истамайдиган бу каби экстремистик жамоаларнинг ёлғон ва шубҳага тўйинган ғояларини чуқур ва атрофлича текширишимиз зарур. Уларнинг фикрича, уруш ўчоғига айланган ўлкаларда сенга топширилган ҳар қандай шахснинг қони сен учун ҳалол бўлади. Ҳолбуки бу ҳалоллик даъвоси учун сабаб ва жоизлик далили керак. Биз қуйида уларнинг шубҳали далилларини таҳлил қилиб чиқамиз.
Биринчи : Жиҳод мавзусидаги янглиш фикрлар
Бугун биз дуч келаётган энг муҳим масалалардан бири Аллоҳ йўлида жиҳодга чиқиш борасидаги фикрлардир. Ушбу фикрлар кўпроқ ғарб давлатларида яшаётган ғайридинларга нисбатан тажовузкорона ҳаракатлар қилишга йўналтирилган.Чунки экстремистик жамоалар жиҳодни айни шу маънода талқин қилади. Унга кўра, мусулмонлар учун ғайридинлар томонидан хавф-хатар бўладими ёки бўлмайдими, барибир уларга қарши курашиш зарур. Табиийки, бу фикрлар уларни қатл қилиш мумкин, деган хулосага олиб келади.
Шунинг учун ҳам Ислом динида шариатга киритилган жиҳоднинг фарз бўлиш мавзулари ва сабабларини англаб етиш бугуннинг заруриятига айланди. Чунки бу мавзунинг сабаб ва аҳкомларини тушуниб етишимиз турли экстремистик жамоалар назаридаги жиҳод даъвосини тўғри талқин қилишимизни таъминлайди.
Уламоларимиз ўзаро қон тўкилишига олиб келадиган жиҳоднинг фарз бўлиши асоси борасида ихтилоф қилдилар. Демак, мусулмонларга бошқалар томонидан бўладиган эҳтимолий ҳужум хавфи жиҳодга асос бўладими ёки ғайридинларни куфрда бўлишларининг ўзи унга асосми?
Ҳанафий, моликий, ҳанбалий ва шофеий мазҳаби уламоларининг кўпчилиги “жиҳод фарз бўлиши учун ғайридинлар томонидан мусулмонларга қарши жанг қилиниши керак”, дейдилар.
Аммо Ибни Ҳазм ва имом Шофеийнинг ўзлари яна бир фикрида “куфр сифатининг ўзи ҳам мусулмонлар зиммасига жиҳодни фарз қилади”, дейди.
Жумҳур (кўпчилик) уламоларнинг фикрига қарасак, исломда жиҳод ўзининг ҳимояси учун ёки амалга оширилиши аниқ бўлиб қолган душман ҳужумини қайтариш учун жорий бўлади.
Ибни Ҳазм ва имом Шофеийнинг иккинчи фикрига кўра эса, жиҳод бу Ислом динини бошқаларга ҳам етказиш ҳаракати бўлиб, доим ҳам амалга оширилаверади.
Жумҳур уламоларнинг далиллари қуйидагилар:
“Аллоҳ йўлида сизлар билан уруш қилган кишилар билан уруш қилинглар. Ҳаддингиздан ошманглар. Аллоҳ ҳаддидан ошган кишиларни яхши кўрмас.” (Бақара, 190)
“Улар билан токи, фитна бўлмаслиги учун уруш қилинглар. Ва дин Аллоҳ учун бўлгунича курашинглар. Агар улар урушдан тўхтасалар, уларга нисбатан душманлик йўқдир. Аммо золимлар бундан мустаснодир”. (Бақара, 193).
Котиб Ҳанзаладан ривоят қилинган ҳадиси шарифда айтилади: “Биз расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга ғазотга чиқдик. У ерда қатл қилинган бир аёл кишини олдидан ўтиб қолдик. Уни тепасида одамлар тўпланиб олган эдилар. Шунда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам, “бу аёл ўзаро жанг қилаётганлар билан уришмаган эди”, дедилар. Кейин бир саҳобага: “Холид ибни Валиднинг олдига бориб, Расулуллоҳ сенга ёш болалар ва чўри-қулларни ўлдирманглар деб топшириқ бердилар, деб еткизгин”, дедилар.
Абу Довуддан келтирилган ҳадисда шундай дейилади:
“Сизлар Аллоҳнинг исми билан юриш қилинглар. Аллоҳнинг номи ва расулуллоҳнинг миллати билан! Кекса-қарияни, ёш бола ва гўдакларни, аёлларни ўлдирманглар. Уларни занжирбанд қилманглар. Ўлжаларингизни ўртага йиғинглар. Ислоҳ ва яхшилик қилинглар”.
Юқоридаги оятларда келган “ қитол ” сўзини мулоҳаза килсак ҳам бу сўз икки гуруҳ орасида содир бўладиган “қитол” яни уруш маъносини англатади. Демак оятдаги “қитал” сўзи “қотала”, “юқотилу” феълининг ўзаги бўлиб маъноси “урушмоқ, жанг қилмоқ” деганидир. Аммо “қатл” яъни ўлдирмоқ маъносини бермайди. Чунки гоҳида томонлар ўртасида уруш бўлса-да, аммо қурбонлар бўлмаслиги мумкин.
Шунингдек мазкур ояти карималар тажовуз, келишув ва ўзаро аҳдномаларни бузиш, иймондан қайтиш, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошчиликларидаги барча мусулмонларни ватанларидан чиқариб юбориш каби ғайридинлар томонидан содир этиладиган ишларни ҳам “муқотала” (томонлар ўртасидаги уруш ) тарифида баён қилмоқда. Шу билан бирга ушбу ояти карималар мусулмонларни ўзлари билан тинч-тотув яшаётган, уларга нисбатан юқорида санаб ўтилган душманликларни қилмайдиганларга яхшилик қилиш ва алоқалар ўрнатишдан қайтармайди. Ҳолбуки, оятда айтилган куфр ибораси уларга ҳам тегишли эди.
Ҳадиси шарифларда келган набавий кўрсатмаларни ўрганиб чиқсак ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизларни мусулмонларга қарши уруш қилмаган ғайридинларни қатл қилишдан, гарчи уларда куфр сифати бўлса-да қайтардилар. Иккинчи томоннинг таъбири бўйича мусулмонларга нисбатан тажовуз ва адоватда бўлмаган ғайридинларни кофир бўлишининг ўзиёқ уларга қарши жиҳод қилишга асос бўлганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга қарши жанг қилиш ёки алоқалар ўрнатиш орасини ажратмаган бўлардилар.
Бу масалани янада аниқ тушуниш учун фараз қиламиз. Бир аёл киши ва кекса одам ўзаро уруш тўҳтатилган майдонидан уруш бўлаётган майдонга ўтсалар ва ўзаро урушда қатнашса, уларни ўлдириш жоиздир. Айни масала юзасидан Қаробий, жанг майдонида мусулмонларга қарши курашиб асир тушган аёлни ҳам ўлдириш жоиздир, дейдилар.
Юқорида келтирилган ояти карима, ҳадиси шарифлар ва улар асосидаги мантиқий ёндашувлар жумҳур ( биринчи фикр згалари) уламоларни сўзини қувватлайди.
(Давоми бор)
“Экстремистик ғояларни инкор қилишда шаръий далиллар” китобидан.
Таржимон: Тоҳир Воҳидов.
Дўстона ва самимий руҳда ўтган учрашувда Марказ раҳбари Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан юртимизда бунёд этилаётган Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ҳақида жумладан, Марказ доирасида амалга оширилаётган тадбирлар, барча илмий ва ташкилий ишлар ҳақида маълумот берди.
– Ўзбекистон Ислом илми, фиқҳ ва ҳадис соҳасида юксак меросга эга. Бу заминда машҳур уламолар, буюк фақиҳлар, муҳаддислар, мутафаккирлар ва санъатшунослар етишиб чиққан, – деди Ислом уюшмаси бош котиби. – Ушбу мероснинг Ислом оламидаги аҳамияти ва долзарблигини кўрсатишда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази муҳим ўрин тутади. Бу юртнинг таниқли ва машҳур алломалари туфайли Ислом цивилизациясининг асл моҳияти хусусан, инсонпарварлик ва бағрикенглик қадриятлари бугунги кунга қадар сақланиб қолган. Мазкур мегалойиҳа бу бой меросни жаҳон ҳамжамиятига танитишда асосий аҳамиятга эга. Биз Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан ушбу саъй-ҳаракатларни тўлиқ қўллаб-қувватлаймиз. Ўзбекистон Президентининг маданият ва маърифатга қаратган эътибори барча мусулмон мамлакатлар учун намуна бўлади. Марказ билан ҳамкорлик қилишдан бениҳоят мамнунмиз! – дея таъкидлади Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса.
Учрашув давомида Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистонда олиб борилаётган ислоҳотлар хусусан, Ислом цивилизацияси марказининг барча тадбирлари, режалаштирилган турли анжуманларга қизиқиш билдириб, бу борада олиб борилаётган ишларни юксак баҳолади ва мамнуният билан эътироф этди. Ислом цивилизацияси марказининг очилиш маросими қанчалик аҳамиятли эканлигига эса алоҳида тўхталди. Шу ўринда Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сўзлаган нутқидан қуйидаги иқтибосларни келтирди: “Биз бутун жаҳон жамоатчилигига ислом динининг асл инсонпарварлик моҳиятини етказишни энг муҳим вазифа, деб ҳисоблаймиз. Биз муқаддас динимизни азалий қадриятларимиз мужассамининг ифодаси сифатида беҳад қадрлаймиз. Ислом дини бизни эзгулик ва тинчликка, асл инсоний фазилатларни асраб-авайлашга даъват этади. Ислом цивилизацияси марказининг фаолияти ҳам шу мақсадга хизмат қилади”. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Президенти томонидан БМТ минбаридан туриб илгари сурилган мазкур улкан ташаббус Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан қўллаб-қувватлашини таъкидлаб ўтди.
Ислом цивилизацияси маркази раҳбари Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Марказ таркибида Араб-ислом хаттотлик мактабини очиш йўлга қўйилганини маълум қилди. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса ушбу лойиҳани тўла-тўкис қўллаб-қувватлади:
– Янги Ўзбекистон лойиҳаси бўлмиш бу хаттотлик мактаби орқали Қуръони каримнинг ҳар бир сурасини махсус араб хатида, безаклар билан бойитилган тарзда қўлда кўчириш мақсадга мувофиқ, – дея таклиф қилди Бош котиб, – Ўзбекистондаги бўлажак Араб-ислом хаттотлик мактаби фаолиятини йўлга қўйишда, шунингдек, жаҳон миқёсида машҳур бўлган катта тажрибага эга хаттотларни ушбу марказга жалб этиш, хаттотларнинг иш фаолияти самарали бўлиши учун уларни рағбатлантириш ва умуман мактаб фаолиятини ривожлантиришда астойдил ҳамкорлик қилишга тайёрмиз.
Делегация аъзолари Макка шаҳрида жойлашган Ҳиро маданият даҳаси, Ваҳий музейи, “Бурж ас-саъа” минорасида жойлашган шу номдаги музей, Каъба кисваси учун қирол Абдулазиз мажмуаси ва Мадина шаҳридаги “Бўстон” музейи, Пайғамбаримиз (с.а.в) сийратлари ва Ислом цивилизацияси музейи, Жидда шаҳридаги Ислом санъати музейи ва кутубхонасига ташриф буюрди ва ҳамкорлик бўйича музокаралар олиб борди.
Бундан ташқари, Ислом цивилизацияси маркази делегацияси аъзолари музей ва кутубхоналарга қилган ташрифлари жараёнида Пайғамбаримизнинг фаолият ва турмуш тарзларини ифодаловчи видеолавҳалар Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказига тақдим этилиши масаласини ҳам кўриб чиқишди.
Шунингдек, учрашувда Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Самарқандда янгидан бунёд этилаётган Имом Бухорий мажмуаси зиёратчилари учун қулай шарт-шароитлар яратиш масаласида ҳам фикр алмашилди. Бу борада Саудия Арабистони тажрибасидан фойдаланиш мақсадида Бутунжаҳон Ислом уюшмаси Тадбирлар ва конференциялар бўлими бошлиғи Шокир Салоҳ ал-Адваний билан мулоқот ўтказилди. Мулоқот давомида Ислом уюшмаси вакили бу масалада Саудия Арабистонининг етакчи ташкилотларидан бири “Илм” компанияси кўмак беришини билдирди. Кейинги муҳокамалар видеоконференция шаклида давом эттирилишига келишиб олинди.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа