Умар розияллоҳу анҳунинг орзуси бир аёлнинг эри бўлиш, шаҳватини қондириш эмасди. Аксинча, у жуда улуғ, шарафли ғоя ва мақсадни кўзлаган эди. Умму Гулсум розияллоҳу анҳо ҳам мустаҳкам иймон ва ахлоқ соҳибаси эди. Шу сабабли Умарнинг розияллоҳу анҳу аҳволини жуда яхши англар, ҳар бир вазиятдан рози бўлиб, ҳеч қачон нолимасди.
Кунлардан бир кун ундаги қаноат ва итоат даражасини очиқча кўрсатувчи бир воқеа содир бўлди:
Умму Гулсум розияллоҳу анҳо Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳудан берухсат Рум императори Хироқлнинг завжасига бир ҳадя юборди. Чопардан ҳадяни олган Рум маликаси хизматчилар ва сарой аъёнларини йиғди.Уларга:
– Бу ҳадя мусулмонлар халифасининг завжаси, Пайғамбарнинг набирасидандир. Бу ҳадя эвазига мен ҳам бир нарса юбормокчиман, - деди. Сўнг Умму Гулсумга миннатдорчилик билдириб, бир мактуб ёзди ва кўплаб совға-саломлар билан жўнатди. Туҳфалар орасида қимматбаҳо мунчоқ ҳам бор эди. Чопар Мадинаи Мунавварага келгач, мактуб ва совғаларни Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳуга топширди. Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу Умму Гулсум розияллоҳу анҳони берухсат бундай иш қилгани учун койидилар.
Бироздан сўнг бир кишидан: “Намозга тўпланинг!” дея чақиришини сўрадилар. Чақириқни эшитганлар муҳим бир иш борлигини билиб, тўплана бошладилар. Умар розияллоҳу анҳу уларга икки ракат намоз ўқиттирдилар. Аллоҳ таолога ҳамду сано айгилгач, қавмга юзланиб:
Мунчоқни нима қилиш ҳақида улардан маслаҳат сўрадилар. Бир гуруҳ: «Мунчоқ Умму Гулсумга тегишли нарса эвазига юборилган. Шу боис унинг мулки бўлиши лозим. Император Ҳироклнинг завжаси зиммий эмаски, сизга хуш кўриниш учун совға юборса ёки сизнинг кўл остингизда эмаски, сиздан қўрққанидан юборса», дедилар.
Бошқа бир гуруҳга эса: «Биз ҳам эвазига бир нарса беришини истаб, бировга кўйлак ҳадя этамиз ёки сотилиб, пулини олиш учун бировга кўйлак юборамиз. Бу мунчоқ ҳам шунга ўхшаш бир нарса», дедилар.
Умар (розияллоҳу анҳу) ҳамманинг фикрини олгач:
— Сўзларингаз тўғри. Аммо элчи мусулмонлар элчиси, чопар уларнинг чопари, — дедилар ва ҳадяни Байтултоҳга беришга амр этдилар.
Умар розияллоҳу анҳу ўта адолатли ва умматнинг ишларини ўйлайдиган ҳоким бўлганидек, оиласининг барқарорлигини, ҳузур-ҳаловат ва фаровонлигини ҳам сақловчи киши эдилар. Шунинг учун ўзларининг хусусий молларидан ҳадя миқдорича нафақа ажратиб, завжаларига бердилар.
Умму Гулсум розияллоҳу анҳо ҳазрати Умардан икки фарзанд — бир ўғил ва бир қиз дунёга келтирдилар. Ўғилнинг исми Зайд ибн Умар, қизнинг исми Руқаййа эди. Хайрли бўлишини ният қилиб, унга холасининг исми қўйилган эди. Умму Гулсум розияллоҳу анҳо фарзандларининг гўзал тарбия олиб, улғайишлари учун ғайрат қилди ва бунга муваффақ бўлди.
Саидаброр Умаров тайёрлади
Cавол: Бир одам аёлига талоқ берган, кейин яқинларига ўша инсоннинг сеҳрлангани маълум бўлибди. Сеҳр қилинган кишининг талоғи ўтадими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Аслида талоқ тушиши учун эрнинг ақл-ҳуши жойида бўлиши шарт. Шунинг учун фуқаҳоларимиз мажнун (ақли заиф), уйқудаги ва беҳуш кишининг талоғи ўтмаслигини таъкидлашган. Худди шунингдек, сеҳр сабабидан ақли жойида бўлмаса, феъл-атвори ўзининг мувозанатидан ташқарида бўлсаю хотинини талоқ қилса, талоғи тушмайди. Агар сеҳр қилинган кишининг ақл-ҳуши жойида бўлиб, ўзининг ҳатти-ҳаракатларини онгли равишда бажараётган бўлса, унинг талоғи тушади. Замондош ҳанафий уламолар сеҳр қилинган кишининг тасарруфи (талоқ, савдо каби ишлари) ҳақида бундай деганлар:
إن فقد عقله فهو غير مكلّف، وإلّا فيكون مكلّفاً
“Агар сеҳр қилинган киши ақл-ҳушини йўқотган бўлса, мукаллаф эмас (яъни талоғи ўтмайди). Аксинча - ақли жойида бўлса, мукаллаф саналади (яъни қилган ишларига жавобгар бўлади)” ("Арийжуз зуҳр” китоби).
Демак, саволда сўралган ҳолатда кишининг талоғи тушиши ақли жойида ёки жойида эмаслигига боғлиқ бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.