07 Феврал, 2025, 8 Шаъбон, 1446
07 Феврал, 2025, 8 Шаъбон, 1446
Аллоҳ таоло инсонга кўплаб неъматлар ато қилди. Ушбу неъматлари ичида фарзанд деб аталмиш инъоми жуда ҳам улкандир. Лекин бу неьмат улуғворлиги билан туб негизида катта бир масъулиятли иш ётади. Шу билан бирга фарзандли бўлиш бахти ҳаммага ҳам насиб қилавермайди. Атрофимизга назар ташлаганимизда кимдир тирноққа зорлигини, яна кимдир бир қанча фарзандлар билан сийланганини кўрамиз. Бунинг барчаси буюк Роббимизнинг ҳикмати ила бўлган ишдир. Баьзида кўп йиллардан буён фарзанд кўришни, унга меҳр беришни орзу қилиб келаётган ота-оналарни кўрганда киши Аллоҳга беадад ҳамду санолар айтишлиги керак бўлади. Чунки Аллоҳ таоло бизларга кўплаб ўғил-у қиз фарзандларни ато қилди. Инсон фақатгина Аллоҳга шукр қилиш билан чекланиб қолмасдан балки ўзига ато қилинган улкан масъулятли ишни аъло даражада адо қилиши керак.
Бола тарбияси энг муҳим ишлардан ҳисобланади. Тарбия эса боланинг мурғаклик пайтидан бошланади. Шунинг учун ҳам “бола бошидан” деган халқимизнинг ҳикматли сўзи бежизга айтилмаган. Боланинг тарбияси билан кўпроқ она шуғулланади. Чунки ота оила нафақаси сабабидан кўпинча ишда бўлади. Боланинг чиройли униб ўсиши, гўзал хулқли бўлишида онанинг беқиёс хизматлари ётади. Қадимдан ота-боболаримиз фарзанд тарбиясида дунё халқларига ўрнак бўладиган даражада намуна бўлганлар. Улар болага қандай йўсинда гапириш кераклиги, қайси ҳолатда улардан содир бўлган ишларга танбеҳ бериш лозимлиги ҳамда нимани қилса яхшию, нимани қилса ёмон эканини ўзларининг гўзал услублари ила тушунтирганлар. Лекин энг ачинарлиси ҳозирги кунимизда баъзи бир ота-оналар фарзандларини ёшлигидан бошлаб айрим ҳолатдаги ишларини тўғри тушинтирмасдан уларни жеркиб беришлари, қўполлик ила бақиришлари, энг ёмон кўринишларидан бири ёш мурғаккина гўдакни калтаклашлари бу бизнинг миллий анъаналаримиз ва динимиз кўрсатмаларига тўғри келмайди. Чунки бундай ҳолатда вояга етган боланинг қалбида меҳр-шафқат, инсонпарварлик, ўзгаларга иззат, ҳурмат, қалб мусаффолиги ўрнини бошқаларга нисбатан шафқатсизлик, қўполлик, дағаллик ва кўплаб салбий сифатлар эгаллайди. Шунинг учун ҳам кексаларимиз агар бирор бир киши ўзининг ёшгина боласини ураётганини кўрсалар, уларга: “Болага бундай муомалада бўлмагин, акс ҳолда фарзандинг шу ҳолатга ўрганиб қолади. Сен унга яхши сўзлар билан уни қилаётган иши гўзал хулқли инсонлар амалига тескари эканини ҳамда бундай ишни қилган киши ён атрофдаги инсонлар олдида хижолатда қолишини ётиғи билан тушунтиргин”, деган сўзларини кўп маротаба эшитганмиз. Агар болага чин кўнгилдан меҳр берилса, унинг қалбида ота-онасига, жамиятдаги инсонларга бўлган муносабати ижобий ҳолатга ўтади. Акс ҳолда, бу ишимиз ўзимизга ҳам, атрофимиздаги инсонларга ҳам фойда ўрнига зарар келтириши мумкин.
Шу ўринда араб ўлкаларидан бирида бўлиб ўтган воқеани келтириб ўтишни лозим топдик. Эрта тонг билан уйдан чиққан киши кўчаларни айланиб юрган пайтида дўкондан чиройли(портрет,манзара тасвири туширилган) уй жиҳози сотиб олди. Уйга олиб келиб меҳмонхонага қўйди. Сўнг ўзи ишга жўнаб кетди. Уйда аҳли аёли билан тўрт ёшли фарзанди қолган эди. Онаси уй юмушлари билан овора бўлиб боласига эътибор бера олмади. Бола эса қўлида бўёқли қалам билан жиҳоз қўйилган жойга келди ва уни бўяй бошлади. Ишдан сўнг ота уйга қайтиб келгандан кейин не кўз билан қарасинки жиҳознинг барча жойи бўяб ташланган эди. Ўзини қўлга ололмаган ота аввало аёлига ташланиб уни уришиб койиди. Сўнг тўрт ёшли фарзандига ўшқириб уни калтаклади. Бу ҳам етмагандай фарзандини ўнг қўлини столнинг бир оёғига, чап қўлини эса бошқа бир оёғига маҳкам қилиб боғлаб қуйди. Бола дод-фарёд қилар, қаттиқ чинқираб йиғлар эди. Онаси бўлса боласига ёрдам бергиси келар, лекин эрининг ғазабидан қўрқиб фарзандининг олдига бора олмас эди. Орадан бироз вақт ўтгандан сўнг боланинг овози тиниб қолди. Она болам ухлаб қолди, деган ўйда фарзандининг олдига борганда не кўз билан кўрсинки мурғаккина қўллари ипнинг қаттиқ боғланганидан қорайиб, кўкариб кетган, ўзи эса беҳуш ётар эди. Шу пайтда она бор овозича қичқириб юборди. Бошқа хонада дарғазаб бўлиб ўтирган ота бирпасда ўғлининг олдига етиб келиб қўлларини арқондан бўшатди. Ва елкасига опичлаб олиб яқин ўртадаги шифохонага боришди. Шифокорлар болани аҳволини кўриб, уни икки қўлини дарҳол кесиб ташлаш кераклигини айтишди. Ғазаб сабабидан бир хато туфайли боланинг мурғаккина қўллари кесилди.
Энди ўзингиз бир ўйлаб кўринг, арзимаган нарса учун боласини калтаклаган ота фарзандини бармоқсиз қўлларини кўрганда қалбидан қандай хаёллар ўтар экан? Кўча-кўйда фарзандларининг қўлларидан тутиб сайр қилиб юрган оталарни кўрганида ўзи ғазаб ҳолатида қилиб қўйган ишидан қалбида виждон азоби қанчалик алангаланишини ўша инсоннинг ўзи ва яратган Роббимизнинг ўзига аён. Бунга ўхшаш ҳолатлар кўплаб топилади. Ачинарлиси, ҳаётда баъзи бир ота-оналарни кўча-кўйда, уйларида фарзандларини бўлар-бўлмасга калтаклаётганини эшитамиз. Аслида бу ишлари нотўғри эканлигини билишмайди. Агар уларга насиҳат тарзида бу ишни қилманг, оқибати ёмон бўлади десангиз, улар сизга урсам ўзимни фарзандимни ураман сиз аралашманг деган оҳангдаги сўзларига гувоҳ бўламиз. Шунинг учун ҳам биз фарзандларимизни тарбиялашда миллий қадриятларимизга, ислом дини кўрсатмаларига амал қилишимиз керак бўлади. Агар ёш бола бирор-бир инсондан меҳр-муҳаббат кўрса бу ишни ҳеч қачон ёдидан чиқармайди.
Имом Муслим ўзларининг “Саҳиҳи Муслим ” китобларида қуйидаги ҳадисни келтирадилар. Жобир ибн Самура розияллоҳу анҳу ёшликларида бўлиб ўтган бир гўзал воқеани эсга оладилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан масжидда бомдод намозини ўқидим. Намоз тугагандан сўнг Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ташқарига чиқдилар. Болалар у кишини ўраб олдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг ҳар бирининг юзини муборак қўллари ила силаб қўйдилар. Сўнг мени юзимга ҳам муборак қўлларини теккиздилар. У зотнинг қўлларидан жуда ҳам хушбўй ҳидни топдим. Худди атторнинг хушбуйлик солинган идишидан қўлларини чиқарганлари каби хушбуй ҳид таралиб турар эди. Эътибор беринг: Ёшгина бола Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам тарафларидан бўлган меҳрни ёдидан чиқармаган. Шунинг учун биз ҳам Аллоҳ таоло бизга ато қилган фарзанд деб аталмиш неъматнинг қадрига етишимиз, фарзандимизнинг одобини гўзал қилишимиз, келажакда уни ўзи учун ҳамда яшаб турган жамиятига фойда келтирувчи қилиб тарбиялашимиз лозим.
Аллоҳ таоло барчамизнинг кўзларимизни фарзандларимиздан қувонтирсин. Омин!
“Мактабату Шомила”асосида таёрланди.
Машарипов Қўзибой
Имом Фахриддин ар-Розий ўрта махсус
ислом билим юрти мударриси.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Ибн Асокир Муҳаммад ибн Маслама розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
«Масжид томон юрдим. Сарпо кийиб олган бир қурайшлик одамни кўрдим ва:
«Буни сенга ким кийгизди?» дедим.
«Мўминларнинг амири», деди.
Ундан ўтиб, бир оз юрганимдан кейин яна бир сарпо кийиб олган қурайшлик одамни кўрдим ва:
«Буни сенга ким кийгизди?» дедим.
«Мўминларнинг амири», деди.
Ундан ўтиб, бир оз юрганимдан кейин пастроқ сифатли сарпо кийиб олган ансорий одамни кўрдим ва:
«Буни сенга ким кийгизди?» дедим.
«Мўминларнинг амири», деди.
У (Муҳаммад ибн Маслама) масжидга кириб, баланд овоз билан такбир айтди ва:
«Аллоҳу акбар! Аллоҳ ва Унинг Расули рост айтди! Аллоҳу акбар! Аллоҳ ва Унинг Расули рост айтди!» деди.
Умар розияллоҳу анҳу унинг овозини эшитди ва унга «Олдимга кел», деб одам юборди. У икки ракъат намоз ўқиб олиб, кейин боришини айтди. Умар воситачини яна қайтариб юбориб, «Келишингни азм қилдим», деди.
У келганда Муҳаммад ибн Маслама розияллоҳу анҳу: «Мен ҳам ўзимча икки ракат намоз ўқимасдан туриб, унинг олдига бормасликка азм қилдим», деди. Бас, Умар розияллоҳу анҳу келиб, унинг ёнига ўтирди. Намозини ўқиб бўлганидан кейин унга:
«Менга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намозгоҳларида овозингни кўтариб, такбир айтганингнинг ва «Аллоҳ ва Унинг Расули рост айтди!» деганингнинг хабарини айт. Бу нима?» деди.
«Эй мўминларнинг амири, масжид томон юрдим. Йўлимда сарпо кийиб олган қурайшлик Фалон ибн Фалонни учратдим ва:
«Буни сенга ким кийгизди?» дедим.
«Мўминларнинг амири», деди.
Ундан ўтиб, бир оз юрганимдан кейин сарпо кийиб олган қурайшлик Фалон ибн Фалонни учратдим ва:
«Буни сенга ким кийгизди?» дедим.
«Мўминларнинг амири», деди.
Ундан ўтиб, икки сарподан пастроқ сифатли сарпо кийиб олган Фалон ибн Фалон ансорийни кўрдим ва:
«Буни сенга ким кийгизди?» дедим.
«Мўминларнинг амири», деди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «Огоҳ бўлинглар! Албатта, сизлар мендан кейин бировни бировдан устун кўришни кўрасизлар», деганлар. Ўша нарса сенинг қўлинг-ла бўлишини хоҳламадим, эй мўминларнинг амири!» деди.
Умар розияллоҳу анҳу йиғлаб юборди ва «Астағфируллоҳ! Энди қайтармайман», деди. Ўша кундан кейин бирорта қурайшликни бирорта ансорийдан афзал кўрмади».
Муҳаммад ибн Маслама ҳазрати Умар розияллоҳу анҳунинг энг ишончли тафтишчилари эди. У киши Муҳаммад ибн Масламани энг нозик ишларни, хусусан, амирлар устидан тушган аризаларни тафтиш қилиш учун юборар эдилар. Муҳаммад ибн Маслама розияллоҳу анҳу эса бундай ишларни ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу кутганларидан ҳам аъло даражада адо этиб келар эди.
Бу сафар ушбу дақиқ тафтишчининг панжасига Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг ўзлари тушиб қолдилар. Муҳаммад ибн Маслама розияллоҳу анҳу ўз виждони амрига биноан тафтиш юритди. У киши Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидлари томон юриб бораётиб, йўлда одатдагидан бошқача кийимлар кийиб олган кишиларни кўрдилар. Улардан кийимлари ҳақида сўраб билдилар.
Шу билан бирга, унинг тафтишчилик қобилияти ўз-ўзидан ишга тушиб, бировнинг, ҳатто адолати ила тилларда достон бўлган халифа Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг ҳам хаёлларига келмаган нозик нарсаларни илғаб олдилар. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ўзларига яқин бўлган муҳожирларга ансорийларга қараганда яхшироқ, сифатлироқ кийимлар совға қилган эдилар. Албатта, совға бермоқчи бўлган одам кимга нимани хоҳласа, ўшани беради. Аммо раҳбарнинг, халифа Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг жамият мулкидан бўлган нарсаларни бу хилда ҳадя қилишга ҳақлари йўқ эди. Шунинг учун Муҳаммад ибн Маслама масжидга кириши билан Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан адолатсизлик содир бўлганини, унга билдирадиган даражада баланд овоз билан айтиб, дод солди.
Муҳаммад ибн Маслама розияллоҳу анҳунинг кимлигини ҳеч ким билмаса ҳам, ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу яхши билар эдилар. Шунинг учун у киши ўзларини қўйишга жой топа олмай қолдилар. Муҳаммад ибн Масламанинг нимадан норози эканлигини тезроқ билишга шошилиб қолдилар ва уни ҳузурларига чорлаб, одам юбордилар.
Лекин Муҳаммад ибн Маслама розияллоҳу анҳу ҳам анойилардан эмас эди. Халифага хушомад эмас, тафтишчилик қилмоқчи эди. Шунинг учун халифа икки марта одам юборса ҳам бормай, намозини ўқийверди. Бу эса Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг ташвишларини яна ҳам оширди. Энди у киши Муҳаммад ибн Масламани чақириш у ёқда турсин, унинг намоз ўқиётган жойига ўзлари келиб олдилар ва намоз ўқиб бўлишини кута бошладилар.
Муҳаммад ибн Маслама розияллоҳу анҳунинг аччиқ танқидларидан кейин дунёдаги энг кучли жамиятнинг раҳбари, забардаст халифа Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ўз хатоларини тан олиб, дарҳол тавба қилдилар. Шу билан бирга, ўша хатони қайта такрорламасликка ваъда бердилар ва ваъдаларининг устидан чиқдилар.
Бундай ишни қилиш учун масъул киши иймонли, ихлосли бўлиши керак эди.
Бундай ишни қилиши учун масъул киши Аллоҳ таолодан қўрқадиган бўлиши керак эди.
Бундай ишни қилиши учун масъул киши Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу бўлиши керак эди!
«Ҳадис ва ҳаёт» китобининг 23-жузидан олинди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 