Масулиятсизлик: дангасалик, бепарволик ва бехафсалалик каби иллатларга олиб борувчи энг буюк воситалардандир. Масулиятдан ўзини олиб қочиш, бўйинга (гарданга) олмаслик ва уни хис қилмаслик бу, мажбурият ва вазифаларни бажариш ҳамда амалга ошириш йўлида дангасаликка олиб келади.
Шунингдек, масулият деганда фақатгина муайян кишиларни вазифаси деган хатарли тушунчага бориб қолинади.
Ваҳоланки инсон унга берилган ҳар бир неъматга нисбатан масул яъни жавобгардир. Албатта, қулоқ, кўз ва дил — ана ўшалар, масъулдирлар. (Исро 36) Бир маънода ҳисоб-китоблидир.
Аллоҳ таоло инсониятни амонатдорликка жавобгар қилиб қўйди. Бу борада Қуръони карима шундай дейилади: Албатта, Биз бу омонатни осмонларга, ерга ва тоғларга таклиф қилдик. Бас, улар уни кўтаришдан бош тортдилар ва ундан қўрқдилар. Уни инсон кўтарди. Дарҳақиқат, у ўта золим ва ўта жоҳилдир. (Аҳзоб 72)
Бу омонат нима эди, деган саволга уламоларимиз ушбу оятдан ва бошқа манбалардан келиб чиқиб: «Шариат таклифлари ва Аллоҳнинг фарзлари», деб жавоб берадилар.
Дарҳақиқат, инсон жинси (ҳамма эмас, албатта) ўта золимдир. Ўзига юклатилган ва ўзи қабул қилган омонатга мувофиқ иш юритмасдан ўзига ўзи зулм қилади. Инсон жинси ўта жоҳилдир, шунинг учун ўзи рози бўлиб, қабул қилиб олган омонатнинг улканлигини билмасдан, унга хиёнат қилади.
Натижада динимизда таклиф қилинган ишларни амалга оширишга нисбатан бепарволик, дангасалик қилинишини кўрамиз.
Масалан: динимизни ўрганиш ва ўргатиш, амал қилиш, кишиларни даъват қилиш ва бу йўлдаги азиятларга сабр қилиш.
Бугунги кунда кўпчилик мусулмонлар юқоридаги масалалар борасида қайғурмай, аҳамият бермай қўймоқдалар. Гўёки бу ишлар уларни қизиқтирмайди ва уларнинг иши ҳам эмас, уларга муҳим ҳам эмас ёки вақвтлари ҳам йўқдай. Бунинг оқибати нима бўлаётганлиги ҳаётда ҳаммамиз учун маълум бўлиб бормоқда.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Огоҳ бўлинглар. Ҳар бирингиз масулдирсизлар ва ҳар бирингиз ўз қавмига масулдир. Подшо ўз фуқороларига масулдир. Киши аҳли байтига масулдир. Аёл эса уй эгаси (эри)га ва унинг болаларига масулдир. Хизматкор (қул) эгасининг молига масулдир. Огоҳ бўлинг! Ҳар бирингиз масулдирсиз ва ҳар бирингиз ўз қавмига масулдир!”, дедилар. (Имом Бухорий ривояти)
Демак, ҳар биримиз ўз оиламизга масулдирмиз. Бу - ҳар бир инсон холатидан келиб чиқиб, қўлостидаги инсонлар учун масулдир. Бу борада дангасаликка йўл қўйиш эса, хиёнатдир.
Агар ҳар бир инсон унга юкланган ишларда масулиятсизлик қилса ёки ўзини олиб қочса нафақат бир кишига балки бутун жамиятга санаб бўлмас даражада қийинчиликларни туғдиради.
Азиз ватандошлар! Келинг, барчамиз ўзимизга юкланган ишларда масулият билан ёндошган ҳолда, жамиятимиз ва юртдошларимизга фойдали бўлишга ҳаракат қилайлик!
“Шайх Зайниддин” масжиди имом-хатиби Абдураҳмонов Яҳё Убайдуллоҳ ўғли
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
"Аллоҳ сиздан енгиллатмоқни ирода қиладир. Ва инсон заиф яратилгандир".
Инсонни Аллоҳ таолонинг Ўзи яратган. У Зот Ўз бандасининг хусусиятларини яхши билади. Шунинг учун ҳам инсонга фақат Аллоҳ таолонинг кўрсатмаларигина тўғри келиши мумкин. Ушбу оятда Аллоҳ таоло инсоннинг заиф ҳолда яратилганини таъкидламоқда. Яратувчининг Ўзи «заиф яратилган», деб турганидан кейин, шу заиф инсонга йўл кўрсатишда У Зот оғирликни хоҳлармиди? Йўқ, У Зот енгилликни хоҳлайди.
Ислом шариати, умуман, енгиллик устига бино қилингандир. Бу ҳақда кўплаб оят ва ҳадислар бор. Ҳаммаси ўз ўрнида баён қилинади. «Нисо» сурасининг бошидан муолажа қилиб келинаётган масалалар, хусусан, эркак ва аёл, оила, никоҳ масаласига келсак, ушбу оятда бу масалаларда ҳам Аллоҳ Ўз бандаларига енгилликни исташи таъкидланмоқда. Зоҳирий қаралганда, диний кўрсатмаларни бажариш қийин, шаҳватга эргашганларнинг йўлларида юриш осонга ўхшайди. Исломда ҳамма нарса ман қилинган-у, фақат биргина йўлга рухсат берилганга ўхшайди. «Номаҳрамга қарама», «У билан ёлғиз қолма», «Уйланмоқчи бўлсанг, олдин аҳлининг розилигини ол», «Маҳр бер», «Гувоҳ келтир» ва ҳоказо. Ҳаммаси қайдлаш ва қийинчиликдан иборат бўлиб туюлади. Шаҳватга эргашганлар эса «Ёшлигингда ўйнаб қол, гуноҳ нима қилади», дейишади. Бу эса содда ва осон кўринади. Ҳақиқатда эса ундай эмас. Натижага қараганимизда бу нарса яққол кўзга ташланади. Дунё тарихини кузатадиган бўлсак, оила масаласига енгил қараган, жинсий шаҳватга берилган халқлар, давлатлар ва маданиятлар инқирозга учраган. Қадимий буюк империяларнинг шармандаларча қулашининг асосий омилларидан бири ҳам шу бўлган.
Бизнинг асримизга келиб, Ғарбда, ўзларининг таъбири билан айтганда, жинсий инқилоб бўлди. Жинс борасида олимлар етишиб чиқдилар. Улар «Жинсий ҳуррият бўлмагунча, инсон тўлиқ ҳур бўла олмайди. Агар жинсий майллар жиловланса, инсонда руҳий тугун пайдо бўлиб, унда қўрқоқлик ва бошқа салбий сифатлар келиб чиқишига сабаб бўлади», каби ғояларни тарқатишди. Оқибатда жинсий инқилоб авжига чиқди.
Натижасини – ҳар хил бало-офатлар буҳронини ҳозир ўзлари кўриб-татиб туришибди. Ахлоқий бузуқлик, оиланинг ва жамиятнинг парчаланиши, ҳаётга қизиқишнинг йўқолишидан ташқари, сон-саноғига етиб бўлмайдиган муаммолар пайдо бўлди. Жинсий инқилоб оқибатида тараққий этган ғарб давлатларининг туб аҳолиси даҳшатли суръатда камайиб бормоқда. Кўз кўриб, қулоқ эшитмаган таносил касалликлари келиб чиқди, ҳар йили сон-саноқсиз одамлар шу касалликлардан ўлмоқда. Насл бузилиб, одамлари заифҳол ва касалманд бўлиб бормоқда. Турли ақлий ва руҳий касалликлар урчиди. Охири келиб, касалликларга қарши инсондаги табиий монеликнинг йўқолиши (ОИТС) касаллиги пайдо бўлди. Бу касаллик ҳақли равишда, XX аср вабоси деб номланди. Унинг давоси йўқ. Бу дардга чалинишнинг сабаби зинодир. У билан касалланган одам тез муддатда ўлади. Ҳамма даҳшатда. Бу дардга чалинмасликнинг йўллари ахтарилмоқда, бу йўлда беҳисоб маблағлар сарфланмоқда, мазкур вабога чалинмасликнинг турли чоралари таклиф этилмоқда. Қонунлар чиқарилмоқда, идоралар очилмоқда.
Лекин шаҳватга эргашганлари сабабли улар энг осон, энг ишончли битта йўл – Аллоҳнинг йўлига қайтишни хаёлларига ҳам келтиришмаяпти. Ақалли ушбу дарднинг бевосита сабабчиси бўлмиш зинони ман этувчи қонун чиқаришни ҳеч ким ўйлаб ҳам кўрмаяпти. Чунки шаҳватга эргашганлар шаҳватга қарши чиқа олмайдилар. Уларнинг ўзлари шаҳватга банда бўлганлари учун унга эргашганлар. Ўзларини зоҳирий енгил кўринган ишга уриб, энди оғирликдан бошлари чиқмай юрибди. Зоҳирий оғир кўринган бўлса ҳам, Аллоҳ кўрсатган йўлга юрган бандалар бошида мазкур оғирлик ва машаққатларнинг бирортаси ҳам йўқ. Улар мутлақ енгилликда, фаровон турмуш кечирмоқдалар.
"Тафсири Ҳилол" китобидан