11 Январ, 2025, 11 Ражаб, 1446
11 Январ, 2025, 11 Ражаб, 1446
Муқаддас динимиз буюрган ҳар бир фарз амал замирида улкан ҳикмат мужассам. Айрим фарзлар фақат эгасига фойда келтирса (намоз, рўза, ҳаж), баъзилари ҳам эгасига, ҳам жамиятга манфаатли бўлади. Бунга мисол қилиб закотни келтириш мумкин.
Юзаки ёндашганда, закот, ахир, чиқим бўлса, яъни нисобга етган молнинг, бойликнинг қирқдан бири ҳақдорларга берилса, ундан қандай фойда бўлиши мумкин, деган савол туғилиши табиий. Лекин чуқурроқ таҳлил қилинса, закот туфайли Аллоҳ таоло закот берувчининг молига, бойлигига барака киритиб, турли офатлардан асрайди.
Бугунги шароитда, яъни бутун дунё аҳолиси, шу жумладан, мамлакатимизда ҳам коронавирусга қарши кенг курашилаётган пайтда закот беришнинг, хайр-у эҳсон қилишнинг аҳамияти қандайлигини кўриб турибмиз. Беш бармоқ тенг эмас. Кимдир бой бўлса, кимдир – эҳтиёжманд. Ана шундай вазиятда ижтимоий адолатни қарор топтириши муҳим. Бунинг учун динимиз амри бўлган закотни ҳақдорларга етказиб бериш зарур.
Ислом динининг беш арконидан бири бўлган закот ҳижратнинг иккинчи йили, Рамазон рўзасидан олдин фарз қилинган. Қуръони Каримда «закот» сўзи ўттиздан ортиқ жойда зикр қилинган бўлса, шулардан йигирма еттитасида намоз билан ёнма-ён келган.
Мисол учун, Қуръони Каримда: «Намозни баркамол ўқингиз, закот берингиз ва рукуъ қилувчилар (намозхонлар) билан бирга рукуъ қилингиз (намоз ўқингиз)» (Бақара сураси, 43-оят); «Ҳолбуки, улар фақат ягона Аллоҳга, Унинг учун динни (ширкдан) холис қилган, тўғри йўлдан оғмаган ҳолларида ибодат қилишга ва намозни баркамол адо этишга ҳамда закот беришга буюрилган эдилар. Мана шу тўғри (ҳаққоний) йўлдир» (Баййина сураси, 5-оят).
Аллоҳ таоло Каломи мажидида намоз билан закотни ёнма-ён зикр қилиши бежиз эмас. Чунки намоз – Аллоҳ таолонинг ҳақи бўлса, закот банданинг ҳақидир. Шу боис, бу иккисига риоя қилиш орқали Аллоҳнинг буйруғига итоат этган бўламиз. Намоз – баданий ибодат, закот эса – молиявий ибодат.
Уч нарса уч нарса билан мукаммал бўлади. Биринчиси, намоз ўқиб, имкони бўла туриб, закот бермаса, гуноҳкор бўлади. Бежиз Аллоҳ таоло: «Намозни баркамол ўқингиз, закот берингиз» (Бақара сураси, 34-оят) демади.
Иккинчиси, ояти каримада: «Эй имон келтирганлар! Аллоҳга ва Пайғамбарга ва ўзларингиздан (бўлмиш) бошлиқларга итоат этингиз» (Нисо сураси, 59-оят), деб марҳамат қилинган. Демак, Аллоҳга итоат этиб, Пайғамбарга итоат этмасак, бошлиқларга, раҳбарларга бўйсунмасак (яхшилик йўлида), Аллоҳ таоло тоат-ибодатларимизни қабул қилмайди.
Учинчиси, Аллоҳ таоло марҳамат қилади: «Сен Менга ва ота-онангга шукр қилгин!» (Луқмон сураси, 14-оят). Демак, ким Аллоҳга шукр қилиб, ота-онасига раҳмат айтмаса, уларнинг қадрига етмаса, Аллоҳ таоло унинг шукрини қабул қилмайди.
Абдуллоҳ ибн Масъуд разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар: «Молларингизни закот билан ҳимояланглар! Беморларингизни садақа билан даволанглар! Дуо билан балолардан йироқ бўлинглар!» (Имом Табароний ривоятлари).
Ушбу ҳадиси шарифни бугунги кун нуқтаи назаридан таҳлил қилсак. Хабаримиз бор, Президентимиз ташаббуслари билан умумхалқ ҳаракатига айланган «Саховат ва кўмак» тадбирлари айни пайтда кенг қулоч ёймоқда. Бундан кам таъминланган, боқувчисини йўқотган оилалар, эҳтиёжманд фуқаролар жуда хурсанд бўлишяпти.
Ҳар бир эзгу ишга ҳар доим шай бўлган Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Идоранинг вилоятлардаги вакилликлари томонидан қурбонликлар сўйилиб, ўзгалар қарамоғига муҳтож кишиларга тарқатилди. Шунингдек, «Саховат ва кўмак» умумхалқ ҳаракати доирасида кўплаб хайрли ишлар амалга оширилаётир.
Машойихларнинг айтишларича, тўрт нарса тўрт нарсага боғлиқ экан: 1) ким молидан закот бермаса, Аллоҳ таоло унинг молини офатлардан сақламайди; 2) ким ушр бермаса, Аллоҳ таоло унинг касбига барака ато этмайди; 3) ким садақа бермаса, Аллоҳ таоло унга офият бермайди; 4) ким дуо қилмаса, Аллоҳ таоло уни ижобат қилмайди.
Шу ўринда ҳақли савол туғилади: закот кимларга фарз?
Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳар йилги закот нисобини 20 мисқол тилла нисобига кўра ҳисоблаб, эълон қилади. 20 мисқол тилло ҳозирги кунда 85 грамм тиллага тенг экан. Демак, тилланинг нисоби 85 грамм бўлиб, шунча тилласи бор одамга закот фарз бўлади. Ёки 85 грамм тилланинг қийматига тенг маблағи, маҳсулоти бор одамга унинг закоти фарз бўлади. Кумушнинг ҳам нисоби бўлиб, илгари 200 дирҳам бўлган. Ҳозир ҳисоб бўйича 200 дирҳам кумуш 595 граммга тенг.
Бу йилги, яъни 2020 йил учун закот нисоби 21 250 000 сўм деб белгиланди. Ушбу қийматнинг қирқдан бири, яъни закот учун чиқариладиган қисми 531 250 сўмга тенг. Шунга кўра, зарурий эҳтиёжидан ташқари бир йил давомида 21 250 000 сўмдан ортиқ маблағга эга бўлган мусулмон киши жами маблағининг қирқдан бирини ҳақдорларга бериши фарздир.
Закот берадиган кишиларни билиб олдик. Энди закот олишга ҳақдорлар ҳақида ҳам тўхталсак.
Қуръони каримда: «Албатта, садақаларни фақат фақирлар, мискинлар, унда (садақа ишида) ишловчилар, диллари ошно қилинувчи (кофир)лар, (пул тўлаб озод этилувчи) қуллар, қарздорларга ва Аллоҳ йўлидагилар ҳамда йўловчиларга (мусофирга бериш) Аллоҳ (томони)дан фарз (этилди). Аллоҳ илмли ва ҳикматли Зотдир» (Тавба сураси, 60-оят) дейилади.
Ушбу ояти каримада закот бериладиган саккиз тоифа баён қилинган:
Иброҳимжон ИНОМОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари
Манба: Ишонч газетаси I https://ishonch.uz
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Оиша онамиз розияллоҳу анҳонинг барча сифатлари ҳам камолот сифатларига дахлдор эканига шубҳа бўлиши мумкин эмас. У кишининг буюк ҳаётларини диққат билан ўрганган уламолар Оиша онамиз розияллоҳу анҳода бошқаларда бўлмаган қирқта комилалик сифатлари бор эканини таъкидлайдилар. Ана шунинг учун ҳам бу ҳақда бир-икки оғиз сўз айтмоқни раво кўрдик.
Оиша онамиз розияллоҳу анҳонинг камолот сифатлари ҳақида сўз юритар эканмиз, бу сифатлар рўйхатининг бошида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ворид бўлган ҳадиси шарифлар туришини айтиб ўтмоғимиз лозим. У зот Оиша онамиз розияллоҳу анҳо ҳақларида ажойиб мадҳларни айтганлар.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Оиша! Мана бу Жаброил, у сенга салом айтмоқда», дедилар.
«Ва алайҳиссалому ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳу! Эй Аллоҳнинг Расули, сиз мен кўрмаган нарсани кўрасиз», дедим».
Жаброил алайҳиссалом бу дунёда пайғамбарлардан бошқа кимга салом айтганлар?
Жаброил алайҳиссалом бу дунёда пайғамбарлардан бошқа биргина инсонга – Оиша онамиз розияллоҳу анҳога салом айтганлар.
Мана шу улуғ мақомнинг ўзи бир оламга татийди.
Абу Мусо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Эркаклардан кўпчилик баркамол бўлдилар. Аёллардан Марям Имрон қизи ва Фиръавннинг аёли Осиёдан бошқаси баркамол бўлмади.
Оишанинг бошқа аёллардан устунлиги сарийднинг бошқа таомлардан устунлигига ўхшайдир», дедилар».
Иккисини Бухорий, Муслим ва Термизий ривоят қилганлар.
Ушбу ҳадиси шарифда аслида аёлларнинг, хусусан, Марям онамиз, Осиё онамиз ва Оиша онамизнинг бошқа аёллардан устун бўлган фазллари ҳақида сўз боради.
«Эркаклардан кўпчилик баркамол бўлдилар».
Эркаклардан баркамол бўлганлар рўйхатининг аввалида Пайғамбар алайҳиссаломлар турадилар. Улардан бошқа баркамол эркаклар ҳам бор. Бу ҳақиқат ҳаммага маълум.
«Аёллардан Марям Имрон қизи ва Фиръавннинг аёли Осиёдан бошқаси баркамол бўлмади».
Бу икки улуғ зотнинг баркамол бўлганликлари Қуръони каримда уларнинг биргаликда, хос зикр қилинишларидан ҳам билиб олинади.
Аллоҳ таоло «Таҳрим» сурасида:
«Аллоҳ иймон келтирганларга Фиръавннинг хотинини мисол қилиб келтирди. Ўшанда у: «Роббим! Менга Ўз ҳузурингда, жаннатда бир уй бино қилгин. Менга Фиръавндан ва унинг ишидан нажот бергин ва менга золим қавмдан нажот бергин», деб айтди», деган (11-оят).
Фиръавннинг хотини ўша пайтдаги энг катта подшоҳнинг аёли эди. Емак-киймакда тўкин эди. Нимани хоҳласа, шуни қилиши мумкин эди. Қасрларда, турли неъматлар ичида фароғатда яшашига қарамасдан, у кофир ва золим эрига ҳамда қавмига қарши чиқди. Аллоҳга иймон келтирди. Аллоҳдан жаннатда уй қуриб беришини сўради. Бу ҳол эса дунё ҳою ҳавасидан устун келишнинг олий мисолидир.
Мўминларнинг иккинчи мисоли Марям бинти Имрондир.
«Ва фаржини пок сақлаган Имрон қизи Марямни (мисол келтирди). Бас, унга Ўз руҳимиздан пуфладик ва У Роббининг сўзларини ҳамда китобларини тасдиқ қилди ва итоаткорлардан бўлди» (12-оят).
Имроннинг қизи Марям Аллоҳга соф эътиқодда бўлганлар ва ўзларини ҳам соф тутганлар. Яҳудийлар туҳмат қилганларидек, нопок бўлмаганлар. Аллоҳ таоло Жаброил фаришта орқали ана шу пок жасадга ўз руҳидан «пуф» дейиши билан Ийсо алайҳиссаломни ато қилган.
«Оишанинг бошқа аёллардан устунлиги сарийднинг бошқа таомлардан устунлигига ўхшайдир».
Энди Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг завжаи мутоҳҳаралари – Оиша онамизнинг фазллари ҳақида сўз кетмоқда. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишининг бошқа аёллардан фазлларини сарийд деб номланадиган таомнинг ўша вақтдаги бошқа таомлардан устунлигига ўхшатмоқдалар.
Ўша пайтда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ва саҳобаи киромлар яшаб турган жамиятнинг шароити ва таомилига кўра, сарийд бошқа таомлардан афзал таом ҳисобланар эди.
Худди шунга ўхшаб, Оиша онамиз ҳам бошқа аёллардан афзал эдилар.
Бу дунёда ким ушбу мақомга сазовор бўлибди?!
Ушбу мақомга бу дунёда фақат Оиша онамиз розияллоҳу анҳо сазовор бўлдилар.
Термизий ва Бухорий Амр ибн Ос розияллоҳу анҳудан ривоят қиладилар:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мени Зотус-Салосил аскарига бошлиқ қилдилар. Қайтиб келганда:
«Эй Аллоҳнинг Расули, одамларнинг қайсиниси сиз учун энг маҳбубдир?» дедим.
«Оиша», дедилар.
«Эркаклардан-чи?» дедим.
«Унинг отаси», дедилар.
«Сўнгра ким?» дедим.
«Сўнгра Умар», дедилар ва бир неча одамларни санадилар. Бас, мени охирларида қилиб қўймасинлар, деб, сукут сақладим».
Аллоҳнинг Расули учун одамларнинг қайсиниси энг маҳбуб экан?
Аллоҳнинг Расули учун одамлар ичида Оиша онамиз розияллоҳу анҳо энг маҳбуб эканлар.
Бу дунёда ким ушбу мақомга сазовор бўлибди?
Ушбу мақомга бу дунёда Оиша онамиз розияллоҳу анҳо сазовор бўлибдилар.
Имом Абу Яъло «Муснад»ларида Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қиладилар:
«Менга ҳеч бир аёлга берилмаган тўққиз нарса берилган:
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга уйланишга амр қилинганларида Жаброил алайҳиссалом суратимни олиб тушиб, у зотга кўрсатган.
– У зот менга бокира ҳолимда уйланганлар. Мендан бошқага бокира ҳолида уйланмаганлар.
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошлари менинг қучоғимда турган ҳолда вафот этдилар.
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менинг уйимда дафн қилиндилар.
– Фаришталар менинг уйимни ўраб олган эдилар. У зотга мен у кишининг кўрпаларида турганимда ваҳий нозил бўлар эди. У зот мени ўзларидан узоқлаштирмас эдилар.
– Мен у зотнинг халифалари ва сиддиқларининг қизиман.
– Менинг оқловим осмондан нозил бўлган.
– Мен покнинг ҳузурида пок яратилганман.
– Менга мағфират ва карамли ризқ ваъда қилинган».
Имом Қуртубий ўз тафсирларида Оиша онамиз розияллоҳу анҳонинг камолот сифатлари ҳақида сўз юритар эканлар, жумладан, қуйидагиларни айтганлар:
«Баъзи аҳли таҳқиқлар айтурлар:
«Юсуф алайҳиссалом фаҳш ишда туҳмат қилинганида Аллоҳ у кишини бешикдаги гўдакнинг тили билан оқлади.
Марям фоҳишаликда туҳмат қилинганида Аллоҳ у кишини ўғиллари Ийсо алайҳиссаломнинг тили билан оқлади.
Оиша фаҳш ишда туҳмат қилинганида Аллоҳ у кишини Қуръон билан оқлади. Аллоҳ у киши учун гўдакнинг оқлашини ёки набийнинг оқлашини раво кўрмади. Аллоҳ у кишини туҳматдан Ўз каломи ила оқлади».
Аллоҳ таоло бу дунёда кимни туҳматдан Ўз каломи ила оқлабди?
Аллоҳ таоло бу дунёда фақат Оиша онамиз розияллоҳу анҳони туҳматдан Ўз каломи ила оқлаган.
"Нубувват хонадони хонимлари" китобидан.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 