26 Ноябр, 2024, 25 Жумадул аввал, 1446
26 Ноябр, 2024, 25 Жумадул аввал, 1446
Корона вирус (CОВИД-19) касаллиги шиддат билан тарқалиб унинг географик ҳудуди кенгаяётган ва одамлар орасида уни юқумли касаллик эканлиги ваҳимаси кучаяётган пайтда дунё ислом уламолари бу касалликнинг шаръий муолажаларини эслатмоқдалар.
Бундай ҳолатларда мусулмон киши Аллоҳ таолонинг тақдир қилгани юзага чиқишига қаттиқ ишонган ҳолда, касалликдан сақланиш чора тадбирларини кўради. Вабо ва шу каби тез тарқаладиган касалликлар чиққан жойга кирилмайди ва қаттиқ зарурат бўлмаса, у ердан чиқиб кетилмайди. Тиббий соҳа вакиллари кўрсатмаларига тўла амал қилинади. Ибодатлар ва истиғфор кўпайтирилади. Мана шу шартларга амал қилиб, вабо, ўлат ва шу каби касалликлардан вафот этган мўмин-мусулмонлар шаҳидлик мартабасини топадилар.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:
{ أَيْنَمَا تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ المَوْتُ وَلَوْ كُنْتُمْ فِي بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ } [ النساء : 78 ]
яъни: “Қаерда бўлсангиз ҳам ўлим сизларни топади, ҳатто мустаҳкам қалъалар ичида бўлсангиз ҳам” (Нисо сураси 78-оят).
{ وَلاَ تُلْقُوا بِأيْدِيكُمْ إلَى التَّهْلُكَةِ } [ البقرة : 195 ] .
яъни: “...ўз қўлларингиз (бахиллигингиз) билан ўзларингизни ҳалокатга ташламангиз!” (Бақара сураси 195-оят).
Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг вабо ҳақидаги сўзлари юқоридаги оятларининг тасдиғидир. У зот алайҳиссалом шундай деганлар:
إِنَّ هَذَا الْوَبَاءَ رِجْزٌ أَهْلَكَ اللَّهُ بِهِ الْأُمَمَ قَبْلَكُمْ وَقَدْ بَقِيَ مِنْهُ فِي الْأَرْضِ شَيْءٌ يَجِيءُ أَحْيَانًا وَيَذْهَبُ أَحْيَانًا فَإِذَا وَقَعَ بِأَرْضٍ فَلَا تَخْرُجُوا مِنْهَا وَإِذَا سَمِعْتُمْ بِهِ فِي أَرْضٍ فَلَا تَأْتُوهَ (رواه الامام احمد عَنْ أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ رضي الله عنه)
яъни: “Албатта, бу вабо – Аллоҳ у билан сиздан аввалги қавмларни ҳалок қилган азобдир. Ер юзида ундан бир ози қолган. Гоҳида келади, гоҳида кетади. Агар бир ерда вабо пайдо бўлса, у ердан чиқиб кетманглар. Агар бир ерда вабо борлигини эшитсангиз, у ерга борманглар” (Имом Аҳмад ривоятлари).
Мадинага ҳижрат қилингандан кейин бир муддат ўтгач, Абу Бакр ва Билол разияллоҳу анҳумони иситма (безгак, вабо) тутди. Бу ҳақда Пайғамбаримизга хабар берилганда, У Зот алайҳиссалом вабонинг кўтарилиши ва Жуҳфа деган жойга кетишини сўраб дуо қилдилар. Аллоҳ таоло У Зотнинг дуоларини қабул қилди (Имом Байҳақий ривоятлари).
Вабо ва ўлат (эпидемиялар) сабабидан вафот этган мусулмонлар ҳақида Пайғамбаримиз алайҳиссалом шундай деганлар:
الطَّاعُونُ شَهَادَةٌ لِكُلِّ مُسْلِمٍ (رواه الامام البخاري عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ)
яъни: “Вабо – ҳар бир мусулмон учун шаҳидликдир” (Имом Бухорий ривоятлари).
Тарихда Юсуф алайҳиссалом Миср азизи (вазири)нинг аёли уни зинога чорлаган пайтда энг аввало Аллоҳ таолодан паноҳ сўраган. Марям онамизга Жаброил алайҳиссалом одам қиёфасида кўринганида у зот ҳам энг аввало: “Мен Раҳмондан сендан паноҳ беришини сўрайман”, – дедилар. Демак, мусулмон киши бирор мусибатга йўлиқса, аввало Аллоҳ таолодан бу балоларни даф қилишини, машаққатларни енгиллатишини сўраб дуо қилиши лозим бўлади. Банданинг бошига келадиган касаллигу ташвишларнинг барчаси Аллоҳ таолонинг тақдири илоҳийсидир. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам:
ولا يرد القدر إلا الدعاء ... (رواه الامام ابن ماجة عن ثوبان)
яъни: “Қазои қадарни дуогина қайтаради”, – деганлар (Имом ибн Можа ривоятлари). Дуони ижобат бўлиши учун аввало инсоннинг луқмаси ҳалол бўлиши, дуосининг қабул бўлишига қатъий ишониши ва дуо ижобат бўладиган муборак вақтларни эътиборга олиши лозим.
Қуръони карим инсоннинг ҳиссий ва маънавий касалликларига шифо бўлади. Аллоҳ таоло Исро сурасиниг 82-оятида шундай марҳамат қилган.
وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ
яъни: “Биз Қуръонни мўминлар учун шифо ва раҳмат ўлароқ нозил қилурмиз”.
Инсоннинг иймон эътиқоди қанча кучли бўлса, Қуръони Каримнинг шифоси ҳам шунча зиёда бўлади. Бу борада Аллоҳ таоло Фуссилат сурасиниг 44-оятида шундай марҳамат қилган.
{قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ}
яъни: “У (Қуръон) иймон келтирганлар учун ҳидят ва шифо” деб айт”.
Қуръони Каримнинг барчаси шифо бўлиб, хусусан Оятал Курсий, Фотиҳа, Ихлос, Фалақ ва Нас суралари билан даволанишни уламоларимиз тавсия қилишган. Хусусан Ихлос, Фалақ ва Нас сураларини эрталаб ва кечқурун уч мартадан ўқиб юрса барча касаллик ва балоларни даф қилишга етарли бўлади.
Шунингдек, Пайғамбаримиз алайҳиссалом:
مَنْ قَرَأَ بِالْآيَتَيْنِ مِنْ آخِرِ سُورَةِ الْبَقَرَةِ فِي لَيْلَةٍ كَفَتَاهُ (رواه الامام البخاري عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ)
яъни: “Ким Бақара сурасининг охирги икки оятини тунда ўқиса, унга етарли бўлади”, – дедилар (Имом Бухорий ривоятлари). Яъни, бу оятларнинг баракасидан Аллоҳ бандасини турли бало-офатлардан асрайди.
Киши беш вақт намоз ўқиб юриши, хусусан бомдод намозини жамоат билан адо қилишда бардавом бўлса, турли касалликлардан омонда бўлади.
Имом Муслим ривоят қилган ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз алайҳиссалом:
«مَن صَلَّى الصُّبْحَ فَهو في ذِمَّةِ اللهِ...»
Ҳадиси шарифларда инсон бирор мусибат ёки касалликка йўлиққанда ўқийдиган махсус дуолар ҳам келган. Пайғамбаримиз алайҳиссалом:
مَا مِنْ عَبْدٍ يَقُولُ فِي صَبَاحِ كُلِّ يَوْمٍ وَمَسَاءِ كُلِّ لَيْلَةٍ: بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي لَا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ فِي الأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ، وَهُوَ السَّمِيعُ العَلِيمُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، لم يَضُرَّهُ شَيْءٌ
яъни: “Кимки: “Унинг исми туфайли еру осмонда бирор нарса зарар бера олмайдиган Аллоҳнинг номи билан паноҳ сўрайман. У ўта эшитувчи ва билувчи зотдир”, – деб уч марта айтса, унга бирор нарса зарар бермайди”, – дедилар. (Имом Абу Довуд ва Имом Термизий ривоятлари).
Банда зикр ва истиғфорни кўп айтиши унинг турли бало қазолардан омонда бўлишига сабаб бўлади. Аллоҳ таоло “Анфол” сурасида шундай марҳамат қилган:
وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ
яъни: “Модомики, улар истиғфор айтар эканлар, Аллоҳ уларни азобловчимас”.
Демак, юқоридаги каби бало-офатлар тарқалганда бандалар янада ибодат, зикру тасбеҳга, истиғфорга зўр беришлари, катта жамоатларда, айниқса жума намозларида дуо қилиб, Аллоҳ таолодан офият сўрашлари керак бўлади. Аллоҳ таоло дунёдаги мўмин-мусулмонларни, жумладан юртдошларимизни турли бало-офатлардан паноҳида асрасин.
Юртимизда кечаётган ижтимоий-сиёсий жараёнлар, таълим, илм-фан, маънавият ва маърифат, миллатлар ўртасидаги дўстлик ва бағрикенглик тамойиллари ўзининг янги тарихий саҳифаларини очди. Яқин қўшни давлатлар билан олий ва юқори даражадаги алоқаларимиз сезиларли даражада фаоллашди.
Давлатимиз раҳбари БМТ Бош Ассамблеясининг сессияларида ҳамда БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаши сессиясида нутқ сўзлаб, муҳим таклиф ва ташаббусларни илгари сурди.
Президентимизнинг муҳим таклифи асосида 2018 йил 12 декабрда БМТ Бош Ассамблеяси томонидан “Маърифат ва диний бағрикенглик” деб номланган махсус резолюция қабул қилинди. Шуни алоҳида таъкидлш лозимки, мазкур резолюцияни Осиё, Африка ва Лотин Америкасидаги 50 дан ортиқ мамлакатлар якдил қўллаб-қувватлашди.
Президент Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 2023 йил 19 сентябрдаги 78-сессиясида илгари сурган ташаббуслари асосида жорий йил 15-16 октябрь кунлари Тошкент ва Хива шаҳарларида “Ислом – тинчлик ва эзгулик дини” мавзусида халқаро конференция юқори савияда ўтказилди.
Унда дунёнинг 22 та мамлакатидан 70 дан ортиқ хорижий меҳмонлар – уламолар, муфтийлар, исломшунос олимлар, халқаро ташкилотларнинг вакиллари ҳамда юртимизда фаолият юритаётган дипломатик корпус раҳбарлари иштирок этди.
Ушбу тадбир якуни бўйича мусулмон мамлакатларининг олим ва мутахассислари иштирокида экстремизм, радикализм ва терроризмга қарши кураш самарадорлигини янада ошириш, илмий раддиялар бериш методологиясини такомиллаштириш масалалари бўйича Хива декларацияси қабул қилинди.
Жорий йилнинг 16 ноябрь куни эса пойтахтимизда “Бағрикенглик ҳафталиги” доирасида Дин ишлари қўмитаси, Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитаси ҳамда Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳамкорлигида “Янги Ўзбекистонда диний бағрикенглик” мавзусида халқаро конференция бўлиб ўтди. Ундан кўзланган мақсад Ўзбекистонда тинчлик, осойишталик омилларидан бири бўлган диний бағрикенглик, динлараро тотувлик ва конфессиялараро ҳамжиҳатликни янада мустаҳкамлаш борасидаги ишларни ўрганиш, истиқболдаги вазифаларни таҳлил қилиш, мавжуд муаммоларни аниқлаш ва шу йўналишда ўз ечимини кутаётган масалаларни ҳал этиш бўйича таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
Халқаро анжуманда АҚШ, Буюк Британия, Корея, Туркия, Малайзия, Португалия, Арманистон, Россия, Тожикистон, Қозоғистон каби давлатлардан мутахассислар, ЮНЕСКОнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси вакиллари, диншунос экспертлар, исломшунослар, миллий маданий марказлар, турли диний конфессия вакиллари, шунингдек, жамоат ташкилотлари, Ўзбекистон халқаро ислом академияси профессор-ўқитувчилари қатнашди.
Анжуманнинг хорижий иштирокчилари бугунги таҳликали замонда Ўзбекистондаги динлараро ва миллатлараро тотувлик ҳамда диний-маърифий соҳадаги ислоҳотлар хорижий давлатлар учун ўрнак бўлаётгани, бу ислоҳотлар ва ташаббуслар бошида Ўзбекистон Президенти турганини юқори баҳоладилар. Қуйида диний конфессия раҳбарлари ва диншунос мутахассисларнинг анжуман ҳақидаги таассуротларини келтирамиз:
Мустафа ДЕМИРЖИ, Туркиянинг Салжуқ университети Салжуқ тадқиқотлари институти мудири, профессор:
– Мазкур конференция Ўзбекистондаги 130 дан ортиқ миллат ва элат ҳамда 16 та конфессия вакилларини бир мақсад йўлида бирлаштирди, деб айтиш мумкин.
Ушбу нуфузли анжуман орқали турли миллат вакиллари Президент Шавкат Мирзиёев томонидан Ўзбекистонда диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувлик борасида олиб борилаётган ислоҳотлардан мамнун эканликларини изҳор қилмоқдалар.
Тарихан ушбу макон Буюк Ипак йўлининг чорраҳасида жойлашган, турли миллат ва халқлар бир ерда жамланган юрт ҳисобланади. Бу эса ўлканинг цивилизациялар туташган манзилига айлантирган. Бундай юрт дунёнинг бошқа жойида топилмайди.
Сергей КРЕТОВ, Новоапостол черкови Марказий Осиё округи раҳбари:
– Ҳозирда 130 дан ортиқ миллат ва элат ҳамда 16 та конфессия вакиллари истиқомат қиладиган мултиконфессионал Ўзбекистон жамиятида бағрикенгликни тарғиб қилиш юрт ривожининг асосий омилларидан бири ҳисобланади.
Биз Ўзбекистонда динлараро бағрикенгликни таъминлашнинг ўзига хос модели шаклланганининг гувоҳи бўлдик. Унинг ўзига хос жиҳати шундаки, ҳар бир дин вакилига тенг ҳуқуқ ва эркинлик берилгани ва эмин-эркин ибодатларини амалга оширишга шароит яратилганидир.
Шуни айтиш муҳимки, кейинги йилларда янги Ўзбекистонда динлараро мулоқот соҳасида кўплаб ижобий ислоҳотлар амалга оширилаётганининг гувоҳи бўлмоқдамиз ва бу бизни мамнун қилади. Бугунги ўтказилаётган конференция ҳам фикримизнинг яққол мисоли бўлади.
Епископ Хосе Луис Мумбиела СЕРРА, Марказий Осиё католик епископлари конференцияси раиси, Қозоғистон:
– Ўзбекистонга аввал ҳам бир неча бор келганман. Бу ерда турли дин ва миллат вакилларининг ҳамжиҳатликда ўзаро тинч-тотув ҳаёт кечираётгани, умуман, диний бағрикенгликнинг юксак маданияти шакллангани мени ғоятда ҳайратлантиради.
Президент Шавкат Мирзиёев бошчилигида бугун мамлакатингизнинг тез суръатлар билан ривожланиб, халқаро миқёсдаги нуфузи тобора юксалиб боришида диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувлик муҳити муҳим роль ўйнамоқда.
Бугунги турли низолар кузатилаётган вазиятда турли миллат, дин вакилларини бир жойга жамлаб, тинчлик, фаровонликни кўзда тутган муштарак мақсадлар илгари сурилаётгани жуда катта жасорат ва дунё ҳамжамиятига намунадир.
Митрополит ВИКЕНТИЙ, Рус православ черкови Тошкент ва Ўзбекистон епархияси раҳбари:
– Президент Шавкат Мирзиёев барча одамлар тинчлик ва ҳамжиҳатликда яшашларини таъминлашини қўллаб-қувватлаб, тарғиб қилиб келмоқда. Бу эса диний бағрикенгликнинг муваффақият калитидир.
Кейинги йилларда Ўзбекистон халқаро ҳамжамиятга тобора очилиб бормоқда. Турли миллатлар ўртасида эзгулик, тинчлик ва тотувлик, бағрикенглик ва дўстлик сиёсатини тараннум этаётган мамлакат сифатида дунёда тан олинмоқда. Ушбу конференция эса диний бағрикенгликнинг ўзбекона модели сифатида эътироф этилмоқда.
Ўзбекистон Президентининг тинчлик ва ҳамжиҳатлик ташаббусини барчамиз қўллаб-қувватлашимиз керак. Шундай экан, бугунги байрам билан барчани табриклайман. Бундай қувончли кунлар ҳар доим ҳамроҳимиз бўлсин.
Владимир ПРОВОРОВ, Россия Евангел-Лютеран черкови архиепископи:
– Ўйлайманки, мазкур конференция Ўзбекистондаги турли миллат ва элат вакилларининг тинч-тотув, умумжамият ривожи йўлидаги саъй-ҳаракатларига ҳамоҳангдир.
Ўзбекистон Президентининг миллатлараро тотувлик, диний бағрикенглик тамойилларига асосланган сиёсати мамлакатдаги турли миллат вакилларини бир мақсад сари бирлаштирмоқда. Бу янги Ўзбекистоннинг инсонпарварлик ислоҳотларидан бири сифатида халқаро ҳамжамият томонидан эътироф этилмоқда.
Абд Раҳман Моҳд РОСМИЗИ, Малайзия Ислом илмлари университети профессори:
– “Янги Ўзбекистонда диний бағрикенглик” мавзусидаги конференция сабаб Ўзбекистонда бўлганимдан жуда ҳам мамнунман. Фурсатдан фойдаланиб, ушбу нуфузли анжуман ташкилотчиси ва ташаббускори Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Жаноби Олийларига миннатдорлик билдириб қоламан. Бу каби тадбирларнинг бардавом бўлаётгани жуда қувонарлидир. Зеро, яхши биламизки, ислом дини таълимотига кўра, Аллоҳ таоло инсонларни турли халқ ва миллатларга бўлиб яратган ва уларнинг асосий мақсади ер юзида ҳамжиҳатликда ва ҳамкорликда яшашдан иборат.
Бироқ бугун ер юзининг айрим ҳудудларида содир бўлаётган низолар, тўқнашувлар тинчлик-тотувликнинг қадрини янада оширмоқда. Шу нуқтаи назардан бугунги конференция долзарб аҳамиятга эга.
Кейинги йилларда Ўзбекистонда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган ислоҳотлар, юртингиздаги диний конфессия вакилларининг фаолиятини ўрганиш, таҳлил этиш, Ўзбекистоннинг бағрикенглик сиёсатини жаҳон ҳамжамиятига намуна сифатида кўрсатиш анжуман қатнашчиларининг муҳим мақсади бўлиши керак. Ўз юртимизга қайтганимизда ҳам конференцияда кўтарилган инсонпарварлик, бағрикенглик ғояларини етказишни кўзда тутганмиз.
Санжит ДЖХА, МДҲ Ҳинд форуми раиси, Россия Ҳинд Кенгаши раиси:
– Бугунги ташкил этилаётган “Янги Ўзбекистонда диний бағрикенглик” конференциясини ўз йўналишига кўра, дунёда ноёб ҳодиса деб ҳисоблайман.
Мен бир неча дин ва миллат вакиллари яшайдиган давлатларни биламан, лекин бугунгидек давлат раҳбари даражасида эътибор бериладиган бирорта мамлакатни билмайман.
Ўзим шахсан Кришна жамияти вакили ҳисобланаман. Қадимги санскрит тилида ёзилган ҳиндуийлик дини манбаларида “Бу дунё унда яшаётган дин ва миллат вакилларидан қатъий назар катта оиладир”. Мен айнан Ўзбекистонда бир нечта миллат ва элатларнинг аҳил ва иноқ оиладек яшаётганига гувоҳ бўлдим. Бундай нуфузли анжуманда иштирок этаётганимдан ғоятда мамнунман.
Фариде КАМАЛОВА, Аҳмад Яссавий номидаги Халқаро қозоқ-турк университети кафедра мудири:
– Инсоний қадриятларга асосланган динлараро мулоқотнинг асосий пойдевори бағрикенгликдир. Бағрикенглик турли фикрлар, эътиқодлар ва маданиятларни ҳурмат қилиш сифатида таърифланади ҳамда кўп миллатли ва кўп конфессияли жамиятларда тинч-тотув яшашнинг зарур шарти сифатида кўрилади.
Модомики шундай экан, ҳар бир инсон, бутун жамият ўзаро муносабатларни халқларнинг турли-туман урф-одатлари, маданияти ва қадриятларини тан олган ҳолда бағрикенглик асосига қуриши зарур. Зеро, тинч-тотувлик, бағрикенглик тараққиёт гаровидир.
Хорижий эксперт ва мутахассисларнинг фикрларидан шундай хулоса қилиш мумкинки, Ўзбекистонда диний бағрикенгликни таъминлаш соҳасида олиб борилаётган ислоҳотлар натижасида мазкур жабҳада “ўзбек модели” ўзига хос намуна ўлароқ шаклланаётганлиги жаҳон ҳамжамияти томонидан эътироф этилмоқда.
Мамлакатимизда турли динларга эътиқод қилувчи кишиларнинг бир маконда эзгу ниятлар йўлида ўзаро ҳамкор ва ҳамжиҳат бўлиб яшаши, меҳнат қилиши бағрикенгликнинг энг ёрқин намунасидир. Дунёдаги вазият кескин ва мураккаб бўлиб бораётган бугунги кунда юртимизнинг тинчлиги ва равнақини таъминлаш, диний бағрикенгликни қарор топтириш ҳар қачонгидан ҳам муҳимдир.
ЎзА
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 