Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг барча ишлари биз умматлари учун ибратдир. Шу жумладан, аёлларига, яъни оналаримизга бўлган муносабатлари ҳам биз учун катта ибрат.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Сизларнинг энг яхшингиз ўз оиласига яхши бўлганингиз. Мен эса сизларнинг орангиздаги ўз оиласига энг яхши кишиман”.

Термизий, Аҳмад ва Ибн Можа ривояти.

Ҳадис, сийрат китобларида у зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оилавий ҳаётлари батафсил ёритилган.

Хўш, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оналаримизга муносабатлари, бу борадаги суннатлари қандай эди?

 

1. Аёлларга ишониш, уларни пойламаслик.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сафардан ўз уйига кечаси бемаҳал кириб келишни ман қилганлар. (Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари)

Демак, киши сафардан уйига қайтадиган бўлса, имкон қадар кундузи келишга ҳаракат қилиши, аҳлини пойлаш, уларнинг хатоларини топиш учун тунда кириб келишдан тийилиш керак экан.

 

2. Аёлининг оғзи теккан идишдан ичимлик ичиш.

Оиша онамиз розияллоҳу анҳо шундай деганлар:

«Мен ҳоиза пайтимда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам чақирардилар. Бирга ўтириб овқат ердим. Менга гўштли суякни узатар, мен ундан тишлаб қўярдим. Сўнг айнан мен тишлаган жойимга оғизларини қўйиб, сўякнинг гўштидан ер эдилар. Сувни ҳам худди шундай қилар, аввал менга сувни узатар, сўнг идишдан мен ичган жойимга лабларини қўйиб сув ичар эдилар».

 

3. Аёли билан бир идишда ғусл қилиш.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Мен ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир идишдан ғусл қилар эдик. Қўлларимиз унга навбатма‑навбат кириб-чиқар эди. Ҳатто «Менга ҳам қолдир», дердилар. «Менга ҳам қолдиринг», дер эдим».

Бухорий, Муслим ва Насоий ривоят қилишган.

 

4. Аёлининг дугоналарига ҳам ҳадялар юбориб туриш.

Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Мен Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам аёллари ичида Хадижа розияллоҳу анҳога — гарчи у кишини кўрмаган бўлсам ҳам — рашк қилганимчалик биронтасига рашк қилмаганман. Чунки Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни кўп эслардилар. Агар қўй сўйсалар, уни бўлакларга бўлар, сўнг Хадижанинг дугоналарига ҳам жўнатар эдилар.

Бир куни мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга “Гўё дунёда Хадижадан бошқа аёл йўқдай!”- деган эдим, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ҳа, (дунёда) Хадижадек аёл бўлмаган! У жуда ажойиб эди. Ундан фарзандларим ҳам бор»,- дедилар.

Бухорий ривояти.

 

5. Аёли бемор бўлганда, муаввизотларни ўқиб дам солиш.

Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам агар аҳли оилаларидан бирон киши бетоб бўлиб қолса, унга муаввизот (“Ихлос”, “Фалақ”, “Нос” суралари)ни ўқиб дам солардилар”.

Имом Муслим ривоятлари.

 

6. Аёлининг қучоғида Қуръон ўқиш.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Оиша онамиз розияллоҳу анҳонинг қучоқларида ёнбошлаб Қуръон ўқирдилар.

Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам, мен ҳайзли пайтимда у зот менинг қўйнимга суяниб олиб, Қуръон ўқирдилар».

Муттафақун алайҳ.

 

7. Аёлини сафарга бирга олиб чиқиш.

Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам сафарга чиқмоқчи бўлсалар, аёлларидан бирини ўзлари билан олиб чиқар, кечалари улар билан у ёқ-бу ёқдан гаплашар, улар билан маслаҳатлашар эдилар.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам (сафарга) чиқсалар, аёллари орасида қуръа ташлар эдилар...” Бухорий ва Муслим ривояти.

“Бир куни сафарда Сафийя онамиз розияллоҳу анҳо минган туя орқада қолиб кетди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олдиларига келганларида Сафия онамиз йиғлаб: “Мени секин юрадиган уловга миндирибсиз” дедилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам онамизнинг кўз ёшларини артиб, юпатганлар”. Имом Насоий ривоятлари.

 

8. Аёлининг қилган хизмати учун ташаккур айтиш.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким Аллоҳга шукр қилмаса, одамларга ҳам ташаккур қилмайди», дедилар».

Абу Довуд ва Термизий ривоят қилишган.

Термизийнинг лафзида: «Одамларга ташаккур қилмаган Аллоҳга шукр қилмайди», дейилган.

 

9. Аёли учун ўзига қараш, мисвок қилиш, хушбўйлик сепиш.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам эҳромдаликларида фарқларидаги хушбўйликнинг ялтираётгани ҳамон кўз ўнгимда».

Бошқа бир ривоятда Оиша розияллоҳу анҳо:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга ўзларида бор энг яхши хушбўйликни суртиб қўяр эдим. Ҳатто соч соқолларида хушбўйликнинг ялтирашини кўрар эдим», деганлар. Бухорий ва Муслим ривояти.

Имом Бухорий Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларидан нохуш ҳид келишини оғир олардилар».

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам уйга кирганларида ишни нимадан бошлар эдилар?» деб сўралганда, у киши: «Мисвокдан», дедилар.

Имом Муслим ривоятлари.

 

10. Аёли ҳаёз кўрганда ҳам унга эътибор қилиб, ундан жирканмаслик.

Аллоҳ таоло ҳайз борасидаги оятларни нозил қилганда, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам одамларга уйларда ўз аёли билан аралашиб юришни, қўшилишдан бошқа барча нарсани қилаверишни амр қилдилар. Ўзлари ҳам оналаримиз ҳайз кўрган пайтларида уларга эътиборли бўлар, улар шу ҳолларида Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сочларини тарар, у зот алайҳиссалом уларнинг қучоқларида Қуръон ўқир, бирга таомланар эдилар.

 

11. Аёлининг баъзи нуқсонларига кўз юмиш.

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг баъзи аёллари ҳузурида эдилар. Мўминларнинг оналаридан бирлари ўз ходимларидан бир идишда таом солиб юбордилар. Бас, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уйида турган (аёл) ходимнинг қўлига урди. Идиш тушиб, иккига бўлинди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам идишнинг икки бўлагини бир-бирига қўшиб жамлаб, унга таомни йиға бошладилар ва «Онангиз рашк қилди», - дедилар.

Сўнгра у зот хизматчини ҳам, идишни ҳам токи у зот уйида турганнинг ҳузуридан идиш келтиргунча, тутиб турдилар. Бас, бутун идишни синганга ва синган идишни синдирганга бердилар».

Бухорий ривоят қилган.

 

12. Аҳлини Аллоҳнинг тоатига чорлаш, уларни таҳажжудга уйғотиш.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кечаси туриб, намоз ўқиган ва хотинини уйғотган, агар турмаса, юзига сув сепган эрга Аллоҳнинг раҳмати бўлсин. Кечаси туриб, намоз ўқиган ва эрини уйғотган, агар турмаса, юзига сув сепган хотинга Аллоҳнинг раҳмати бўлсин», дедилар».

Иккисини Абу Довуд, Насаий ва Ибн Можа ривоят қилганлар.

 

13. Аёли келтирган таомни, умуман, олиб келинган таомни айбламаслик.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу деди:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳеч қачон бирор таомни айбламасдилар. Агар иштаҳалари тортса, ердилар. Кўнгиллари тусамаса, тарк қилар эдилар».

Бухорий, Муслим, Абу Довуд ривоят қилганлар.

 

14. Аёлининг юзига табассум билан боқиш.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Биродарингнинг юзига табассум қилиб қарашинг ҳам садақадир”, деб айтганлар.

 

15. Аёлининг исмини айтиб, эркалаб чақириш.

Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Оиш, бу Жаброил сенга салом йўллаяпти» дедилар.

«Ва алайҳиссалому ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳу! Эй Аллоҳнинг Расули, сиз мен кўрмаган нарсани кўрасиз», дедим».

Имом Бухорий ривоятлари.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам онамизнинг исмларини эркалаб, Оиш деганлар.

 

16. Аёлига таом едириш.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “...Сен бир инфоқ қилсанг, ҳатто аёлинг оғзига соладиган бир луқма (таом) учун ҳам, албатта ажр оласан...”, дедилар.

Имом Бухорий, имом Муслим, Абу Довуд, Термизий, Насоий, Ибн Можа, имом Аҳмад, Ибн Ҳиббон “Саҳиҳ”да ривоят қилган.

 

17. Аёлини ўпиш.

Урва ибн Зубайр розияллоҳу анҳумо Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аёлларига муомалалари ҳақида сўрадилар. Оиша онамиз розияллоҳу анҳо “У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам қайси аёлларининг уйида турсалар, ўша куни намозга ўша аёлларини ўпмасдан чиқмас эдилар” деб жавоб бердилар. Шунда Урва ибн Зубайр розияллоҳу анҳу ҳазил тариқасида Оиша онамиз розияллоҳу анҳога “Бу сиз бўлган бўлсангиз керак-а, холажон?” десалар, онамиз розияллоҳу анҳо кулиб қўйган эканлар.

Демак, кун давомида эридан беш марта қисқа хабар (ўпич, эркалаш, хизматига ташаккур айтиш ва ҳоказо) олиб турадиган аёл депрессияга тушмас экан.

 

18. Аёли билан югуриш мусобақаси ўйнаш.

Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам мен билан мусобақалашган эдилар, мен у зотдан ўзиб кетдим. Бир муддатдан сўнг менинг гўштим оғирлашганда яна мен билан мусобақалашиб, мендан ўзиб кетдилар ва «Ҳалиги билан биру бир», дедилар».

Имом Аҳмад ва ‎Имом Абу Довуд ривоятлари.

 

19. Аёли билан муомалада мулойим бўлиш.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

“Ҳабашлар найзалари билан масжидда ўйин кўрсатишарди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам “Эй Ҳумайро, уларни томоша қилишни хоҳлайсизми” дедилар. Мен: “Ҳа” дедим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эшик ёнида турдилар, мен эса ёнларига келдим-да иягимни муборак елкаларига қўйдим ва яноғимни яноқларига текказдим. Ҳабашлар ўйин кўрсатиб: “Абул Қосим жуда яхшидир”,- дейишарди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам “Етар энди”, - дедилар. Мен: “Ё Расулуллоҳ, шошманг” дедим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бироз турдилар. Сўнг яна “Етар энди”, дедилар. Мен яна “Ё Расулуллоҳ, шошманг”, дедим. Аслида Ҳабашларни томоша қилишни хоҳламас эдим, лекин мен аёлларга Расулуллоҳнинг мен учун турганликлари ва мени қадрлашлари аёлларга етиб боришини хоҳлардим”.

Ҳумайро — қизил югурган оқ юзли аёл деганидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам онамизни ана шундай сўз билан эркалаганлар.

 

20. Уй ишларига қарашиш.

Асвад розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Оиша розияллоҳу анҳодан: «Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз аҳллари орасида нима қилардилар», деб сўрадим. «Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз аҳлларининг хизматида бўлардилар. Агар намоз ҳозир бўлса, намозга чиқардилар. У зот катта занг кишилардан бўлмаганлар. Балки кўпинча ўз ишларини ўзлари бажарардилар», дедилар.

Аҳмад роҳимаҳуллоҳнинг «Муснад»ларида келган ривоятда Оиша розияллоҳу анҳо: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам кийимларини ўзлари тикардилар, кавушларини ямардилар ва сизлар ўз уйингизда нима қилсангиз, шуни қилардилар», дедилар.

Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Оиша розияллоҳу анҳога: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйларида нима қилардилар?» дейилди. Оиша розияллоҳу анҳо: «Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам (оддий) одамлардан бири эдилар. Кийимларини тозалар, қўйларини соғардилар», дедилар. 

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уй ишларида оилаларига қарашар, шиппакларини ўзлари тикиб, кийимларини ўзлари ямаб, қўйларини ўзлари соғардилар.

 

21. Аёлини севишини айтиш.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганлар: «Агар сизлардан бирингиз биродарини яхши кўрса, яхши кўришини унга билдириб қўйсин». 

Аҳмад ва Абу Довуд ривоятлари.

Ҳатто, унинг уйига бориб, бу ҳақда айтиб, хабардор қилиши суннатдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганлар: «Агар сизлардан бирингиз дўстини яхши кўрса, унинг уйига бориб, уни Аллоҳ учун яхши кўришини етказиб қўйсин». Аҳмад ривояти.

Амр ибн Ос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мени Зотус-Салосил аскарига бошлиқ қилдилар. Қайтиб келганда:

«Эй Аллоҳнинг Расули, одамларнинг қайсиниси сиз учун энг маҳбубдир?» дедим.

«Оиша», дедилар.

«Эркаклардан-чи?» дедим.

«Унинг отаси», дедилар.

«Сўнгра ким?» дедим.

«Сўнгра Умар», дедилар ва бир неча одамларни санадилар. Бас, мени охирларида қилиб қўймасинлар, деб, сукут сақладим».

Термизий ва Бухорий ривоятлари.

 

Юқорида Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оилавий ҳаётларидан 21 та суннат билан танишдингиз. Ҳадисларни ўқир эканмиз, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг нақадар меҳрибон, мулойим, камтар, вафодор, қўли очиқ, табассумли, ширин сўз, аёлнинг нозиклигини ҳис қилувчи ва муҳаббатли инсон бўлганликларини кўрамиз. Биз ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига амал қилиб, оилани мустаҳкамлашга ҳаракат қилишимиз керак.

Аллоҳ таоло барчамизни Ўзининг ҳидоятидан айирмасин ва хотимамизни чиройли қилсин!

 

Islom.uz ва бошқа сайт маълумотлари асосида

Нозимжон Ҳошимжон тайёрлади