Аёл киши кўчага чиқиб ишлаши мумкинми ёки йўқ? Одамлар бу саволга жавоб беришда уч тоифага бўлинадилар.
1-тоифа. Аёл кишини уйидан ташқарида ишлаши сал кам фарз амал хисобланади. У ҳам эркак киши каби ишлаши керак.
2-тоифа. Аёл кишини кўчага чиқиб ишлаши мумкин эмас.
3-тоифа. Аёл кишини кўчага чиқиб ишлаши мумкин. Аммо шарти бор.
1-тоифадагилар. Аёл киши шахс сифатида жамиятни ярми хисобланади. Фақат уйда ўтириб , кийимларни ювиб, дазмоллаб, таом тайёрлаб, уйни тозалаб, болалар тарбияси билан шуғулланиб уйида ўтиравериши тўғри эмас. Балки у ҳам жамият ишларида фаол қатнашиб, ўзини қобилиятини, иқтидорини намоён қилиб, меҳнат қилиши ва ўз меҳнатини самарасини олишга ҳақли. Иқтисодий жиҳатдан оилага ўз улушини қўшиши керак.
2-тоифадагилар. Аёл кишининг асосий вазифаси уйида бўлиши керак. Уй ишларини идора қилиши, уй юмушларини бажариши, болалар тарбияси, эрини хизмати, ўзини иффатини сақлаб, эрини молини ҳимоя қилиб, эрига бўйин тобламасдан, итоат қилиши керак.Бу ҳақда Аллоҳ таъоло каломи Қуръони каримнинг Нисо сураси 34-оятида марҳамат қилади:
الرجال قوامون على النساء
Эркаклар аёллар устидан раҳбардурлар[1]
Ушбу оятни нозил бўлиши хусусида бир қанча муфассирлар ва Ҳасанул Басрий қуйидаги ривоятни келтирадилар. Росули акрам С.А.В нинг олдиларига бир аёл келиб, эридан шикоят қилди. Эри уни юзига бир тарсаки урганини айтди. Шунда Росули акрам: “Сен ҳам қасос олишинг мумкин. Эринг қандай урган бўлса,шундай урасан дедилар.” Ҳалиги аёл хузурларидан чиқиб уйига етмасданоқ мазкур оят нозил бўлди. Шу онда халиги аёлни кетидан одам юбориб, хузурларига қайтишини айтдилар. Аёл келди. “Роббим бу ҳақда ояти карима нозил қилди ва эрингни сенда ҳаққи бор экан. Ундан қасос олмайсан” дедилар.
Имом Аҳмад Абдуроҳман ибн Авф розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайҳамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам : “Агар аёл киши беш вақт намозини ўқиса, бир ой (Рамазон) рўзасини тутса, фаржини (ҳаромдан) сақласа, эрига итоат қилса, унга “Жаннатнинг қайси эшигидан хоҳласанг киравер”, дейилади, деганлар”
Аёл киши эрига итоатсизлик қилиб, ишлайман деб туриб олса ва кўчага чиқиб кетса, энди уйидаги ишларни тўла-тўкис назорат қила олмай қолади. Ишлари билан овора бўлиб, болаларига бир энагани болалари тарбияси учун тайинлайди. Ва болалари тарбиясини бузиб тарбиялаган ўша хизматчига топган пулидан сарфлайди. Натижада қош қўяман деб, кўз чиқаради. Оила ислоҳ бўлиши ўрнига, пароканда бўлади. Болаларини ёқотади. Кўчадаги ишлари билан машғул бўлиб, кўпинча эрига ҳам тўла-тўкис рисоладагидек хизмат қилаолмайди. Айрим эркаклар эса аёли топаётган пулга ўрганиб қолиб, оила боқиш масаласига беэтиборлик қилиб, ҳамма юкни аёл киши бўйнига юклаб қўяди. Аёл киши эса кўчада ишлаб, чарчаб келади ва айрим уй юмушларини бажариши керак бўлади. Ҳам кўчада, ҳам уйда ишлаб қийналиб кетгандан кейин, айрим ишларда эрига итоат қилмай, бўйин товлашга ўтиб, гап қайтаришни бошлайди. Ўзини пул топиб келаётганини таъна қилади. Ва оилада жанжал пайдо бўлади. Энди аёл эри уни қадрига етмаётганини англагандек бўлади. Унга нисбатан кундан-кунга нафрати кучайиб боради. Уни тушинадиган, қадрига етадиган, уни асраб-авайлайдиган бошқа бир эркакни истаб қолади. Охир –оқибат кўп оилалардаги бундай яшаш тарзи уларнинг ажрашиб кетишларига сабаб бўлади.
3-тоифадагилар. Аёл киши асосий ишларни уйида бажаради. Шу билан бирга кўчага чиқиб ишлашга ҳам ҳақли бўлади.Аммо бир шарти билан. Ишлаганда ҳам аёлларга муносиб соҳаларда ишлаши керак бўлади. Қандай? Яъни ахлоқига зиён етмайдиган, эркакларга аралашиб юрмайдиган, оиласини бузилишга олиб келмайдиган. Масалан тиббиёт соҳасида, хамширалик, болалар шифокори ёки таълим соҳасида ишлаши, ўқитувчи, мураббия ёки фақат аёл-қизлар ишлайдиган корхонада, ёки шундай соҳа бўлсинки – бу соҳада эркакларнинг ишлаши мумкин бўлмайдиган бўлиши керак. Шундай бўлганда оила раҳбарлари бўлган уларнинг эрлари ҳам ишлашларига розилик берадилар. Натижада оиланинг моддий ҳолатини бир оз яхшиланишига хисса қўшган бўладилар. Ва оилани гуллаб-яшнашига ўз меҳнатлари билан кўмак берган бўладилар.
Юлдашев Иззатуллоҳ
Тошкент ислом институти “Тиллар” кафедраси ўқитувчиси
[1]Абдулазиз Мансур.Қуръони карим маънолар таржима ва тафсири -Тошкент. 2009.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Инсон яралибдики, хурсандчилик билан бирга ғам-ташвиш, қайғу-аламлар ила яшайди. Шу ўринда айтиб ўтиш керакки, “ғам-ташвиш”, “қайғуриш” каби тушунчалар икки хил бўлади:
1. Табиий.
2. Орттирилган.
Биринчиси ҳақида сўз борганда, уни “соғлом ташвишланиш”, деб аташимиз мумкин. Бошқача қилиб айтганда, бусиз ҳаётни тасаввур қилиш қийин. Ташвишланишнинг бу тури топилмайдиган кишилар ҳиссизлик кетидан касал бўлиб қолишлари турган гап.
Албатта, ҳаёт ташвишлари бениҳоя – ишдаги муаммолар, уйдаги ғам-ташвишлар, ота-онага ғамхўрлик, фарзанд тарбияси, олинган қарзларни тўлаш, оилавий келишмовчиликлар, имтиҳонлар, кимдирлар билан учрашиш... Буларнинг барчаси одамни ташвишланиш, безовта бўлиш ва қайғуришга ундайди. Бундай руҳий ҳолатлар иштаҳамизни бўғиб, асабимизни бузади, уйқимиз қочади, бир сўз билан айтганда, ҳаётнинг аччиқ-чучукларини тотиб, ўнқир-чўнқирларига дуч келамиз. Вақт ўтиши билан бу муаммолар ўз ечимини топади, биз ҳам воқеликка рози бўламиз, кўникамиз, ташвишлар арийди, стресслардан халос бўлиб, хотиржамликка эришамиз. Орадан бироз муддат ўтиб яна янги муаммоларга дуч келамиз, хуллас, ҳаёт шу тарзда давом этаверади.
Дейл Карнеги айтади: “Мен ўттиз етти йилдан кўпроқ вақт Нью-Йоркда яшадим. Менда “безовталик” деган касаллик борлигидан огоҳлантириб қўйиш учун бирор киши эшигимни тақиллатиб келгани йўқ. Сувчечак каби касаллик келтириб чиқарадиган асоратлардан бир неча минг баробар кўп зарарлар кўришимнинг асосий сабаби, ушбу безовталик касаллиги бўлди. Ҳа, ҳа, рост! Ҳеч бир киши эшигимни қоқиб, америкаликларнинг ҳар ўнинчиси хавотир, ортиқча ташвишга сабаб бўлувчи асаб бузилишига чалинганини айтиб, огоҳлантиргани йўқ”.
Карнеги сўзида давом этади: “Киши бутун дунё мулкини қўлга киритган тақдирда ҳам, фақатгина битта ётоқда ёта олади, холос. Кунда уч маҳалдан ортиқ овқатни ошқозони сиғдира олмайди. Шундай экан, бу одам билан ер ағдариб юрган деҳқон орасида қандай фарқ бор? Аксинча, деҳқон чуқурроқ уйқуга кетса керак, тўғрими? Бу каби бадавлат кишидан кўра деҳқон еяётган таомидан кўпроқ лаззат ола билади, унинг таъмини яхшироқ ҳис қилади, шундай эмасми?!”,
Барселоналик машҳур доктор Марко Альварес ўз тажрибалари билан бўлишиб, бундай дейди: “Маълум бўлишича, ҳар бешта беморимдан тўрттасининг касаллиги бирорта аъзо таъсирида эмас, аксинча, қўрқув, безовталаниш, ташвишланиш, асабийлашиш ҳамда киши ўзи ва ҳаёти ўртасидаги муносабат ҳамда мувозанатни йўқотганлигидан бўлади”.
Шоир Мансур бир шеърида бундай дейди:
Хоҳла бой бўл, хоҳ фақирликни эт ирода,
Ҳеч илож йўқ ғам бўлар албат бу дунёда.
Ҳар гал ошиб борса атрофингда неъматинг,
Қаршисида ортиб борар ғам устига ҳам ғаминг.
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.