27 Ноябр, 2024, 26 Жумадул аввал, 1446
27 Ноябр, 2024, 26 Жумадул аввал, 1446
*** Ғуслни вожиб қиладаган нарсалар ***
Қуйидаги барча ҳолларда ғусл қилиш фарз:
Сахиҳ ҳукмга кўра, юқорида санаб ўтилган сабаблар кишининг Исломни қабул қилишидан аввал содир бўлса ҳам, мусулмон бўлганидан сўнг ғусл қилиши лозим. Яъни бир киши Исломни қабул қилмасидан аввал бу сабаблардан бирини бажарди, сўнг мусулмон бўлди. Унинг ғусл қилиши фарздир.
Майитни ювмоқ фарзи кифоядир.
*** Ғуслнинг ҳикматлари ***
Ер юзида ҳеч қандай дин, ҳеч қандай тузум тозаликка Ислом дини каби катта аҳамият бермаган. Қуръони каримда инсонлар пок бўлишга чақирилган кўплаб оятлар мавжуд. Тозаликнинг аҳамиятини, покланишнинг турли шаклларини, тозаликка қаттиқ риоя этган мусулмонларнинг Аллоҳ наздидаги эътибор ва даражалари ғоят кучли ва таъсирли жумлалар билан ифода қилинган ҳадислар шу қадар кўпки, мўътабар ҳадис тўпламларида уларга алоҳида бўлимлар ажратилган. Машҳур мазҳаб имомлари ҳам ушбу покланиш шакллари масаласида энг кўп баҳс юритишган. Ҳар бир мусулмоннинг қилиши ёки қилмаслиги зарур бўлган ҳаракатларини аниқлаб бериш учун буюк олимлар томонидан таълиф қилинган фиқҳ китобларида тозалик доимо дастлабки, энг катта мавзу ҳисобланади.
Исломиятда деярли ҳеч қандай ибодат ёки амал йўқки, унга тегишли бир тозалик одоби зикр қилинган бўлмасин. Таом ейсизми, аввало қўлларингизни ювишингиз керак, дастурхондан тургач, яна қўлларингизни ювасиз. Қуръони каримни қўлга олиб, ўкимоқчимисиз? Буни таҳоратсиз ё жунуб ҳолда қилсангиз, гуноҳкор бўласиз.
Ҳар куни беш вақт намозни фақат таҳоратли ҳолда ўқишингиз мумкин. Яхши мўмин бўлсангиз, хар ҳафта жума намозига бормасдан аввал, жунуб бўлмасангиз ҳам яхшилаб ювиниб оласиз.
Сафарга чиқмоқчимисиз, дарҳол таҳорат қилиб олишингиз керак. Ухламоқчи бўлсангиз, таҳоратли ҳолда ётоққа киришингиз гўзалдир. Ҳатто қўлингиздан келса, ҳеч қачон таҳоратсиз юрмаслигингиз лозим. Жунуб бўлган ҳолда масжидга кириш жоиз эмас. Жунуб ҳолда катта узр бўлсагина, шунда ҳам, таҳорат олиб, қўлларни ювиб, оғизни чайгач, овқат ейишга рухсат берилган.
Ҳажга бормоқчимисиз? Эҳромга кирмасдан аввал ғусл қилишингиз, агар иложи бўлмаса, таҳорат олишингиз зарур. Каъбани бетаҳорат тавоф қила олмайсиз, Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, муборак қабрларини таҳоратли ҳолда зиёрат қилишингиз мумкин. Либосларингиз, таомингизни, намоз ўқийдиган жойингиз, ётоғингиз кўзга кўринган ва кўринмайдиган барча ҳаром, нажаслардан пок бўлиши Аллоҳ таолонинг турли оятлар ва такрор-такрор бандаларига эслатиб ўтган буйруқларидир. Оятда айтилганидек, "Аллоҳ таоло покдир ва пок бўлганларни севгувчидир".
Сув танқис ва ноёб бўлган саҳролар юрти Арабистон ярим оролида вужудга келган Ислом динининг салкам бир ярим минг йил аввал ҳам тозаликка бу қадар катта аҳамият бергани ҳаммани ҳайратга солувчи мўъжизадир. Ҳолбуки, Ислом келганидан юз йиллар кейин ҳам дарёлар, кўллар, денгизларга бой бўлган Оврупада ифлосликлар туфайли вабо, ичтерлама каби ўта юқумли касалликлардан одамлар қирилиб кетар эди.
Инсоният дунёга келганидан то бугунгача, Исломнинг тозаликка беназир эътибори туфайли у кириб борган мамлакатларнинг ҳеч бирида ифлослик сабабли оммавий ўлим ҳодисалари кузатилган эмас.
Ислом динида барча ибодатлар моддий ва маънавий покликка етакловчи воситалардир.
Закот мол-дунёга берилишдан, хасисликдан қалбни тозалаш билан бирга, уни Аллоҳ йўлида мол-мулкидан холис фидокорлик қилишга ўргатади.
Рўза тўйиш нималигини билмайдиган нафснинг ирода билан, қисқа муддат бўлса ҳам, жиловланиб, ифлос ва жирканч жойлардан қутулиш сари ташланган қадамдир.
Беш вақт намоз инсонни Аллоҳдан узоқлаштирувчи, қалб ва фикрни булғовчи нарсалар зангини кетказишнинг умрбоқий режасини босқичма-босқич амалга оширишга ўхшайди.
Ҳаж эса тор фикр ва ғариб туйғулар, дунёвий ҳислар иллатидан покланиш учун исломиятнинг биллурдек соф, шонли ўтмишини ёдга олиш, муборак диёрларга бориб, Байтуллоҳни тавоф этиш, Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, равзаларини, қаҳрамон саҳобаларни зиёрат қилишдир. Ҳаж қалбни Аллоҳдан бошқа нарсаларга боғланиш доғидан тозловчи энг олий ибодатдир. Хулоса қилиб айтсак, Ислом тозаликни севадиганлар, зоҳири ва ботини пок бўлганларнинг динидир.
Исломда ҳеч бир ибодат кўз-кўз қилиш ёки ўзини яхши кўрсатиш, риё учун бўлмаганидек, поклик ҳам кишини бошқаларнинг пок, чиройли, деб мақташлари учун эмас.
Мўмин киши бошқаларга чиройли кўриниш учун эмас, балки нафсини таҳлил қилиш ва динимиз буюрган амрларга итоат қилиш учун покланади. У фақат зоҳиран пок кўриниб, бошқаларни алданши катта гуноҳ деб билади. Таҳоратли ва жунуб бўлмаган мўмин билан бетаҳорат, жунуб, динсиз кишини ёнма-ён қўйсинлар. Уларнинг ташқи кўринишида катта бир фарқ сезмайсиз. Лекин мўмин жунуб ҳолида жуда ҳам безовта ва беҳузур бўлади, ҳатто ётоғида ҳам ухлай олмайди, фақат ғусл қилганидан кейингина кўнгли тинчланади.
*** Жунуб бўлгач, нима учун ғусл қиламиз? ***
Жанобатнинг сабаби бўлган маний вужуднинг ҳар томонидан сизилиб келароқ ташқарига чиқади, бутун танамиз «маҳсулоти» бўлган бу нажосатдан покланиш учун вужудни батамом ювишдек ақлга моне бошқа қандай амал бўлиши мумкин? Тиббиётда аниқ исбот қилинганки, жанобатга сабаб бўладиган ҳаракатлар, ички ва ташқи аъзоларнинг жуда ҳам тезкор фаолияти, худди инсон ўз шуурини йўқотиб қўядигандек бир жунбушга келиши натижасида юз беради. Тана жуда катта куч сарфлайди, қон айланиши ва нафас олиш тезлашади. Шунинг учун ҳам маний ажралиб чиққач, инсон чарчоқ, дармонсизлик ҳис қилади. Шу боис аъзоларни аввалги мўътадил ҳолатига қайтариш, тоза ҳаво билан таъминлаш учун динимиз бошдан-оёқ ювинишни буюради. Бугун ҳам саломатлик мавзуидаги китобларда, жанобатдан сўнг ювиниш жуда фойдали экани кўп таъкидланади.
Жинсий алоқа фарзанд дунёга келишининнг бир сабабидир. Фарзанд дин ва жамият учун фойдали, ёки аксинча зарарли инсон бўлиши ҳам мумкин. Шу боис фарзандни дунёга келтириш улуғ, айни пайтда, жуда катта масъулиятдир. Фарзанд солиҳ одам бўлса, ўтиб кетган ота-онасининг амал дафтарига давомли савоб ёзилиб туриши Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, ҳадисларида зикр қилинган. Бундай авлодни вояга етказиш ҳам дунёда, ҳам охиратда жуда катта бахтдир. Аммо фарзанд динга, жамиятга зарар келтирадиган бўлса, аввало, ота-онанинг кўп юраги сиқилади.
Шунинг учун ҳам жанобатдан сўнг ғусл қилган мусулмон эр-хотин Аллоҳ таолога шундай ёлвораётгандек бўладилар: "Ё Раббий, ҳозиргина кетган ҳирсий ҳолатимиздан қутулиб, сенга юзланамиз. Сенга фақат пок ҳолдагина юзлана оламиз. Агар бу қўшилиш фарзанд туғилишига сабаб бўлса, динимизга, инсониятга ва бизларга хайрли авлод бўлишини сўраймиз. Сен ҳамма нарсага Қодир Зотсан!"
Аллоҳ барчамизни зоҳиран ва ботинан пок мусулмонлардан қилсин! Омин...
*** Ғуслни вожиб вдпмайдиган нарсалар ***
Куйидага ҳолларда ғусл қилиш вожиб эмасдир:
Аёллар билан алоқа қилинганида маний келмаса ҳам, ғусл вожиб бўлади.
*** Ғуслнинг фарзлари ***
Ғуслнинг учта фарзи бор.
Қуйидагилар ғуслнинг вожибларидир:
Изоҳ: Ғуслда аёллар ўрилган сочларини ечишлари шарт эмаслигига қуйидаги ҳадиси шариф далилдир: «Пайғамбаримизнинг, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, завжаларидан Умму Салама, розийаллоҳу анҳо, ривоят қиладилар: «Мен Расулуллоҳдан, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, ювинаётганимда ўрилган сочларимни ечишим лозимми, деб сўрадим. Ул зот, соллаллоҳу алайҳи ва саллам, "Бошингга уч марта сув қуйишинг, сўнгра вужудингнинг қолган жойларига сув етказиб покланишинг кифоядир", деб жавоб бердилар».
*** Ғуслнинг суннатлари ***
Ғуслнинг ўн иккита суннати бор.
*** Ғусл одоби ва макруҳлари ***
Ғусл қилиш одоби таҳорат олиш одоби каби бўлиб, фақат ғуслда қибла томонга юзланмайди. Чунки ғуслда аврат жойлар очиқ бўлиши мумкин.
Изоҳ: Нопок жой бўлгани учун, яланғоч ҳолда, дуо ўқиш учун бўлса ҳам ҳаммомда гапирмаслик мустаҳабдир. Аврат жойларига қараши ҳаром бўлган кишилар кўрмайдиган пана жойда ювиниш ҳам мустаҳабдир. Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Аллоҳ таоло ҳаё соҳибидир, яширинган Зотдир. Шу боис ҳаёли ва аврат жойларини яширган кишини севади. Сизлардан бир киши ювинаётганда одамлар кўрмайдиган, пана жойни танласин", мазмунидаги ҳадислари билан мазкур масалада мусулмонлар қандай ҳаракат қилишларини кўрсатиб берганлар. Аёллар ҳам бошқа аёллар орасида ювинишга мажбур бўлсалар, бошқалар кўрмайдиган пана жой топишлари зарур. Эркаклар орасида эса аёллар ювинишни бошқа қулайроқ вақтга қолдирадилар. Холи жойда ғусл учун ечинган одамнинг авратини бошқа одам кўриб қолганида, ювинаётган киши эмас, унга қараган одам гуноҳкор бўлади.
Таҳоратдаги мақруҳ ҳолатлар ғуслда ҳам мақруҳдир.
*** Суннат бўлган ғусл турлари ***
Тўрт амал учун ғусл қилиш суннатдир:
*** Қуйидага ўн олти ҳолатда ғусл қилиш мустаҳабдир:
Такрорлаш учун саволлар
КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:
ТАЯММУМ:
Таямммумнинг сабаблари, вожиб бўлиш шартлари;
Таяммумнинг рукнлари;
Таяммумнинг суннатлари;
Сувни ахтариш;
Таяммум қилиб намоз ўқиш;
Яраси бор кишилар нима қилади?
Таяммумни бузадиган нарсалар;
Қўллари ва оёқлари кесилган кишилар.
МАСҲ БЎЛИМИ:
Маҳсига масҳ тортиш;
Маҳсига масҳ тортишнинг жоиз бўлиш шартлари;
Масҳнинг муддати;
Масҳнинг фарзи;
Масҳнинг суннатлари;
Масҳни бузувчи сабаблар;
Боғлагич (бинт), гипсга ўхшаш нарсалар ҳақида;
Такрорлаш учун саволлар;
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: مَا مِنْ صَاحِبِ ذَهَبٍ وَلَا فِضَّةٍ لَا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا إِلَّا إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ صُفِّحَتْ لَهُ صَفَائِحَ مِنْ نَارٍ، فَأُحْمِيَ عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ، فَيُكْوَى بِهَا جَنْبُهُ وَجَبِينُهُ وَظَهْرُهُ، كُلَّمَا بَرَدَتْ أُعِيدَتْ لَهُ، فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَادِ، فَيَرَى سَبِيلَهُ إِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ وَإِمَّا إِلَى النَّارِ. قِيلَ: يَا رَسُولَ، اللهِ فَالْإِبِلُ؟ قَالَ: وَلَا صَاحِبِ إِبِلٍ لَا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا، وَمِنْ حَقِّهَا حَلَبُهَا يَوْمَ وِرْدِهَا، إِلَّا إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ بُطِحَ لَهَا بِقَاعٍ قَرْقَرٍ أَوْفَرَ مَا كَانَتْ لَا يَفْقِدُ مِنْهَا فَصِيلًا وَاحِدًا، تَطَؤُهُ بِأَخْفَافِهَا وَتَعَضُّهُ بِأَفْوَاهِهَا، كُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ أُولَاهَا رُدَّ عَلَيْهِ أُخْرَاهَا فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَادِ، فَيَرَى سَبِيلَهُ إِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ وَإِمَّا إِلَى النَّارِ. قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، فَالْبَقَرُ وَالْغَنَمُ؟ قَالَ: وَلَا صَاحِبِ بَقَرٍ وَلَا غَنَمٍ لَا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا، إِلَّا إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ بُطِحَ لَهَا بِقَاعٍ قَرْقَرٍ لَا يَفْقِدُ مِنْهَا شَيْئًا، لَيْسَ فِيهَا عَقْصَاءُ وَلَا جَلْحَاءُ وَلَا عَضْبَاءُ، تَنْطَحُهُ بِقُرُونِهَا، وَتَطَؤُهُ بِأَظْلَافِهَا، كُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ أُولَاهَا رُدَّ عَلَيْهِ أُخْرَاهَا، فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَادِ، فَيَرَى سَبِيلَهُ إِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ وَإِمَّا إِلَى النَّارِ. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ إِلَّا التِّرْمِذِيَّ.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қайси бир тилла ёки кумуш соҳиби унинг ҳаққини адо этмас экан, албатта, қиёмат кунида унинг учун оловдан бўлган тахтачалар тайёрланади. Улар жаҳаннам оловида қиздирилади. Сўнгра улар пешонасига, икки ёнбошига ва орқасига босилади. Совиб қолиши билан (яна қайтадан қиздирилиб,) унга қайтарилади. Миқдори эллик минг йил бўлган кунда одамлар орасида ҳукм чиқарилгунча шундай қилинади. Кейин йўлини билади: ёки жаннатга ёки дўзахга бўлади», дедилар.
«Эй Аллоҳнинг Расули, туя-чи?» дейилди. У зот: «Қайси бир туя соҳиби ҳам унинг ҳаққини бермаса, сувга борган куни уни соғиш ҳам ҳаққидандир. Албатта, қачон қиёмат куни бўлса, уни у(туя)ларнинг олдига теп-текис, сип-силлиқ ерга ташлаб берилади. Уларнинг ҳаммаси, битта бўталоғи ҳам қолмай, тўлиқ бўлади. Уни туёқлари билан босадилар, оғизлари билан тишлайдилар. Унинг устидан бири ўтса, бошқаси қайтиб келаверади. Миқдори эллик минг йил бўлган кунда, одамлар орасида ҳукм чиқарилгунча шундай қилинади. Кейин йўлини билади: ёки жаннатга ёки дўзахга бўлади», дедилар.
«Эй Аллоҳнинг Расули, қорамол ва қўй-чи?» дейилди.
«Қайси бир қорамол ва қўй соҳиби ҳам ундан ҳаққини бермаса, албатта, қиёмат куни бўлганда у уларнинг олдига теп-текис, сип-силлиқ ерга ташлаб берилади. Улардан бирортаси ҳам қолмайди. Уларнинг ичида шохи буралгани, шохсизи, шохи сингани бўлмайди. Уларнинг ҳаммаси шохи билан уни сузади ва туёғи билан тепкилайди. Унинг устидан бири ўтса, бошқаси қайтиб келаверади. Эллик минг йил бўлган кунда, одамлар орасида ҳукм чиқарилгунча шундай қилинади. Кейин йўлини кўради: ёки жаннатга, ёки дўзахга», дедилар» (Бешовларидан фақат Термизий ривоят қилмаган).
Бу ҳадиси шарифда закотни бермаган кишиларнинг ҳоли қиёмат куни қандай бўлиши жуда жонли тарзда васф қилинмоқда.
Қиёмат кунининг сифатларидан бири – миқдори эллик минг йил бўлган кундир. Ўша куни одамларнинг ҳаммаси тўпланиб, уларнинг ҳисоб-китоби битиб, жаннатий ёки дўзахий эканлиги ҳақида ҳукми илоҳий чиққунича ҳозирги дунё кунлари билан ҳисобланганда ана шунча муддат ўтади.
Бу дунёда закоти берилмаган олтин ва кумушлар қиёмат куни оловдан бўлган тахтачалар ҳолига келтирилиб, жаҳаннам оташида яна роса қиздирилиб, ўз эгасининг пешонасига, ёнбошларига ва орқасига босилар, унинг ўша аъзолари жизғинак қилиб куйдирилар экан. Агар у тахтачалар сал совиб қолса, яна қайтадан қиздирилар ва яна шиддат билан босилар экан. Шу ҳолат бу дунёнинг ҳисоби билан ҳисоблаганда, эллик минг йил давом этар экан.
Сўнгра ҳукм чиқиб, мазкур закотни бермаган одам дўзахий бўлса, дўзахнинг азобини тортгани равона бўлар экан. Агар Аллоҳ раҳм қилиб, бошқа амаллари кўплиги учун жаннатга ҳукм қилса, миқдори эллик минг йил бўлган кундаги тортган азоби билан қутулиб қолар экан.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан ушбу баённи эшитганлар туясининг закотини бермаганларнинг ҳоли нечук бўлишини сўрадилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг ҳолини ҳам батафсил баён қилиб бердилар.
Сўнгра саҳобаи киромлар қорамол ва қўйларнинг закотини адо этмаганларнинг ҳоли қандай бўлишини сўрадилар. Пайғамбаримиз алайҳиссалом бунга ҳам батафсил жавоб бердилар.
Ушбу ҳадисда Маҳшар куни закоти чиқарилиши фарз бўлган молу мулкнинг уч тоифаси бўйича закотни адо этмаганларнинг ҳоли қандай бўлиши васф қилинмоқда. Улар бутун халойиқнинг олдида шармандаи шармисор бўлиб, шунчалар азоб тортишар экан.
Албатта, бошқа тоифадаги мол-мулкнинг закотини бермаганлар ҳам муносиб жазо тортишлари турган гап. Тўғри, улар жаннатга киришлари мумкин. Лекин жаннатга киргунча шунча вақт азоб тортиш осонми?! Қолаверса, закотни бермаган банданинг жаннатга кирмай қолиш хавфи устун. Шунинг учун бу дунёда закотни ўз вақтида адо этишга ҳаракат қилмоқ зарур.
«Ҳадис ва ҳаёт» китоби асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа