Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
24 Ноябр, 2024   |   23 Жумадул аввал, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
05:59
Қуёш
07:22
Пешин
12:15
Аср
15:16
Шом
17:00
Хуфтон
18:18
Bismillah
24 Ноябр, 2024, 23 Жумадул аввал, 1446

Қурбонлик фазилати (+ аудио)

29.07.2020   2785   20 min.
Қурбонлик  фазилати (+ аудио)

Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи ила бошлайман.

Бу масалани иложи борича кишиларни қизиқтириш мақсадида қуръон ва ҳадис маъноси билан суғорилган уламолар сўзлари билан қилишга ҳаракат қилинди. Буни каминадан оддий сухбат ўрнида қабул қилгайсизлар. Зеро Самарқандлик Орифлар Султони, ҳақиқат изловчиларининг ҳужжати, илоҳий халифа, буюк муршид, ҳақиқий қутб    Боязид Бистомий раҳматуллоҳи алайҳи айтадилар:

  • Яхши киши суҳбати ортиқдир, яхши ишдан!
  • Ёмон киши суҳбати ёмонроқдир, ёмон ишдан!

Шу сабабдан улуғлар сўзларига таянган ҳолда бу суҳбатни иложи борича чиройли қилишга ҳаракат қиламиз. Чунки Аллоҳ таоло ҳаракат қилувчи ва ғайратини Ўзи йўлида сарфловчи бандасига ёрдамини аямайди. Абдураҳмон Жомий раҳматуллоҳи алайҳи шарҳи муллада келтиради: Агар банда яхши ишга ўзини сарф айласа, Аллоҳ унинг ёрдамчиси бўламан, деган сўзни келтиради.

Аллоҳ севган бандасининг учта белгиси, аломати бор.

  • Саховати дарёга;
  • Шафқати қуёшга;
  • Тавозеси ерга ўхшар!

Ҳожи кишилар уй тавоф этмоқ билан, муҳаббат аҳли эса кўнгил иморати билан дийдор истарлар, дейди  Боязид Бистомий раҳматуллоҳи алайҳ. Ориф киши ҳеч бир амалига шод, хурсанд бўлмайди. Ва ҳеч нарсага ҳам рози бўлмайди. Аллоҳни таниган кишилар қанча амалларини пухта қилсалар ҳам уни кам санашади ва ҳеч у амалларига кўнгиллари тўлишмайди. Ва нимчаки амалларни назарига асло олишмайди. Бизлар ҳам амалларни қилишда гўё шулар мисоли амал қилишимиз керак. Бу сўзлар аслида амал қилиш учун айтилмоқда. Уни эшитганда мазза қилиш учунмас. Волидайи муҳтарам отамнинг айтишларича: Жарқурғонда бир чўпон қурбонлик ҳақидаги бундай суҳбатларни эшитгандан сўнг ҳар йили қишлоқ оралаб хой кишилар чиқинглар! ким қурбонлик қилишга имкон қилмаган бўлса, бу қўйлардан олсин, деб тинмай айланиб, юрарканлар. Қаранг! Қурбонлик куни уларнинг қалбларига тўлиқ хурсанчиликни солмоқда. Буни аслида ҳозирги кунда деярли кўп бойлар амалга оширса, бўлади. Баъзи бойлар ўзлари қодир бўла туриб ўзларининг жонларини уйлаб, қурбонликни қилишмаганига хайрон бўламиз. Шуни билинг! Бу дунё синов дунёси. Аллоҳ ҳар бир бандасини бойлик бириб синаб кўради. Шу синов муддатидан ўтолмасангиз Аллоҳнинг жазоси қаттиқ бўлади. Юқори савоб амалига юқори жазо тайинланади. Тезроқ ғафлат ўйқусидан уйғонинг ва олдинги қодир бўлган қазо қурбонликларни ҳам қилиб қўйинг, у ҳақида ҳам албатта сўраласиз. Мен бу саҳийликни гўё Иброҳим алайҳиссаломнинг саҳийлигига ўхшатгим келди. Иброҳим алайҳиссаломнинг қўйларинг сони сон – саноқсиз бўлган. Қўйларини қўриқлайдиган итларининг сони 30 мингта бўлган. Уларнинг ҳар бирининг буйнида тиллодан занжирлари бўлган. Туя ва қорамолларининг ҳам сони йўқ бўлган бой бир пайғамбар бўлган. Бир тасаввур қилинг! Қанча қўй бўлиши мумкин! Аллоҳ таоло у пайғамбарни кўп мақтайверганидан улар ҳасад қилишиб, Аллоҳ таолодан фаришталар Я Аллоҳ нимага сен Иброҳимни Халилим- дўстим(“Ваттаҳазаллоҳу Иброҳийма халийла”)дейсан. Агар сен ундан бутун бойликларини олиб қўйсан, у сенга ибодат қилмай қўяди, дейишади. Шунда Аллоҳ таоло бўлмаса синаб кўринглар, дейди. Икки фаришта инсон суратида қўй боқаётган Иброҳим алайҳиссаломнинг олдига келиб, эй Иброҳим бизларга молларингдан бермайсанми? – дейди. Бир мартагина тасбеҳ айтсаларингиз молларимнинг учдан бир қисмини бериб юбораман, дейди. Бу сўздан синовга келган фаришталар қилган ишларидан хижолат бўлган ҳолатда ажабланиб тасбеҳ айтишди. Иброҳим алайҳиссаломнинг ўзлари яна айтди: яна бир марта айтсанглар учдан икки қисми сизларники, деди. Улар тасбеҳ айтишди. Иброҳим алайҳиссалом агар яна бир марта тасбеҳ айтсаларингиз ҳамма молларим сизларники, деди. Улар тасбеҳ айтишди.  Бунга бутун осмондаги фаришталар гўвоҳ бўлишиб, хайратдан қойил қолишди. Кейин икки фаришта хижолат бўлишиб, биз синовга келган фаришталармиз бизга моллар керакмас, дейишди. Кейин Иброҳим алайҳиссалом мен сўзимдан қайтмайман, нима қилсаларингиз ўзларингиз хал қилинглар, деди. Аллоҳ у молларни вақфга айлантирди. Бутун дунёга у пайғамбарнинг моллари тарқаб кетди.

Қурбонлик фазилатига саҳийлар ва саҳий бўлмаса ҳам Унга мухлис бўлган бандалар етишади. Чунки Аллоҳ таоло: “Лекин Унга сиздан тақво етадир”.  Қурбонлик масаласида ҳақиқий тақво зарур ва лобуд. Ихлоссиз гўшт ейиш мақсадида ёки бошқа мақсадлар ила қилсангиз, амалингизга яраша савоб берилади. Айниқса, бу масалага жиддий ёндашиш, иложи бўлса бунга эътиборни тўғри қаратиб, уни қилиш учун хатто жонингизни ҳам аямайдиган даражада қилишга шариат чақиради. Биз шариатга амал қилишни саҳобайи киромлардан ўрганишимиз керак. Улар илоҳий амрга ўзларини тўлиқ фидо қилишга ўлгурган. Улар шариатнинг ҳар қандай қийин синовларини ҳам бажаришга тайёр бўлишган. Шуни учун биз ҳам саҳобалардек амал қилсак, худди шундай савобга  ва мақомга эришамиз.

Кимга қурбонлик вожиб бўлса, унинг зиммасига қурбонлик қилиш зарур ва қилиши ҳам керак. Моли ҳақиқий ёки ўлик нисобга етмаган кишиларга қурбонлик қилиш вожиб эмас. Аммо моли нисобга етмаса ҳам қурбонлик қилишга қурби етса ва у сабабли бўйнида вожиб бўлган бошқа ҳақлар зойил бўлмаса, бундай кишиларга ҳам қурбонлик қилиш муносибдир. Чунки қурбонликда шундай фазилатлар борки, уни тарк қилган одам жуда кўп манфаатлардан маҳрум бўлиб қолади. Кимнинг мутлақо шароити бўлмаса, энди у чорасиз. Аллоҳ таоло айтади:

فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ.

Сиз парвардигорингизга намоз ўқинг ва қурбонлик қилинг” (Кавсар 2 оят).

وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ كَذَلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ.

Ва туяларни сиз учун Аллоҳнинг нишонларидан қилдик. Уларда сизга яхшилик бор. Уларга олд оёқларидан бири боғлиқ турган ҳолида Аллоҳнинг номини зикр қилинг. Ёнлари ерга текканида эса, бас, улардан енг ва қаноатли ва тиланган камбағалларни ҳам таомлантиринг. Шундай қилиб, Биз уларни сизга бўйинсундириб қўйдик. Шоядки шукр қилсангиз. Уларнинг гўштлари ҳам, қонлари ҳам зинҳор Аллоҳга етмайдир. Лекин Унга сиздан тақво етадир. Шундай қилиб, сизни ҳидоят қилгани эвазига Аллоҳга такбир айтишингиз учун уларни сизга бўйинсундириб қўйди. Яхшилик қилгувчиларга башорат беринг (Ҳаж сураси 36-37 оятлар).

Қурбонлик қилишдан мақсад банданинг Аллоҳ амрига итоатини, тақвосини намоён этишдир. Банда Аллоҳни қанча улуғласа, шунча оз. Биргина ҳидоят неъматига қанча шукур айтса, шунча оздир. Қурбонлик қилиш ҳам, Аллоҳнинг йўлида ҳар қандай қурбонлик беришга тайёр эканини кўрсатиш ҳам ўша ҳидоят учун Аллоҳ таолони улуғлашдир.

Демак Аллоҳ таоло туя, қўй, эчкиларни сўйишни диннинг шиорларидан қилди. Бу амалларни бажаришда Аллоҳ таолонинг азамати ва динининг улуғлиги зоҳир бўлади.Ундан ташқари жониворларни сўйишда биз учун бошқа фойдалар ҳам бор. Дунёвий фойда масалан, ейиш, ичиш бўлса, ухровий фойда эса чексиз савобдир. Қурбонликдаги ихлос, хоссатан Аллоҳ таоло ва савоб олиш мақсади билан қилишдир.

 

عن الحسين بن علي رضي الله عنهماقال: "قال رسول اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "مَنْ ضَحَّى طَيِّبَةً بِهَا نَفْسُهُ مُحْتَسِباً لأُضْحِيَّتِهِ كَانَتْ لَهُ حِجاباً مِنَ النَّارِ".

Ҳусайн ибн Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

“Кимки қурбонликни дили хурсанд ва савоб умидида қилса, у(қурбонлик) у учун дўзахдан парда бўлади” дедилар” (Табароний ривояти).

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَا عَمِلَ ابْنُ آدَمَ يَوْمَ النَّحْرِ عَمَلًا أَحَبَّ إلَى اللَّهِ مِنْ هِرَاقَةِ دَمٍ وَإِنَّهُ لَتَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِقُرُونِهَا وَأَظْلَافِهَا وَأَشْعَارِهَا وَأَنَّ الدَّمَ لَيَقَعُ مِنْ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ بِمَكَانٍ قَبْلَ أَنْ يَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ فَطِيبُوا بِهَا نَفْسًا» . رَوَاهُ ابْنُ مَاجَهْ وَالتِّرْمِذِيُّ

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

“Қурбонлик куни Одам боласи қурбонлик қилишидан кўра бирор бир амал Аллоҳ таолога зиёда маҳбуб эмас. Қурбонликка сўйилган жонивор қиёмат куни ўз шохи, туёғи ва юнлари билан келади. Қурбонлик қони ерга тушишидан аввал Аллоҳ таолонинг ҳузурида хос мақомга эга бўлади. Шунинг учун мамнуният ила қурбонлик қилинглар” дедилар” (Ибни Можа, Термизий ривояти).

عن زيد بن ارقم رضى الله عنه قال قلنا يا رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ما هذه الاضاحي قال سنة ابيكم ابراهيم قال قلنا فما لنا منها قال بكل شعرة حسنة قلنا يارسول الله فالصوف قال فكل شعرة من الصوف حسنة.

Ҳазрати Зайд ибн Арқам розияллоҳу анҳу:

“Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан қурбонликнинг ҳақиқати нима?” деб сўрадик.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

“Сизларнинг отангиз Иброҳим алайҳиссаломнинг суннати” дедилар.

Биз:

“Ундан бизга нима наф бор?” дедик.

У зот:

“Ҳар бир тук эвазига битта ҳасана” дедилар.

Биз:

“Эй, Аллоҳнинг Расули! Юнгчи?” дедик.

У зот:

“Юнглардан ҳар бирига битта ҳасана” дедилар”.

عن ابي سعيد الخدرى رضى الله عنه قال قال رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لفاطمة قومي إلى اضحيتك فاشهديها فان لك باول قطرة تقطر من دمها يغفر لك ما سلف من ذنوبك قالت يا رسول الله هذا لنا اهل البيت خاصة اولنا وللمسلمين عامة قال بل لنا وللمسلمين عامة.

Абу Саъийд Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

"Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Фотима розияллоҳу анҳога:

“Қурбонлигингиз олдида туриб, гувоҳ бўлинг. Чунки қурбонлик қонининг биринчи қатраси томчиси билан ўтган гуноҳларингиз мағфират қилинади” дедилар.

Шунда у (Фотима онамиз):

“Эй, Аллоҳнинг Расули бу фақат биз оли байт учунми ёки биз ва барча мусулмонлар учунми?” дедилар.

Шунда у зот:

“Биз ва барча мусулмонлар учун” дедилар”.

Абул Қосим Асбаҳоний Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилади. Унинг лафзи: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эй Фотима тур ва гувоҳ бўлгин қурбонлигингга. Чунки қурбонлик қонининг биринчи қатраси томчиси билан ўтган гуноҳларингиз мағфират қилинади” дедилар. Қурбонлигинг гўшти ва  қони қиёмат кунида тарозингга 70 марта зиёда қилиб тортилади, дедилар. Абу Саъид розияллоҳу анҳу айтади: “Эй, Аллоҳнинг Расули бу фақат Муҳаммад оиласи учун хосми?”. Чунки улар яхшиликда хосланган оиладандир. Ёки барча мусулмонлар учунми?” дедилар. Шунда у зот:

“Муҳаммад оиласи учун ва барча мусулмонлар учун” дедилар”.

 Баъзи машойиҳларимиз Ҳазрати Алининг бу келтирган ҳадисларини яхши санашди. Яна ҳам тўғрисини Аллоҳ билади. Қаранг! Ва фикр қилинг! Бу фазилати илохийга бир арзимаган амалимиз ортидан хисоби йўқ ва фазилати чексиз бўлган Аллоҳнинг туҳфасини бизларга хабар бермоқда. Мисол тариқасида 35 кг қўй суйсангиз сизга 2,450 кг қўйнинг вазнидаги оғирликни тарозингизга қиёмат даҳшати хавф солиб турганда қўймоқда. Энди биз буни яхшироқ тушунишимиз учун яна кенгроқ мисоллар келтирамиз:

40кг қўй – 2,800кг вазнидаги оғирликни;

45кг қўй – 3,150 кг вазнидаги оғирликни;

50кг қўй – 3,500 кг вазнидаги оғирликни;

60кг қўй – 4,200 кг вазнидаги оғирликни;

70кг қўй – 4,900 кг вазнидаги оғирликни;

80кг қўй – 5,600 кг вазнидаги оғирликни;

90 кг қўй – 6,300 кг вазнидаги оғирликни;

100 кг қўй – 7,000 кг вазнидаги оғирликни;

120 кг қўй – 8,400 кг вазнидаги оғирликни сизга зиёда қилиб беради. Биз қиладиган амалимизни шу тартибда ҳисоблаб кўрсак қурбонлик амалини қилишга янада рағбатимиз зиёда бўлади.

Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Зулҳижжанинг 10 куни, қурбонлик қилиш кунидир. Бу кунда ҳар ким қурбонлик қилса, Аллоҳ таоло қурбонлик қонининг ҳар қатраси баробарига унинг ва аҳли оиласининг гуноҳларини мағфират этади. Қурбонликнинг гўштидан таом тайёрлаб мусулмонларга берса ёки гўштини садақа қилса, унинг савоб тарозисини Уҳуд тоғидан ҳам оғирроқ қилади”, - деб марҳамат қилган эдилар (Мажолис). Бу ҳадиси шариф юқоридаги ҳадисдан ҳам кўпроқ савоб борлигини ҳабарини бермоқда. Биз кўпроқ савобли амалларни аҳтариб уни амал қилишимиз керак. Чунки гуноҳлар атрофингизда сочилиб ётибди. Ҳар қадам гуноҳ шу сабабдан гуноҳлардан савобларимизни сақлай билайлик. Чунки Боязид Бистомий  раҳматуллоҳи алайҳи – Гуноҳ 1 бўлгани билан 100 та тоатни емириб ташлайди. Кичгина ширк бўлган риёкорлик эса барча гуноҳлардан ҳам ёмонроқдир! Деган.

 

Биз инсонлар баъзиларнинг озгина моддий ёрдами деб, ўзимизни анча хор қиламиз. Аллоҳнинг чексиз савоби дейилса ўзимизни ғофил қиламиз. Аслидачи кимлигимизни жуда яхши билиб олайлик. “Унвонул баёнда” келтирилади: Инсоннинг юзининг суви оғирлиги дунёнинг барча бойлигини берса ҳам арзимаслигини айтади. Яъни: инсоннинг бир марта юзининг уятдан қизаришига дунёнинг барча матоҳлари арзимаскан. Тарозига қўйса оғир келаркан. Энди биз нимага Аллоҳ Қуръоннинг кўп жойларида ҳисобсиз савобларни айтса ҳам унга бепорво бўлишимиз керак. Шуни билинг! инсонлардан сўрайдиган нарсаларингиз қанчалик қадрли бўлмасин у сизни қадрингизни туширади.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда шундай дейилган:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَفَعَهُ : اسْتَفْرِهُوا ضَحَايَاكُمْ ، فَإِنَّهَا مَطَايَاكُمْ عَلَى الصِّرَاطِ.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан марфуъ ҳолатда ривоят қилинади:

Ёш, навқирон, бақувват жонворларни қурбонлик қилинглар. Чунки, улар (қиёмат куни) сирот устидаги уловларингиздир” (Талхийсул ҳабийр)

Яна бир ҳадисда: “Қурбонликни катта қилинг, чунки Сирот кўпригидан ўтаётганингизда у сизга уловлик вазифасини бажаради”.

 

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ وَجَدَ سَعَةً لأَنْ يُضَحِّىَ فَلَمْ يُضَحِّ فَلاَ يَحْضُرْ مُصَلاَّنَا».

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

“Кимки қурбонлик қилишга имкон топиб, қурбонлик қилмаса ийдгоҳимизга келмасин” дедилар” (Сунани кубро).

Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзларига эътибор беринг, у зот “Кимки қурбонлик қилишга имкон топиб, қурбонлик қилмаса ийдгоҳимизга келмасин” деб ҳукм қилмоқдалар.

Қурбонлик қилмайдиган кишидан Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қанчалик нафратланганликлари маълум бўлди. Бундай шахсга мусулмонлар ийдгоҳининг яқинига ҳам йўламаслик ҳукми берилди. 

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар ким қурбонлик қилишга қодир бўлса- ю, қурбонлик қилмаса, вафотидан кейин мажусийлар ёки насронийлар қаторида тирилади”, дедилар.

Ҳазрати Али  розияллоҳу анҳуРасулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қиладилар: “Кимки қурбонлик қилиш учун бозорга борса, Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло унинг ҳар бир қадамига ўнта савоб ато этади ва гуноҳларини авф этади. Қурбонликни савдо қилаётган вақтида, унинг ҳар бир айтган сўзини тасбеҳ ўрнига қабул қилади. Қурбонлик учун берган ҳар бир дирҳамга 700 юз дирҳам савобини беради. Қурбонликнинг ҳар қатра қонидан ўнта фариштани яратади ва улар қиёматгача у банда учун истиғфор айтадилар. Қурбонлик гўштининг ҳар луқмоси учун Исмоил алайҳиссалом фарзанларидан бир қўлни озод қилгандек савобини беради”, дедилар.

Камбағал кишилар учун ҳам насиба бор. Камбағал киши учун қурбонлик қилиш муносиб ва мустаҳаб бўлган амаллардандир. Бу нарса Қуръон оятларидан маълум бўлади. Аллоҳ таоло:Инсонлар байтуллоҳга пиёда келишади” дейди. Бу оятдан маълум бўладики пиёда келувчилар камбағал бўладилар.

Ашраф Али Таҳонавий раҳматуллоҳи алайҳ ўзларининг маърузаларида қуйидаги ҳикояни келтирганлар:

“Бир киши қурбонлик кунларида қурбонлик қилиш ўрнига уни қийматини бева-бечораларга садақа қилар эди. Бир кеча туш кўрди. Қарасаки, қиёмат қоим бўлибди. Сирот кўприги қоим қилинган. Нарги томони жаннат, жуда кўпчилик ўз уловларига миниб, сирот кўпригидан ўтиб жаннатга кирмоқдалар. У киши эса. Хайрон, қандай ўтишни ва нимага минишни чорасини топа олмас эди. Одамларга уловлар қаердан келаётганини тушунмай хайрон ҳолатда турганида ғоибдан овоз келиб, бу уловлар уларнинг дунёда тайёрлаб қўйган уловларидир. Уларнинг қилган қурбонликларидир. Сиз қурбонлик қилмаганлигингиз учун уловдан маҳрумсиз, деган овоз келди. Уйқудан ўйғонгач тавба қилди.

 

Оқувчи қон;Ҳалол ҳайвонларнинг етти аъзосини ейиш жоиз бўлмайди. Улар:

  1. Эркак ва урғочи ҳайвоннинг жинсий аъзоси;
  2. Эркак ҳайвоннинг тухими;
  3. Сийдик ҳолта;
  4. Орқа жинсий аъзоси;
  5. Ғудда (безлар);
  6. Ўт пуфак.

Одам алайҳиссаломдан то Исо алайҳиссаломгача қурбонлик гўштини ейиш жоиз бўлмаган. Улар даврида қурбонлик Аллоҳнинг ҳузурида мақбул бўлса, бир олов келиб, уни куйдириб юборар эди. Уммати Муҳаммадияга келиб, Аллоҳ таоло қурбонлик қилувчига ўзини қурбонлиги гўштини ейишни ҳалол қилди. Сизларга тақдим қилмоқчи бўлган маълумотларимиз шулардан иборат эди. Чиройли эътиборларингиз учун раҳмат! вассаламу  алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракатуҳу.

Аллоҳим барча мусулмонларни қурбонлик қилиш файзи барокати билан сийлагин. Қиёмат даҳшати пайтида бизга бу амалларимизни парда қилгин ва  кучини кўрсатгин.

Аллоҳумма солли ва саллим ва барик алайҳ.

 

Тошкент шаҳар Юнусобод тумани “Мирза Юсуф” жоме масжиди
имом ноиби Уролназар Мустофо

 

 

Мақолалар
Бошқа мақолалар

Абдуллоҳ ибн Зубайр ва Абдулмалик ибн Марвоннинг халифалиги

22.11.2024   1898   15 min.
Абдуллоҳ ибн Зубайр ва Абдулмалик ибн Марвоннинг халифалиги

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг халифалиги
(халифалик даври: ҳижрий 64–73; милодий 683–692)

Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг ҳаёти

Абдуллоҳ ибн Зубайр – жаннат башорати берилган ўн кишининг бири бўлган машҳур саҳоба Зубайр ибн Аввом розияллоҳу анҳунинг ўғилларидир. Оналари – Асмо бинт Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳо.

У зот ҳижратдан кейин Мадинада биринчи туғилган бола эдилар. Шунинг учун у киши туғилганида мусулмонлар ниҳоятда хурсанд бўлган. Ўша пайтда яҳудийлар «Муҳожирларда бепуштлик тарқалган» деб даъво қилишарди. Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг туғилиши эса Мадинаи мунавварада мусулмонлар учун байрам устига байрам бўлиб кетди.

У киши улуғ саҳобадир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этганларида Абдуллоҳ ибн Зубайр тўққиз ёшда эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ўттиз учта ҳадис ривоят қилганлар.

Абдуллоҳ ибн Зубайр Қуръон оятлари ёзилган саҳифалардан мусҳафларга нусҳа кўчиришдек масъулиятли ишни бажарган тўрт саҳобанинг биридирлар.

Усмон розияллоҳу анҳу Ҳафса онамизга одам юбориб: «Бизга саҳифаларни бериб тур, ундан мусҳафларга нусха кўчириб олайлик, кейин уларни ўзингга қайтариб берамиз», деган. Шунда Ҳафса уларни Усмонга бериб юборган. У зот Зайд ибн Собит, Абдуллоҳ ибн Зубайр, Саъид ибн Ос ва Абдурраҳмон ибн Ҳорис ибн Ҳишомларга амр қилган ва улар мусҳафларга нусха кўчиришган.

Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу Ярмук урушида оталари билан бирга иштирок этганлар. Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳу қатл қилинган куни у кишини ҳимоя қилиб жанг қилганлар ва жароҳатланганлар. Шунингдек, Қустантиния ғазотида, кейинчалик Муовиянинг даврида Африкадаги фатҳларда ҳам иштирок этганлар.

Ўша пайтда Африка жамияти дейилганда Тароблусдан Танжагача чўзилган катта ерларни ўз ичига олган жамият кўзда тутиларди. Унинг подшоҳи Рум томонидан қўйилар, ўша пайтда Жиржис исмли одам подшоҳ эди. У ҳар йили Рум подшоҳига харож тўлаб турарди. Жиржис бир юз йигирма минг отлиқдан иборат лашкар тўплади. Мусулмонлар келиб, Исломни арз қилишган эди, у бош тортиб, урушни ихтиёр қилди. Жиржис жарчи юбориб, «Ким Абдуллоҳ ибн Саъдни қатл қилса, уни қизимга уйлантираман ва юз минг динор бераман!» деб жар солдирди.

Мусулмонларнинг қўмондони Абдуллоҳ ибн Зубайр эдилар. У киши Абдуллоҳ ибн Саъддан изн олиб, мусулмонлар ичида «Ким Жиржисни қатл қилса, у юз минг динор олади ва Жиржиснинг қизига уйланиб, унинг мамлакатига волий бўлади!» деб жар солдирдилар. Жиржиснинг дилига қўрқув тушди.

Аввалига жанг Жиржиснинг режаси бўйича давом этди, яъни эрталаб бошланиб, пешинда тўхтар эди. Кейин Абдуллоҳ ибн Зубайр мусулмон жангчиларни иккига бўлдилар. Бир қисми пешингача уруш қилади, иккинчиси пешиндан кейин. Ана шунда румликлар дам олишга улгуришмайди. Мусулмонлар эса дам олиб дам олиб, жангни давом эттираверадилар.

Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг ушбу режаси румликларнинг мағлубиятига асосий сабаб бўлди. Абдуллоҳ ибн Зубайр Жиржисни қатл этди.

Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу жуда кўп ибодат қилар эдилар. Халифалар ичида чавандозлиги билан машҳур бўлганлар. Шижоатда у кишига тенг келадиган одам йўқ эди.

«Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу намоз ўқисалар, хушуъдан қотган таёққа ўхшаб қолар эдилар. Сажда қилганларида чумчуқлар у кишини девор деб ўйлаб, устиларига қўнар эди. Бир куни Каъбанинг Ҳатийм тарафида намоз ўқиётганларида тош тушиб, кийимларининг бир томонини узиб кетганини ҳам сезмаганлар».

Ҳижратнинг 64 йили Язид ибн Муовия вафот этганида бу зот халифа бўлишлари учун байъат берилди. Мана шу даврда Миср, Ҳижоз, Яман, Хуросон, Ироқ, Шом юртларининг баъзи ерларига ҳукмдор бўлдилар.

Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу ўзлари умавийларга қарши чиқиб, Маккага амир бўлиб турганларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айганларидек қилиб, Каъбани қайта қурдилар. Аммо умавийларнинг лашкарбошиси золим Ҳажжож Абдуллоҳ ибн Зубайрни қатл қилиб, қурилишларини бузиб, қурайшликлар кўрганидек қилиб қайта қурди.

Абдуллоҳ ибн Зубайр ўзларининг халифалик даврларида биринчи бўлиб дирҳамни жорий этдилар. Бу дирҳамнинг бир тарафига «Муҳаммадур Расулуллоҳ», иккинчи тарафига «Амруллоҳи бил вафо вал адл» деб битилган эди.

 

Абдуллоҳ ибн Зубайрга байъат

Карбалода Ҳусайн розияллоҳу анҳу қатл қилинганларидан сўнг Ибн Зубайр Язидни халифаликдан олинди, деб эълон қилдилар ва одамларни ўзларига байъат қилишга чақирдилар. Мадинаи мунаввара ва Маккаи мукаррама аҳли у кишига байъат қилди. Юқорида айтиб ўтилганидек, Язид ибн Муовия Ибн Зубайрга қарши уруш қилди. Мадинаи мунавваранинг Ҳарамини бузиб, ичкарида уруш қилишга журъат этди. Маккаи мукаррама қамал қилиб турилганда, ҳижрий 64 (милодий 683) йилда Язид вафот этди. Шундан кейин Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг ишлари қарор топди. У кишига бошқа шаҳарларнинг одамлари ҳам байъат қилишди. Бану Умайяга фақат Шомнинг бир қисмигина қолди, холос.

Абдуллоҳ ибн Зубайр ана шу тарзда қонуний халифага айланди. Шунга биноан Муовия ибн Язид, Марвон ибн Ҳакам ва Абдулмалик ибн Марвонларнинг биринчи даврдаги халифаликлари ботил ҳисобланди. Улар ҳақида: «Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг замонида Шомда ҳоким бўлиб туришган», дейилади. Аҳли илмларнинг кўплари мана шунга иттифоқ қилганлар.

 

Ҳодисалар
Марвон ибн Ҳакамнинг фаолияти

Язиднинг ўлимидан кейин унинг ўғли Муовия халифа бўлди. Лекин у халифаликдан воз кечиб, узлатга юз тутди.

Умавийлар ҳижрий 64 йилда Марвон ибн Ҳакамга байъат қилишди. У Шомнинг барчасини ўз ҳукми остига бўйсундиришга имкон топди. Сўнг Абдуллоҳ ибн Зубайрдан Мисрни тортиб олди.

Марвон ибн Ҳакам ҳижрий 65 (милодий 684) йилда ва­фот этди. У ҳам ўғли Абдулмаликка аҳд олиб, уни халифа қилиб қўйгач, оламдан кўз юмди.

 

Мухтор Сақафий ҳаракати
(ҳижрий 64–67; милодий 683–686)

Мухтор Сақафий Ибн Зубайрнинг одамларидан эди. Лекин у Ибн Зубайрдан ажралиб, ўзбошимчалик билан иш юритиб, бош кўтарди ва Куфага жўнаб кетди. У залолатга кетиб адашган, ниҳоятда обрўталаб ва мол-мулкка ўч одам эди. У Куфага эга чиқиб олди, Мосулни буйсундирди, Маккага ҳужум қилди. Абдулмалик унга қарши уруш олиб борган эди, Сақафий уни енгди. Ҳусайн розияллоҳу анҳунинг қотилларини қатл қилди, уларни жуда қаттиқ таъқиб остита олди. Бу ишларни у шийъаларнинг розилиги учун қилди. Мухтор Сақафий Убайдуллоҳ ибн Зиёдни қатл қилди. Сўнгра Мусъаб ибн Зубайр Мухтор Сақафийни йўқ қилди. Мусъаб Абдуллоҳ ибн Зубайр ва унинг укаси томонидан Басранинг волийси этиб тайинланган эди. Бу воқеа ҳижрий 67 (милодий 686) йилда бўлиб ўтди.

 

Абдулмаликнинг Ироқ ва Мадинани эгаллаб олиши

Абдулмалик ўзи бош бўлиб, Мусъаб ибн Умайрга қарши уруш қилиш учун йўлга чиқди. Мусъаб енгилди ва ҳижрий 71 (милодий 690) йилда қатл қилинди. Ироқ Абдулмаликка бўйсунди. Сўнг унинг лашкари Мадинаи мунавварага келди ва у ерни ҳам ўзига бўйсундирди.

 

Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг қатл қилиниши ва Макканинг бўйсундирилиши

Кейин Абдулмалик ўз қўмондони Ҳажжож ибн Юсуф бошчилигида лашкарини Макка томон юборди. Ибн Зубайр Маккада ўзига истеҳком қуриб олган эди. Ҳажжож Маккаи мукаррамани қамал қилди. Каъбани манжаниқда тошга тутди. Одамлар Ибн Зубайрни ташлаб қочиб кетишди. Ибн Зубайр ўзига яқин кишилар билан беқиёс шижоат кўрсатиб, Каъбанинг олдида душманга қарши жанг қилди. Бироқ манжаниқда отилган тошлар тегиб синган Каъбанинг бўлаклари остида ҳалок бўлди. Бу ҳодиса ҳижрий 73 (милодий 692) йилда содир бўлди. Шундай қилиб, Макка ва унинг аҳолиси Абдулмаликка бўйсунди. Барча юртларга Абдулмалик қонуний халифа бўлиб олди.

Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳунинг халифалиги таҳминан тўққиз йил давом этди.

 

Умавийлар халифалигининг қайта тикланиши
Абдулмалик ибн Марвон

(халифалик даври:ҳижрий 73–86; милодий 692705)

Абдулмалик ибн Марвоннинг ҳаёти ва халифалиги

Абдулмалик ибн Марвон ибн Ҳакам ибн Абу Ос ибн Умайя 16 ёшлигида Муовия уни Мадинага волий қилган эди. У халифа бўлишидан олдин ғоятда обид, зоҳид ва фақих инсон бўлиб, Мадинаи мунавваранинг уламоларидан саналарди. Абдулмалик ибн Марвон ҳижрий 41–45 йилларда Африкани фатҳ қилиш ишларида иштирок этган. Ҳижрий 65 (милодий 684) йилда отаси Марвон ибн Ҳакамнинг вафотидан кейин ишни ўз қўлига олди. Ўша вақтда Ибн Зубайр халифа бўлиб турган эди. У Ироқни Ибн Зубайрдан ажратиб олгандан сўнг уни қатл қилиб, Ҳижозни ўзига бўйсундирди. Бошқа шаҳарлар ҳам унга байъат қилди. Ҳижрий 73 (милодий 692) йилдан Абдулмалик ибн Марвон қонуний халифага айланди ва барча вазиятни ўз қўлига олди.

Бу инсон умавийлар давлатининг иккинчи асосчиси саналади. Абдулмалик ибн Марвон ишни қўлига олган пайтда Ислом олами тарқоқ ҳолатда эди. У ўзининг донолиги ва сиёсати билан юртларнинг ҳаммасини тоатга қайтишга ундади ва бу ишда муваффақиятга эришди. Барча бош кўтаришлар, исёнлар ва қўзғалонларни бостирди.

 

Фатҳлар

Абдулмалик ибн Марвоннинг даврида кенг ва катта фатҳлар бўлмади, чунки у хорижийларга ва Ибн Ашъасга қарши жанг билан машғул бўлди. Кейинроқ Румга қарши уруш қилишга қайтди, чунки улар Шом юртларига таҳдид солиб турган эди. Мағриб юртлари қайтадан фатҳ, қилинди. Ўша даврда Шимолий Африка майдонида энг катта ва машҳур қўмондонлардан бири Мусо ибн Нусайр бўлди. Уқбанинг ўлимидан кейин Танжа ва Сиптани фатҳ қилди.

Шарқ тарафда Мовароуннаҳр юртларида туркларга қарши урушлар бўлди. Муҳаммад Сақафий Синдни фатҳ қилди. Машриқда кенг қамровли фатҳлар бўлмади, бироқ унинг давридаги барқарорлик отаси Валиднинг пайтидагидан кўра салмоқлироқ бўлди.

 

Ҳодисалар Абдурраҳмон ибн Ашъас ҳаракати
(ҳижрий 81–85; милодий 700–704)

Ҳижрий 81 йилда Ҳажжож Абдурраҳмон ибн Ашъасни турк юртларини фатҳ қилиш учун юборди.

У ерда жуда кўп ғалабаларга эришган Абдурраҳмон ибн Ашъас Ҳажжожга ва Абдулмаликка итоат қилишдан бош тортди. Ҳажжожга қарши уруш олиб бориб, Ироқни бўйсундирди. Сўнг машриқ тарафда Хуросондан бошқа жойлар унга бўйсунди. Абдурраҳмон ибн Ашъас билан умавийлар орасида катта урушлар бўлди. Ниҳоят ҳижрий 82 йилда у енгилиб, қочиб кетди ва ҳижрий 85 йилда қатл қилинди.

Ҳажжож томонидан Ибн Ашъасга эргашган уламолардан кўпчилиги ҳам қатл қилинди. Уларнинг ичида тобеъинлардан бўлмиш Саъид ибн Жубайр ҳам бор эди.

 

Ҳажжож ибн Юсуф Сақафий

Абдулмаликнинг энг кўзга кўринган одамларидан бири бўлган бу шахс ўзининг сиёсати, доҳийлиги ва шафқатсизлиги билан машҳур бўлди. У Мусъаб ибн Зубайрга қарши уруш олиб борган, Ироқни умавийларга қўшган қўмондонлардан эди. Сўнг Абдулмалик уни Абдуллоҳ ибн Зубайрга қарши урушиш ва Ҳижозни бўйсундириш учун юборди. У Ибн Зубайрни ўлдирди ва ўша ерларга ўзи волий бўлди.

Ироқда фитналар янгитдан бошланганда (ўзи ҳар доим шундай бўлиб келган), Абдулмалик Ҳажжожни Ироққа волий қилди. Ҳажжож Ироққа қарши раҳмсиз ва шафқатсиз сиёсат олиб бориб, уни ҳам ўзига бўйсундирди. Ҳажжожнинг нуфузи Шарқнинг барча тарафларига тарқалди. Умавийлар давлати дуч келган тўсиқларни енгишда унинг хизматлари ниҳоятда катта эди. Кўриниб турибдики, Ҳажжожнинг шафқатсизлиги ўша замондаги тинчлик ва истиқлол учун хизмат қилган.

 

Хаворижлар

Ўша даврларда хаворижларнинг Ироқ ва Арабистон яриморолидаги фаолиятлари кучайди. Умавий қўмондонлардан Муҳаллаб ибн Абу Сафро уларнинг устидан кўп ғалабаларга эришиб, у ерларда жуда кўп аҳолини қириб битирди. Қотрий ибн Фужоъа ва Шабиб Шайбоний хаворижларнинг энг кўзга кўринган намояндаларидан эди.


Абдулмалик ибн Марвон амалга оширган энг муҳим ишлар

– Ҳижрий 76 (милодий 695) йилда исломий пул бирлиги чиқарилиб, муомалага киритилди.

– Масжидул Ақсо биноси янгиланди.

– Девон ишлари арабийлаштирилди. Бу иш ҳижрий 81–86 (милодий 700–705) йилларда амалга оширилди.


Абдулмалик ибн Марвоннинг вафоти

Абдулмалик ибн Марвон ҳижрий 86 (милодий 705) йилда вафот этди. Унинг қонуний халифалиги ўн уч йил давом этди.

 

Кейинги мавзулар:
Валид ибн Абдулмалик.