08 Январ, 2025, 8 Ражаб, 1446
08 Январ, 2025, 8 Ражаб, 1446
14 август куни muslim.uz сайтида “Доллар нархи ошдими?” номи мақола эълон қилинган эди. Унда АҚШ долларининг сўмга нисбатан қиймати кўтарилиши юзасидан баъзи кишиларда пайдо бўлган хавотирли ҳолатларнинг муолажаси ва инсон ризқи Ҳақ таоло томонидан таъмин этилиши баён этилган.
Ижтимоий тармоқлардаги айрим саҳифа ва канал юритувчилари томонидан ушбу мақоладаги фикрларни истеҳзо қилиш ҳолати учради. Сайтимиздаги мақолада инсон бошига келадиган ғам-ташвиш, мусибат у содир этган гуноҳ туфайли экани ояту ҳадислар асосида ёритилган.
Бироқ ушбу мақолага айрим ўқувсиз ижтимоий тармоқ юритувчилари масхараомуз фикрларни ўз саҳифасида қолдирган. Аллоҳ таолонинг каломи, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзлари келтирилган мақолани шундай кимсалар “анекдот”, дея ҳақоратлашгача бориб етгани ташвишлидир. Мана шундай нодонлар фикри мазмунига етиб бормаган баъзи ижтимоий тармоқ фойдаланувчилари билиб-билмай уларни ёқлаб қўйишган. Фейсбукда ҳам, телеграмда ҳам айримлар ушбу фикрларга кулиб турган “смайлик” қолдирган.
Бундай ҳолат ғўр кимсаларнинг диний-маърифий мақола устидан нодонларча кулаётганини кўрсатди. Улар ўйлаб кўрмайдиларми, шу пайтда уларнинг имон-эътиқодлари қай аҳволда экан? Оят, ҳадис, ҳикматларни масхара қилаётганлар оқибати нима бўлар экан?!
Қуръони каримда:
“Аллоҳнинг оятларига куфр келтирганлар, ана ўшалар зиёнкорлардир” (Зумар, 63), дея ояти каримада Аллоҳнинг оятларини инкор этувчилар зиён кўрувчилардан экани қатъий таъкидланган.
Ислом шиорларини масхара қилишнинг оқибати жуда ҳам оғир. Савбон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда, Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шариатнинг шиорини паст санаганларни қаттиқ қоралаб бундай деганлар:
“Аниқ биламанки, умматим ичидаги баъзи кимсалар Қиёмат кунида Тиҳома тоғи каби улкан ҳасанотлар билан оппоқ бўлиб келишади. Лекин Аллоҳ таоло уларнинг амалларини тўзиган чанг каби қилиб қўяди”.
Шунда Cавбон разияллоҳу анҳу: “Ё Раcулаллоҳ, бизга уларни cифатлаб, очиқ баён қилиб берсангиз, билмасдан ўшалардан бўлиб қолмайлик!”– деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Улар cизларнинг биродарларингиз, cизларга ўхшаган одамлардир. Улар ҳам cиз каби тунлари ибодат қилади. Лекин улар шундай одамларки, ёлғиз қолган вақтларида шариатнинг шиорларини топтайдилар”, дедилар (Имом Ибн Можа).
Уламоларимиз ўзларининг фатволарида шундай дейишган: “Ким азонни масхара қилса ёки Қуръони каримни енгил санаб оёқ ости қилса ёки шаръий илмларни ёхуд уламоларни масхара қилса, ибодатларни енгил санаб бажармаса ёки масжидни масхара қилса кофир бўлади” (Манба: “Ғамзу уюнил басоир шарҳ ашбоҳ ван-назоир” китоби).
Қайд айтганимиздек, баъзи инсонларнинг ижтимоий тармоқлардаги дин борасидаги масхараомуз фикрларини қўллаб-қувватлаш орқали ҳам гуноҳ орттириб олаётгани ачинарли ҳолат, билимсизлик, жоҳилликдир. Бу ҳақда қуйидаги линк орқали Диний идора раиси ўринбосари мақоласини ҳам мутолаа қилишингиз мумкин. (http://muslim.uz/index.php/maqolalar/item/16228)
Тарихдан маълумки, барча улуғ пайғамбарлар алайҳимуссалом ўз қавмларига Аллоҳ таолонинг буйруқларига итоат этишни ва неъматларига шукрона қилишни тайинлаганлар. Нуҳ, Ҳуд ва Солиҳ алайҳимуссалом ўз қавмларига истиғфор айтишни буюрганида, итоат этмаганлари оқибатида сув тошқини, шамол офати ва кучли қичқириқ балоси ушбу қавмларни барбод этган.
Огоҳлик қўнғироғи сифатида “Доллар нархи ошдими?” сарлавҳали мақоладаги далилларни янада қувватлаш ва уни тушуниб етмаган кишилар хитобан, қуйидаги оят ва ҳадисларни келтирамиз.
Аллоҳ таоло Нуҳ алайҳиссаломнинг ўз қавмига айтган гапларини шундай баён қилади: “Бас, ўз Роббингизга истиғфор айтинг, албатта у гуноҳларни кўплаб мағфират қилувчидир, дедим. У зот осмондан устингизга кетма-кет (барака ёмғирини) юборадир. Ва сизга молу мулк ва бола-чақа ила мадад берадир ва сизларга боғу роғлар ҳамда анҳорларни берадир” (Нуҳ, 10-12).
Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам шундай марҳамат қилганлар: “Ким истиғфор айтишни ўзига лозим тутса, Аллоҳ унинг мушкулини кушойиш қилади, оғирини енгил қилади ва ўзи ўйламаган томондан ризқ беради”, деганлар (Абу Довуд, Ибн Можжа). Демак, ризқнинг зиёда бўлиши, мушкуллар осонлашиши, муаммолар бартараф бўлиши учун истиғфорни кўпроқ айтиш лозим.
Хулоса ўрнида, ҳар бир интернет фойдаланувчиси айтаётган гапи, қолдирган изоҳи ва тарқатаётган ахбороти учун Аллоҳ таоло олдида ҳам, мўмин-мусулмонлар олдида ҳам, жамият аъзолари ва давлат қонунлари олдида ҳам масъул эканини зинҳор унутмаслиги зарурдир.
Изоҳ ўрнида: мақолада бемаъни фикрларни тарқатган ижтимоий тармоқлар номлари келтирилмади. Мақсад, уларни оммага маълум қилиш орқали кенг ёйилишининг олдини олишдир. Агар кимда-ким ундай саҳифа ва каналларни билса ёки аъзо бўлса, тарк этишларини тавсия этамиз.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Одам ва Ҳавво алайҳиссалом ман қилинган дарахт мевасини тановул қилганларидан кейин, Аллоҳ уларни ерга туширди.
“Сўнг шайтон унга васваса қилиб: “Эй Одам, мен сенга абадият дарахтини ва йўқ бўлмас мулку давлатни кўрсатайми?”, деди.
Бас, ундан ейишлари билан авратлари очилиб қолди ва ўзларини жаннат япроқлари билан тўса бошладилар. Одам Парвардигорига осий бўлиб, йўлдан озди.
Сўнгра Парвардигори уни сайлаб — Ўзига яқин қилиб, тавбасини қабул этди ва тўғри йўлга ҳидоят қилди.
Аллоҳ айтди: “Ундан ҳар иккингиз тушингиз. Айрим зурриётларингиз айримларига душмандир. Бас, сизларга Мен тарафдан ҳидоят келганида ким Менинг ҳидоятимга эргашса, йўлдан озмас ва бахтсиз бўлмас” (Тоҳа, 120-123).
Одам ва Ҳавво алайҳумиссаломларнинг қаерга тушгани ҳақида Қуръони каримда маълумот келмаган.
Айрим уламолар ҳадисларга таянган ҳолда, Одам алайҳиссалом Ҳиндистонга туширилган, деган фикрни айтадилар.
Масалан, Ибн Асокир “Тарихи Димашқ” (7/437) китобида Одам алайҳиссаломнинг Ҳиндистонга тушгани ва жаннатдан чиқарилганидан кейин ўзини ёлғиз ҳис қилгани ҳақида ҳадис ривоят қилган.
Шунингдек, бошқа ҳадислар ҳам ривоят қилинган, аммо буларнинг аксарини уламолар заиф деганлар.
Айрим уламолар ва салафлар Одам алайҳиссалом Ҳиндистонга, Ҳавво онамизни эса Жидда шаҳрига тушганлар, деб айтганлар. Одам алайҳиссалом ўз жуфтини қидириш жараёнида Муздалифага етиб келганлар. Бу ер “издалафа” сўзидан олинган бўлиб, “яқинлашиш” маъносини англатади.
Бундай ривоятлар “Мустадрак, Имом Ҳоким” (2/542), “Мусаннаф, Имом Абдурраззоқ” (5/93-116), “Тарихи Табарий” (1/121) каби манбаларда учрайди.
Бироқ, аксар уламолар бу ҳақдаги маълумотлар аҳли китоблар ривоятларига асосланган дейишган.
Табароний, Абу Нуайм ва Ибн Асокирлар Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Одам алайҳиссалом Ҳиндистонга тушган”, деганлар.
Имом Табароний Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилади: “Аллоҳ Одамни туширганда Ҳинд ерига туширган. У кейин Маккага келган. Сўнгра Шомга бориб, ўша ерда вафот этган”.
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф “Ислом тарихи” китобида, тарихчилар Одам Ато ва Момо Ҳавво ер юзининг қайси ҳудудига тушганлари тўғрисида ихтилоф қилгани ҳақида ёзади. Бу борада турли-туман ва жуда кўп гаплар айтилган. Одам Ато ва Момо Ҳавво Арабистон яриморолига туширилган, деган фикр эгалари кўпчиликни ташкил этади. Яна Ҳиндистондаги тоғ яқинига туширилган, деганлар ҳам бор, дейилган ўша китобда.
“Дурри Мансур” китобида ва Ибн Асокир Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо қилган ривоятда ва бошқа бир қанча манбаларда Одам ва Ҳавво жаннатдан чиқарилганда Ер юзининг қайси минтақасига тушгани ҳақида турли нақллар бор:
Одам ва Ҳавво Макка билан Тоиф ўртасидаги Дажна деган жойга тушган;
Одам Сафо тоғига, Ҳавво Марва тоғига тушган. Бу икки тоғ ҳам Макка шаҳрида ҳозирги Ҳарам ҳудудида жойлашган.
Одам Ҳинд диёрига, Ҳавво Жидда шаҳрига тушган. Одам Ҳаввони истаб, уни Макка шаҳридаги Муздалифада топган. Шу боис, уни Жамъ деб ҳам аталади. Чунки Одам ва Ҳавво шу ерда жамланган, учрашган. Унинг Муздалифа деб номланиши эса Ҳаввонинг Одамга яқин келиши, учрашиши учундир. Уламолар Ҳиндистон томондаги жойни Сарандиб, яъни Шри-Ланка ороли, Бавз номли тоғ деганлар. Шри-Ланкани 1972 йилгача европаликлар Цейлон деб аташган.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва Ислом тарихи фанлари кафедраси
катта ўқитувчиси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа