Ўзбекистон Маданият вазирлиги томонидан "Регенерация аспектида Ўзбекистоннинг тарихий шаҳарлари: Шаҳрисабз шаҳри мисолида"мавзусида онлайн давра суҳбати ташкил этилди. Sputnik маълумотларига кўра, бу ҳақда давлат бошқаруви органи хабар берган.
Тадбирда ИКОМОС халқаро экспертлари, Франция шаҳарсозлик институти вакиллари, шунингдек, маҳаллий меъморлар, археологлар ва маданий меросни асраш бўйича мутахассислар иштирок этди.
Учрашув давомида давра суҳбати иштирокчилари томонидан "Шаҳрисабз тарихий маркази" – жаҳон мероси объектини барпо этиш режаси муҳокама қилинди. Маълумки, у шаҳар тузилишини батафсил ўрганишга асосланган бўлади.
Франциянинг шаҳарсозлик институти эксперти Эрик Хойбрехтс Темурийлар сулоласидан қолган ёдгорликларга эътибор қаратиб, шаҳар режасининг барча жиҳатларини таҳлил қилишни таклиф этди.
Тарих фанлари доктори, археолог Рустам Сулаймонов ўз навбатида Шаҳрисабз буюк саркарда Амир Темурнинг ватани сифатида бутун дунёда танилганини қайд этди. Унинг раҳбарлигида шаҳар илм-фан ва санъатнинг ҳақиқий марказига айланди, шу жумладан меъморий иншоотларнинг ўзига хослиги билан машҳур.
Архитектура доктори, профессор Додо Нозилов масжидлар атрофидаги боғларни қайта тиклашни таклиф қилди. Унинг айтишича, илгари мусулмон қадамжолари яқинида сув ҳавзалари, дарахтлар ва боғлар бўлган, бу ерда намоздан кейин салқинда дам олиш мумкин бўлган. Бундан ташқари, у лойиҳада нафақат меъморлар, боғбонлар, балки тарихчилар ва санъатшунослар ҳам иштирок этишини тавсия қилди.
Шаҳрисабз шаҳридаги музей-қўриқхона директори Набижон Хушвақовнинг айтишича, Амир Темур даврида бутун шаҳар саккиз маҳалладан иборат бўлган. Бироқ сўнгги йилларда Заргарлик маҳалласи бузилиб, шаҳар инфратузилмаси ва халқ ҳаётига салбий таъсир кўрсатди. Муассаса раҳбари хатони тўғрилаб, аввалгидай хом ғиштлардан уйлар қуришни таклиф қилган. Шундай қилиб, шаҳарнинг тарихий қиёфаси қайта тикланади.
Эслатиб ўтамиз, 2016 йилда Шаҳрисабзнинг тарихий маркази у ерда олиб борилган демонтаж ва қурилиш ишлари туфайли ЮНЕСКО ҳузуридаги Умумжаҳон мероси қўмитасининг 40-сессияси қарори билан Умумжаҳон меросининг хавф остидаги объектлар рўйхатига киритилган эди. 2019 йилнинг июль ойида БМТ ихтисослаштирилган агентлиги Комитети Бокудаги 43-сессияда уни рўйхатда сақлашга қарор қилди. Ўз навбатида, Ўзбекистон томони икки йил ичида шаҳарни қайта тиклаш режаси лойиҳасини тузиш мажбуриятини олди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Холид ибн Валид розияллоҳу анҳу ёшлари ўтиб, кексайиб қолган чоғларида Мусҳафи шарифни олиб, йиғлаб туриб шундай дер эдилар: “Жиҳодлар билан овора бўлиб сени ўқий олмай қолдик”.
Бу қандайин гўзал узр! Хўш, биз ўзимизни нима деб оқлаймиз?! Холид ибн Валид розияллоҳу анҳу шундайин гап айтдилар, аммо биз нима деймиз?! Қиёмат кунида “Қуръони карим ўқишдан сени нима чалғитди?!” – деб сўралсак, нима деб жавоб берамиз?! Токи у бизни зараримизга эмас, фойдамизга ҳужжат бўлиши учун кўксимизга босиб, кечаю кундуз тиловат қилиб бормаймизми?! Ахир Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таолонинг зикрини лозим тут, Қуръони карим тиловатида маҳкам бўл. Чунки бу сенинг осмондаги руҳинг, ердаги зикрингдир” [1], деганлар.
Қурони карим оятларини тадаббур қилмасдан, маънолари ҳақида фикр юритмаган ҳолда, ҳеч қандай тушунчасиз кўп тиловат қилиш асосий мақсад эмас. Агар инсон бир неча оятни тадаббур қилса, тафсир китобларига мурожаат этса ёки тафсир дарсларига қатнашса, маъноларни ўзлаштирса ва уларга амал қилса, бу иши ўша инсон учун улкан яхшилик, хайр-барака бўлади.
Имом Ғаззолий ҳазратлари бундай дейдилар: “Қуръон сиз сўрашингиз мумкин бўлган ва у сизнинг сўровларингизга жавоб бера оладиган тирик Расулдир. Сиз унга қулоқ солсангиз, у сизни қондиради”.
Қалблари иймон нури ила қоришиб кетган зотлар учун, албатта, Қуръонда шифо бордир. Яна Қуръони каримда саросима, шайтоний васвасалар, нафсу ҳавога эргашишдан сақловчи шифо бор. Қуръон ўқиган пайтимизда бизни фаришталар қуршаб олади ва улар ҳам бизга қўшилиб Раҳмон бўлган Зотнинг оятларига қулоқ тутади. Само фаришталари туни билан Қуръонга қоим бўладиган ер фаришталарига яқинлашадилар. Энди айтинг-чи, одамлар ухлаётган пайтда, тун қоронғусида биз Қуръон тиловат қиляпмизми?! Еру осмонлар Робби бизга қулоқ соладиган даражада оятларини тиловат қиляпмизми?!
Аллоҳ таолонинг шифо оятлари қуйидагилардир:
«...Ва мўмин қавмларнинг кўнгилларига шифо берадир» (Тавба сураси, 14-оят).
«Эй одамлар! Сизга ўз Раббингиздан мавъиза, кўксингиздаги нарсага шифо, мўминларга ҳидоят ва раҳмат келди» (Юнус сураси, 57-оят).
«Биз Қуръонни мўминлар учун шифо ва раҳмат ўлароқ нозил қилурмиз...» (Исро сураси, 82-оят).
«...У иймон келтирганлар учун ҳидоят ва шифодир...» (Фуссилат сураси, 44-оят).
«...Унда (асалда) одамлар учун шифо бордир...» (Наҳл сураси, 69-оят).
«Бемор бўлганимда менга шифо берадиган ҳам Унинг Ўзи» (Шуаро сураси, 80-оят).
Қуръони каримни тиловат қилиш, эшитиш, амал қилиш ва ҳар бир ишда ундаги ҳукмларга таяниб иш кўришдан четлашманг!
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Имом Аҳмад ривояти.