وَقَالُواْ لَن تَمَسَّنَا ٱلنَّارُ إِلَّآ أَيَّامٗا مَّعۡدُودَةٗۚ قُلۡ أَتَّخَذۡتُمۡ عِندَ ٱللَّهِ عَهۡدٗا فَلَن يُخۡلِفَ ٱللَّهُ عَهۡدَهُۥٓۖ أَمۡ تَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ٨٠
Исломнинг илк давридаги яҳудийлар: "Бизлар бир неча кунгина дўзахда азобланамиз, кейин Аллоҳ бизларни жазоламайди" деб сафсата сотишарди. Аллоҳ Ўз Пайғамбарига туширган ваҳийи орқали уларнинг бу ёлғон иддаоларини рад этяпти. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо шундай дейди: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келганларида яҳудийлар: "Бу дунёнинг муддати етти минг йилдир, Аллоҳ инсонларни дўзахда дунё кунларининг ҳар минг йилига охират кунининг бир куни билан азоблайди, демак, етти кунгина жазолайди, сўнг тўхтатилади", дейишар эди. Шунда Аллоҳ юқоридаги оятни нозил қилди" (Икрима ва Саид ибн Жувайрдан Ибн Исҳоқ ривояти). Заҳҳокнинг ривоятида эса Ибн Аббоснинг бундай дегани келтирилади: "Аҳли китоблар дўзахнинг икки тарафи ораси қирқ (йил, кун, ойлиги аниқ бўлмаган) масофа эканини топишди ва: "Биз дўзахда Тавротда топганимизча (яъни, қирқ йил ё кун ё ой) азобланамиз", дейишди" (Найсобурий. "Асбабун-нузул", 18-бет).
بَلَىٰۚ مَن كَسَبَ سَيِّئَةٗ وَأَحَٰطَتۡ بِهِۦ خَطِيَٓٔتُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ٨١
Аммо қиёмат келганида одил Парвардигор ким жаннатий, ким дўзахий эканини яхши билгани учун ҳамма нарсани адолат билан ҳал этади. Ўз манфаатлари йўлида ёлғон тўқиб, Аллоҳ таолонинг оятларига куфр келтирган нодон кимсалар қилган ёмонликлари учун дўзахга ташланишади. Минг азобда юриб сақаргача (дўзахнинг энг тубан жойигача) боришади. У ерда заҳарли заққум дарахти бор. Белгиланган куни ўша жойга етадилар. Шунда дўзах посбонлари уларга: "Эй Аллоҳнинг душманлари, сизлар дўзахда фақат белгиланган маълум кунлар азобланамиз, деб ўйлаган эдинглар, мана энди саноқлар кесилди, абадийлик қолди", дейишади.
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ٨٢
Дунё ҳаётида имон билан, солиҳ амалларни қилиб ўтган кишилар ухровий тижоратда жуда катта фойда кўришади. Аллоҳ таоло бундай саодатманд кишиларни жаннат билан мукофотлайди ва улар жаннатнинг кўркам боғларида, беҳисоб неъматлар ичра абадий роҳат-фароғатда яшашади. Ривоят этилишича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни саҳобаларга: "Бани Исроилда бир киши бор эди, у жуда кўп хайрли ишларни қиларди. Ўша киши қиёмат куни сизларнинг ичингизда ҳашр (қайта тирилиш) қилинади", дедилар. Шунда саҳобалар: "Эй Аллоҳнинг Расули, у киши нима яхши иш қиларди?" деб сўрашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай жавоб қилдилар: "Унга отасидан жуда кўп мол-дунё мерос қолганди. Бойликнинг бир қисмига бир боғ сотиб олиб, уни фақирларга вақф (абадий фойдаланишга бериш) қилди: "Парвардигорим ҳузурига борганда бу менинг боғим бўлади", деди. Яна бир қанча олтин айириб, уни фақир ва ночор кишиларга тарқатди: "Бу билан Аллоҳ таолодан жория ва қуллар сотиб оламан", деди. Яна бир қанча қулларни озод қилди: "Булар ҳам Аллоҳ ҳузурида менинг хизматчиларим бўлади", деди. Бир куни эса кўзи ожиз одамни кўриб қолди. Қараса, қоқилиб-йиқилиб кетяпти. Унга бир улов сотиб олиб берди ва: "Бу эса Аллоҳ таоло ҳузурида менинг уловим бўлади", деди. Пайғамбар алайҳиссалом бу ҳикояни айтиб бўлганларидан кейин: "Жоним измида бўлган Аллоҳ таолога қасамки, бу улов унинг учун эгарланган ва жиловланган ҳолда ҳозир турганини кўряпман, бу киши унга минади ва Маҳшаргоҳга шундай ҳолда келади", дедилар.
Одамлардан бири Зуннундан “Кимни дўст тутай?” – деб сўради. У: “Касал бўлсанг шифо берадиган, гуноҳга қўл урсанг уни кечириб юборадиган, сўрасанг берадиган ва унинг ёрдамига муҳтож бўлсанг сенга ёрдам берадиган Зотни дўст тут!” – деди.
Аллоҳ таолодан ўзга дўст борми?! Саждага борган пайтингиз ишларингизни махфий тарзда Роббингизга айтинг. Зеро, У Зот махфий нарсалардан ҳам хабардордир. Атрофдагилардан уни махфий тутинг, чунки муҳаббат ошкор айтилмайди. Муҳаббатингизни кечалари таҳажжудларда, саҳар вақтлари намозларингизда изҳор этинг.
Айрим одамлар динни “Буни қил!”, “Буни қилма!” каби буйруқлар ва тақиқлардан ёки ҳалол ва ҳаром тушунчаларининг жамланмаси деб билишади ва барисининг устида Аллоҳ ва Расулига бўлган муҳаббат туришини унутиб қўйишади. Ишнинг боши – муҳаббатдир. Муҳаббат йўқолса, тоату ибодатларнинг бари кишини диндор мусулмонга айлантира олмайди.
Агар сиз Аллоҳга муҳаббат даъвосида бўлсангиз, бу муҳаббатингизни ҳаётингиз давомида кўрсатинг. Гап-сўзингиз, юриш-туришингиз ва амалларингизда ҳам Аллоҳга бўлган муҳаббатингиз акс этиб турсин.
Ривоят қилинишича, бир киши сафарда соҳибжамол аёлга йўлиқиб қолибди. Ва унга қарата: “Сен мени бутунлай ўзингга ром этдинг. Менинг бутун хаёлим сен билан банд”, дебди. Аёл ҳам: “Агар айтганингиз рост бўлса, борим сизга фидо бўлсин. Аммо менинг бир офатижон синглим бор. Мендан анчайин чиройли. У ортингизда турибди. Агар истасангиз иккимиздан биримизни танлашингиз мумкин”, дебди. Киши дарҳол ортига ўгирилибди. Шунда аёл унинг юзига бир тарсаки туширибди ва: “Қорангни кўрмай! Фирибгар, алдоқчи! Мени севаман деб, бошқасига кўз олайтирасанми?! Менинг олдимга ялиниб келиб, ошиқлигингни айтдинг. Сени синовдан ўтказгандим. Учига чиққан ёлғончи экансан!” – дебди. Шунда у кўзларига ёш олиб, ўзига-ўзи шундай дебди: “Бир яратиқнинг муҳаббатини даъво қилиб, ундан юз ўгирганим учун юзимга тарсаки тушди... Неча марталаб Яратган Зотга ошиқлик даъвосини қилиб, ундан юз бурдим. Ундан бошқаси билан овораю сарсон бўлдим. Қалбимга урилган шапалоқни пайқамай қолибман... Наҳотки, мен қалби қопланиб қоладиган даражага етган бўлсам-а?!” деган экан. Зеро, Аллоҳ таоло айтади: «Йўқ (ундай эмас)! Балки, уларнинг дилларини ўзларининг қилмишлари (гуноҳлари) қоплаб олгандир»[1].
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Мутоффифун сураси, 14-оят.