Ilm shunday ulug‘ kuchki, bartaraf etishda uning qurbi yetmaydigan biror muammo yo‘q. Ilmning aql-zakovat chirog‘i bilan yoritilgan yo‘li insoniyatni hidoyatga, tinchlik-totuvlikka yo‘naltiradi.
Ilmning fazilati va ilm egalarining qadr-qimmati borasida Muoz ibn Jabal roziyallohu anhudan quyidagi rivoyat keltirilgan:
“Ilm o‘rganing! Zero, xolis ilm Alloh taolodan qo‘rqishga yetaklaydi. Ilm izlash ibodatga, uni o‘zaro muzokara qilish tasbihga, tadqiq va tahqiq etish esa, dushmanga qarshi turishga tengdir. O‘zgalarga ta’lim berish sadaqa, uni ilm ahliga sarflash qurbatdir (Alloh taologa yaqinlik). Ilm yolg‘izlikda sirdosh, tanholikda hamroh, dinga chorlovchi, yaxshi-yu yomonlikda sabrga undovchi, do‘stlar davrasida tirgak, notanish kimsalar orasida yaqin do‘st, jannat yo’lining mayog’idir. Alloh taolo ilm sabab turli xalqlarni ulkan darajalarga ko’tardi. Natijada ularni Alloh taolo ezgu ishlarga boshlovchi, izlaridan yuriladigan, amallariga havas qilinadigan, ular fikriga tayaniladigan insonlar qildi. Farishtalar ham ilm egalarining fazilatini orzu qilib, ularni qanotlari ila siypaydi.
Dunyodagi barcha narsa – dengizdagi kitu-baliqlar, yerdagi yirtqichu-hayvonlar, osmonu yulduzlar ilm egalariga istig‘for aytadi. Chunki ilm ko’r qalblarga hayot, zulmat chumg‘agan ko‘zlarga nur, madorsiz tanaga quvvatdir. Ilm oddiy insonni salohiyatli yetuk shaxsga aylantiradi. Amir va xoqonlar davrasiga yetkazadi. Dunyo va oxiratda ulkan darajalarga ko‘taradi. Ilmiy bir lahza tafakkur ro‘zaga, o‘zaro fikr almashish qiyomul laylga teng! Ilm bilan toat-ibodat ado topadi. Ilm yordamida taqvo qilib, ajrga yetiladi. Ilm sabab qarindoshlik bog‘lanadi. Ilm bilan halol-harom bilinadi. Ilm imom, amal esa uning muqtadisidir”[1].
Shuning barobarida amalsiz ilm yo‘q. Muoz ibn Jabal roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Хohlagan ilmni o‘rganing! Lekin Alloh taolo amalsiz ilmingizga ajr bitmas”[2]. Ushbu rivoyat ilm amal qilish uchun tahsil qilinishiga turtkidir. Shuning uchun ham ilm tolib o‘rgangan har bir ilmiga amaldagi haqqini bermasdan o‘tib ketishi maqbul ish emas. Ilmiga sodiq amalda mustahkam ilm egalari qancha yetishib chiqsa, bizlar taraqqiyot va farovonlik sari odimlab boraveramiz.
Abdulaziz Furzulov,
“Sayyid Muhyiddin maxdum” madrasasi mudarrisi
[1] Imom Abu Homid G'azzoliy. Ihyo ulumiddin. – Misr.: Dorul Misriya, 2004. – B.18.
[2] Abu Muhammad Dorimiy. Sunani Dorimiy. – Riyoz.: Dorul mug’niy, 2000. 262-hadis.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бўйлари қандай эди?
У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам новча ҳам эмас, пакана ҳам эмас, ўрта бўй эдилар.
Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам новча ҳам эмас, пакана ҳам эмас эдилар...”.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак тана ва юзларининг ранги қандай эди?
Ранглари оқ-қизил, юзлари буғдойранг эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тана аъзолари қандай эди?
Тана аъзолари бир-бирига мутаносиб, хушбичим, баданлари туксиз эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак пешоналари, киприклари, қошлари қандай эди?
Пешоналари кенг, киприклари узун, қошлари қўшилмаган, эгик эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак бурунлари ва соқоллари қандай эди?
Бурунлари бироз баланд, қиррали, соқоллари қалин эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак тишлари қандай эди?
Тишлари майда, ялтироқ, олдинги тишлари бир-биридан алоҳида кўринар эди. Агар сўзласалар, тишларининг ораларидан гўё нур каби бир нарса чиқарди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қадам ташлари қандай эди?
У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам олдинга мойил бўлиб юрардилар.
Абу Туфайл розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрдим. У зот худди пастликка тушаётганга ўхшаб юрар эдилар”, деди (Имом Муслим ривояти).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак елкалари, кафтлари, қадамлари қандай эди?
Икки елкаларининг ораси кенг эди. Икки елкалари ўртасида пайғамбарлик муҳри бор. Муҳри нубувват каптар тухумидек келадиган қизғиш гўшт, усти тукли эди. Кафт ва қадамлари тўла, гўштдор эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак бошлари, юзлари, кўзлари қандай эди?
Бошлари катта, юзлари думалоқроқ, кўзлари қора, суякларининг қўшилган ери йўғон эди.
Баро розияллоҳу анҳудан: “Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг юзлари қиличга ўхшармиди?” деб сўрашди. Шунда Баро розияллоҳу анҳу: “Йўқ. Тўлин ойга ўхшар эди”, деб жавоб берди (Имом Бухорий, Имом Термизий ривояти).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак кўкраклари ва билаклари қандай эди?
Кўкраклари кенг, билаклари узун эди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак сочлари қандай эди?
Сочлари икки қулоқларининг ярмига тушарди. Сочларини тараб, фарқ очардилар. Сочга ёғ суртардилар.
Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Анас розияллоҳу анҳудан: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сочлари қандай эди?” деб сўрадим. У: “Сочлари тўлқин сифат: жуда жингалак ҳам, жуда юмшоқ ҳам эмас эди. Икки қулоқлари билан елкалари ўртасида турарди”, деди (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ривояти).
Аллоҳумма солли ъала саййидина Муҳаммадин ъабдика ва набиййика ва ҳабибика ва Расуликан Набиййил уммиййи ва ъала алиҳи ва соҳбиҳи ва саллим.
Даврон НУРМУҲАММАД