09 Январ, 2025, 9 Ражаб, 1446
09 Январ, 2025, 9 Ражаб, 1446
Машҳур ҳодиса. Амавос (Қуддус яқин томондаги Шом шаҳарларидан бири) вабоси. Буюк саҳобий Абу Убайда ибн Жарроҳ розияллоҳу анҳу Амавос ерида лашкарбоши ўлароқ ўз лашкари билан истиқомат қилаётган эдилар. Амавос ерларида вабо тарқалди. Вабо шу қадар кенг ёйилдики, лашкардаги ўттиз олти минг кишидан ўттиз мингтаси вафот этиб, олти мингтаси тирик қолди.
Бир куни мўминлар амири ҳазрат Умар розияллоҳу анҳу халифа ўлароқ Шом ерларини зиёрат қилиш истагида йўлга чиқдилар. Буни хабарини эшитган Абу Убайда ибн Жарроҳ розияллоҳу анҳу Умар розияллоҳу анҳуни вабо ҳақида огоҳлантириш истагида ўзлари пешвоз чиқадилар. Вабо хабарини эшитган ҳазрат Умар розияллоҳу анҳу: “Ортга қайтамиз”, деган буйруқни бердилар. Шунда Абу Убайда ибн Жарроҳ: “Эй амирул муминин, Аллоҳнинг тақдиридан қочасизми?”, дедилар. Умар розияллоҳу анҳу эса: “Ҳа, Аллоҳнинг тақдиридан Аллоҳнинг тақдирига қочаман”, дедилар...
Дарҳақиқат, карантин Аллоҳнинг тақдиридан қочиш эмас, балки Аллоҳнинг тақдирига итоат этишнинг айнан ўзидир. Карантин даврида кўчага чиқмасдан уйда ўтириш – айнан Аллоҳ таолонинг тақдирига итоат этиш ва рози бўлишдир, тақдирдан қочиш ёхуд қўрқоқлик эмас.
Кимдир: “Мен ҳозир карантинда касаллик юқиб қолишидан қўрқиб уйда ўтирсам, Аллоҳнинг тақдирига иймон келтирмаган бўламан, чунки касални ҳам Аллоҳнинг Ўзи юқтиради. Аллоҳ хоҳламаса, кўчада юрсам ҳам юқмайди”, деб ўйлаши мумкин. Аммо, бу фикрлар тўғри эмас, хатодир. Балки, аксини олиб, айнан карантинда уйда ўтириш, кўчага чиқмаслик, махсус ниқоб тақиш, антисептик воситалардан фойдаланиш – Аллоҳ таолонинг тақдирига итоат этиш ва эътиқод қилишдир. Нега дейсизми? Аллоҳ таоло “Ҳашр” сурасининг 7-оятида:
وَمَا آتَاكُمْ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا
“Пайғамбар сизга нимани берса, шуни олинглар ва нимадан қайтарса, ўшандан қайтинглар” деб марҳамат қилган.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам эса:
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ، أَنَّ عُمَرَ خَرَجَ إِلَى الشَّأْمِ، فَلَمَّا كَانَ بِسَرْغَ، بَلَغَهُ أَنَّ الْوَبَاءَ قَدْ وَقَعَ بِالشَّأْمِ، فَأَخْبَرَهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "إِذَا سَمِعْتُمْ بِهِ بِأَرْضٍ فَلَا تَقْدَمُوا عَلَيْهِ، وَإِذَا وَقَعَ بِأَرْضٍ وَأَنْتُمْ بِهَا فَلَا تَخْرُجُوا فِرَارًا مِنْهُ".
Абдуллоҳ ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Умар розияллоҳу анҳу Шом томонга қараб йўлга чиқдилар. Сарғ номли жойга етганларида у зотга Шом ерига вабо тарқагани хабари келди. У зотга Абдураҳмон ибн Авф розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деб айтганларини хабарини бердилар: “Агар бир ерда вабо чиққанини эшитсангиз, у ерга борманглар. Сизлар турган ерда вабо чиқса, ундан қочиб чиқманглар” (Имом Бухорий ривояти).
Шундай экан, карантин қоидаларига тўлиқ итоат этган ҳолда уйдан чиқмаслик, махсус ниқобларни тақиш, анисептик воситаларидан фойдаланиш – ҳам қонунан, ҳам шаръан вожиб амал.
Қолаверса, илоҳий ҳикматга кўра бу олам – сабабият олами. Бу оламда барча нарсалар сабабларга бўйсунади. Барча ишларнинг ортида сабаблар ётади. Бу Роббимиз Аллоҳ таолонинг ирода ва хоҳишидир. Албатта, Аллоҳ таоло истаган нарсасини сабабиятсиз ҳам қоим қилаверади. Аммо, бу дунёни сабабият олами қилиб яратди ва бизни сабабларга бўйсундириб қўйди ҳамда сабабларни ушлашга буюрди. Намоз ўқишимиз жаннатга киришимизга, ибодатларни мукаммал бажаришимиз Аллоҳнинг раҳматига сазовор бўлишимизга сабаб бўлади. Дуо қилсак, ижобатини оламиз. Дуо қилмасак, ижобатни қаердан оламиз? Бошқача қилиб айтганда сабабиятни қоим қилмасак, натижа бўлган дуо ижобати қандай ҳосил бўлади?
Шундай экан, карантин ҳамда ҳимоя воситаларидан фойдаланиш – коронавирусдан сақланишнинг сабабидир. Биз ана шу сабабни қоим қилишга буюрилганмиз. Айни дамда эса, зиммамиздаги вожиб амалдир.
Аллоҳ таоло барчамизни карантин қоидаларига тўлиқ амал қилган ҳолда, шариатимизнинг аҳкомларига ҳам итоат этишга муваффақ қилсин!
Бахтиёр НАЖМИДДИНОВ
Саййид Муҳйиддин махдум ўрта махсус Ислом билим юрти “Ҳадис” фани мударриси
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Мусулмонлар доимо уст-бошларига покиза ва виқор берадиган кийимлар кийиб келади. Ислом дини, ҳам ташқи, ҳам ички покликни шариъат талабларига мувофиқ жорий қилган. Аллоҳ таоло гўзалдир, гўзалликни яхши кўради. Салла ана шу ташқи кўринишдаги гўзалликнинг бир қисми бўлиб, бошқа кийимларга қараганда ўзига хос маданиятни англатади. Салла мусулмонларнинг узоқ тарихга эга бош кийими ҳисобланади. У бошга ўраладиган мато бўлиб, кишилар уни вазиятга ва жамиятдаги урфга кўра ўраб юришган. Гарчи уни ўрашнинг бир неча усуллари мавжуд бўлса ҳам, маълум шакли ва ранги талаб қилинмайди.
Салла иссиқдан, совуқдан ва чанг тўзондан ҳимояланадиган бош кийими бўлиб, бу ҳақда машҳур тобеъийн, «Наҳв» фани асосчиларидан бири Абуласвад Дувалий айтган: “Салла жангда қалқон, иссиқда соябон, совуқдан ҳимоя, воизга виқор, турли тасодифлардан сақловчи, инсон қоматига зийнатдур”. Қадимдан салла эркакларнинг мурувватини ва қавм орасидаги обрў-эътиборини билдирган.
Ҳатто ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу, салла арабларнинг тожидур, деганлар. Салла кийиш борасида келган ҳадислар шариъат талаб даражасида жорий қилишга етадиган қувватли эмас, лекин Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг қавмлари одатига кўра салла ўраганликлари сийратлари ва кундалик ҳолатлари борасида келган ривоятларда айтилган бўлиб, улардан баъзиларини келтириб ўтамиз:
عن إبن عمر رضي الله عنهما مرفوعا: ” عليكم بالعمائم فإنها سيما الملائكة وأرخوها خلف ظهوركم”
Ибн Умар розияллоҳу анҳудан Набий алаҳиссаломгача етиб борган санад билан ривоят қилинган ҳадисда: “Саллаларни лозим тутинглар, зеро бу фаришталарнинг сиймосидур ва унинг пешини ортингизга ташлаб олинглар”, деганлар.
عن ابن عباس رضي الله عنهما مرفوعا: اعتموا تزدادوا حلما
.Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисда Набий алаҳиссалом: “Салла кийинглар, ҳалимлигингиз зиёда бўлади”, дедилар
عن ركانة قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: فرق بيننا وبين المشركين العمائم على القلانس
Салла ўраш борасида Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази 833-cаволга жавоб берган. Жавобда шундай дейилган:
“Ўтмишда аҳли илм ва фазилатли кишилар ва кўпчилик маърифатпарвар аждодларимиз саллада юришни одат қилганлар. Лекин шуни ҳам таъкидлаб ўтишимиз керакки, Расули акрам алайҳиссаломнинг ушбу кийиниш одатлари шариъат буйруғи сифатида қабул қилинмаган. Бирор бир олим салла киймаган киши гуноҳкор бўлишини айтмаган. Балки, Ислом келганида эркаклар саллада юришлари урф-одатлардан бири бўлиб, бу борада кофир ҳам мусулмон ҳам баробар бўлган. Бу ҳақда Иордания фатво ҳайъати уламолари шундай дейишади:
وأما لبس النبي صلى الله عليه وسلم العمامة وحمله العصا فهو فعل عادي وقع على عادة العرب ذلك الزمن، وليس فعلا تشريعيا يدل على الاستحباب ولا يتأسى به الناس.
“Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг салла кийишлари ва ҳасса тутишлари одатий феълларидан бўлиб, ўша замон арабларининг урфларига биноан қилинар эди. Бу ишлар мустаҳабликка далолат қиладиган ва одамлар ўрнак оладиган шаръий ҳукмлардан эмас”.
Бош кийимларидан яна бири бу дўппидир. Ҳар бир миллатнинг ўзига хослигини билдириб турувчи либоси бўлиб, миллатнинг маданияти ва баъзи ўринларда динига ҳам далолат қилади. Шунинг учун ҳам ҳар бир миллат ўзлигини сақлаб қолиш учун миллий кийимлар, миллий урф-анъаналар, байрамларини сақлаб қолишга ҳаракат қилади. Айниқса бош кийим бошқа либослардан кўра ўзига хос ўрин тутади, чунки инсон танасидаги аъзолар ичида бош энг азиз аъзо ҳисобланади. Шу эътибордан бош кийимни оёқ остида қолиб кетмаслигига алоҳида эътибор қаратилади.
Шаръий китобларимизга ҳам дўппи масаласи киритилган бўлиб, уламоларимиз баъзи оятлар ва ҳадислардаги маъноларнинг далолатидан сабабсиз бош кийим киймай намоз ўқиш макруҳ деб айтганлар.
Аллоҳ таоло Аъроф сураси 26-оятида: “Эй, Одам болалари, батаҳқиқ, сизларга авратингизни тўсадиган либос ва зийнат либосини нозил қилдик. Тақво либоси, ана ўша яхшидир. Ана ўшалар Аллоҳнинг оят-белгиларидандир. Шоядки эсласалар”.
Шайх Полонпурий ҳазратлари оятдаги тақво либоси тақводор киши киядиган либоси деб тафсир қилган.
Аъроф сурасининг 31-оятида: “Эй, Одам авлоди! Ҳар бир масжид (намоз) олдидан зийнатларингизни (кийиб) олингиз!”.
Муфассирлар ушбу оятдаги зийнатдан мурод – киши учун виқор бағишлайдиган кийимлар эканига иттифоқ қилишган.
Бош кийимсиз намоз ўқиш борасида Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази 109-cаволга жавоб берган:
“Кўплаб мўътабар уламолар бундан бир неча аср муқаддам ўз китобларида ушбу масалага тўхталиб, унинг ҳукмини очиқ-ойдин ёзиб кетганлар. Жумладан: Аллома Ҳаскафий ўзининг “Дуррул мухтор” китобида намоздаги макруҳ амалларни санаб, шундай деган:
وَصَلَاتُهُ حَاسِرًا رَأْسَهُ لِلتَّكَاسُلِ, وَلَا بَأْسَ بِهِ لِلتَّذَلُّلِ ، وَلَوْ سَقَطَتْ قَلَنْسُوَتُهُ فَإِعَادَتُهَا أَفْضَلُ إلَّا إذَا احْتَاجَتْ لِتَكْوِيرٍ أَوْ عَمَلٍ كَثِيرٍ
“Намозхон (бош кийим кийишга) эринчоқлик қилиб, ялангбош ҳолда намоз ўқиши намознинг макруҳларидандир. Агар ўзини хокисор тутиш учун шундай қилса, зарари йўқ. Агар бош кийими (намоз асносида бошидан) тушиб кетса уни қайтариб олиши афзалдир. Лекин, уни ўрашга ёки кўп ҳаракат қилишга эҳтиёж бўлса, бундай қилмайди”.
Қолаверса, бош кийим билан намоз ўқиш одоб, намозга ҳурмат ҳисобланади. Шунинг учун намозни бош кийим билан ўқиш афзал”.
Муртазоев Арабхон,
Тошкент Ислом институти талабаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа