Ҳиндистон Осиёнинг жанубидаги йирик мамлакат. Бугунги кунда Ҳин­дистонда 300 мингдан ортиқ масжид, 200 миллиондан ортиқ мусулмон бор. Бу ўлкага Исломнинг кенг тарқалгани хусусида турли қарашлар мавжуд.

Ислом дини келгунига қадар араб савдогарлари Ҳиндистоннинг ғарбий ҳудудлари билан олтин ва шу каби қазилма бойликлар ҳамда турли зиравор маҳсулотлар савдосини йўлга қўйган. Шу тариқа Ислом дини бу ўлкага кириб келган. Мусулмонлар ва ҳиндлар ўртасидаги савдо-сотиқнинг ривожланиши Исломнинг Ҳиндистон қирғоқ бўйидаги шаҳарларига кенг ёйилишига сабаб бўлди. Ҳиндистоннинг биринчи масжиди “Чераман Жума” жомеси 629 йилда биринчи ҳинд мусулмони Чераман Рави Варма томонидан Керала шаҳрида бунёд этилган.

Исломгача бўлган даврда Ҳиндистон бутунлай каста тизимига асосланган бўлиб, унда жамият алоҳида табақаларга бўлинган эди. Исломнинг кириб келиши жамиятда туб бурилишлар ясади. Чунки Исломнинг гўзаллиги, бағрикенглик ва адолат тарафдори экани бутун касталар вакилларини бир вақтнинг ўзида иймон келтиришига асос бўлди.

Ислом динини оммага кенг етказишда уламоларнинг ҳам хизмати катта бўлган. Кўплаб уламолар Ҳиндистон бўйлаб саёҳат қилиб, одамларга Ислом динини ўргатишни мақсад қилганлар. Уларнинг кўпчилиги тасаввуф таълимотини тарғиб қилган ва бу халқни ўзига жалб қилган.

Кейинчалик Маҳмуд Ғазнавий ва Муҳаммад Туғлуқ каби туркий саркардалар ҳинд жамиятининг диний ва ижтимоий тузилишини ўзгартирмасдан мусулмонларнинг сиёсий доираларини кенгайтирдилар. Улар даврида аҳоли оммавий Исломни қабул қилди. Кейинчалик Бобурийлар даврида ҳам диний эркинликка алоҳида урғу қаратилди. Бу эса мамлакатнинг ҳар томонлама ривожига туртки берди.

Баъзилар Ҳиндистоннинг аксарият аҳолиси Исломга мажбурий киритилган деб даъво қилсалар-да, далиллар бу фикрни умуман тасдиқламайди.

Агар Ислом зўравонлик ва уруш йўли билан тарқалган бўлса, бугунги Ҳиндистонда мусулмонлар сони жуда озчиликни ташкил қилган бўларди. Аммо бугун мусулмонлар мамлакатнинг барча ҳудудларида яшаб келмоқдалар. Бундан ташқари, Бангладешда 150 миллион мусулмонлар бор. Ғарбий Мьянма, Марказий Ҳиндистон ва Шри-Ланка шарқида ҳам аҳвол шундай. Бу эса Исломнинг Ҳиндистон бўйлаб тинч йўл билан тарқалганининг исботидир.

Ансориддин МАМАРАСУЛОВ,

Тошкент ислом институти талабаси