27 Сентябр, 2024, 24 Рабиъул аввал, 1446
27 Сентябр, 2024, 24 Рабиъул аввал, 1446
Танловга!
Рамазон ҳайити – ийдул фитр дейилади. У кун мусулмонлар учун хурсандчилик, шодлик, кенгчилик ва байрам кунидир. У кун ўзгача шукуҳ ва фазилатга эга. Мусулмонларнинг икки муборак байрамларидан биридир.
Ҳайит намози Моликий ва Шофеъийларга кўра, суннати муаккада, Ҳанафийларда вожиб, Ҳанбалийларда эса фарзи кифоядир.
Ҳайит кунида мустаҳаб бўлган амаллар:
Ким ҳайит кечаларини ихлос ва савобидан умидвор ҳолда зикр, тасбеҳ, Қуръон тиловати ила бедор ўтказса, қалблар ўладиган кунда қалби омонда бўлади. Ҳайит кунига етказгани учун кўплаб шукр ва ҳамд айтиш керак.
Набий саллоллоҳу алйҳи васаллам икки ҳайит учун ҳамиша ғусл қилар эдилар. Чунки, бу икки намозда улкан жамоат тўпланади, тиқилинч юзага келади. Шу боис, ёмон ҳидлардан сақланиш керак. Таҳоратнинг ўзи билан чекланса ҳам жоиздир.
Бундан ташқари, Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам “Ҳибаро” деган чопонларидан бирини алоҳида ҳайит учун кияр эдилар.
Тоза ва ораста кийиниш, зийнатланиш, хушбўйланишга имом ҳам эътибор беради. Кўпчиликнинг нигоҳи унда бўлгани учун ўзига аҳамият қаратади.
Кийимларнинг энг яхшиси бу оқ кийимдир.
Орасталаниш, ғусл қилиш, хушбўйланиш хоҳ масжидга борувчи учун бўлсин, хоҳ уйда қолувчи учун бўлсин, бир хилдир.
Аммо, аёллар бу борада эркаклардан фарқланадилар. Ҳайит куни кўчага чиқсалар одатий ва тоза кийимда, хушбўйланмасдан, ясан-тусан қилмасдан, фитнага сабаб бўлмасдан чиқишлари лозим. Ҳайит куни кўчаларда одам кўп бўлгани учун эркакларга аралашиб юрмасликлари шарт. Ўзларига хос ва ярашадиган жойларга борсалар майли. Бугунги кунда назар солсак, аёл-қизларимиз ҳайит кунлари зийнатларга, атир-упаларга, ялтир-юлтир кийимларга бурканиб, “ким ўзар”га кийиниб чиқадилар. Кўчага чиқиш қоидаси аёллар учун ҳайит куни ўзгариб, истисно бўлиб қолмайди. Уларнинг кўнгилхушлик қилишлари, хурсандчилик қилишлари шариатда ман қилинмаган. Фақат шариат талабида бўлса, бунинг зарари йўқ.
Ёш болалар хоҳ ўғил, хоҳ қиз – уларга зийнатланиш, чиройли кийимлар кийиш, тиллолар тақиш мумкин. Ҳайит – зийнат кунидир. Болажонлар шу ила ҳайитнинг қадри ва шукуҳини ҳис қилишлари, яна келишини интиқ кутишлари мумкин. Ҳайитдан бошқа пайтда тилло тақиб ва зийнатли кийим кийишлари тавсия қилинмайди.
Абу Бакр розияллоҳу анҳу Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам намоздан қайтганларида, у зотни алоҳида зиёрат қилиш учун ҳужраларига келганлар.
Бундан ташқари, ҳайит куни ёши улуғлар, кексалар, беморлар, муҳтожлар, мусофир ва қариндошлардан хабар олинади, уларни зиёрат қилинади, дуо олинади. Имкон бўлса, моддий кўмак берилади.
Бу ҳақида Оиша онамиз ҳайит куни ҳабашийлар ўйинини томоша қилганлари ва ҳужраларида икки жория “Буос куни” қўшиғини куйлаётганлари, Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам бундан қайтармаганлари ривоят қилинган. Лекин ривоятга эътибор берилса, ўйин ва куй-қўшиқ беҳаё ва эркак-аёл аралаш ҳолда бўлмаган. Содда кўринишда айтилган. Бу ҳадисдан далилланиб, шариат ман қилган ҳолатларга ўтиш мумкин эмас.
10. Аёлларга алоҳида насиҳат қилиш
Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам ийд намозидан сўнг аёлларга алоҳида ваъз-насиҳат қилганлар. Билол розияллоҳу анҳу кийимларини ёйиб турганлар. Улар садақаларини ўша кийимга ташлаганлар. Бундан билинадики, имом агар фитнадан омонда бўлиш шарти ила аёлларга алоҳида фитр ва қурбонлик ҳайити, ҳукмлари ва одобларини баён қилиши ёки оила бошлиқлари намоздан қайтгач, ўзлари эшитган нарсаларни ўз аҳлларига сўзлаб беришлари мумкин.
11. Ихтиёрий садақалар қилиш
Садақа алоҳида тиланчига эмас, бирор муҳтож қўшни, қариндош, илм толибига қилинса, мақсадга мувофиқ бўлиб, пул, буюм, тақинчоқ, егулик, кийим-кечак ҳаммаси садақа – яхшилик турига киради.
Барчамизга яқинлашиб келаётган Ийдул Фитр муборак бўлсин! Аллоҳнинг илоҳий раҳматлари юртимиз узра бардавом бўлсин, амин!
Хадичаи Кубро аёл-қизлар билим юрти
ўқитувчиси Саййидазиз қизи Нилуфар
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
«Субҳаналлоҳ» жумласи Аллоҳ таоло бандалари айтишини яхши кўрадиган зикрлардан ҳисобланади. Биз ҳар куни беш маҳал намоз ўқиганимизда ўттиз уч мартадан «Субҳаналлоҳ», «Алҳамдулиллаҳ» ва «Аллоҳу акбар» зикрларини айтамиз. Унинг қанчалик савобли иш эканидан хабардормиз. Аммо биз қуйида «Субҳаналлоҳ»нинг фазилати эмас, балки мазкур жумланинг ўзбек тилига таржима қилиниши ҳақида тўхталиб ўтамиз. Зеро, айтаётган зикрларимиз мукаммал бўлиши ва ибодатимизда ихлос ҳосил қила олишимиз учун зикрларнинг маъносини билиш талаб этилади.
«Субҳаналлоҳ» жумласи аслида арабча سَبْحًا – يَسْبَحُ – سَبَحَ сўзидан ясалган бўлиб, у луғатда «дарёда сузмоқ», «юлдузларнинг осмонда сузиб юриши» каби маъноларни ифодалайди. سُبْحَانَ сўзи эса, мазкур феълдан ясалган масдар (ҳаракат номи) ҳисобланади. سُبْحَانَ اللهِ жумласи қисқартирилган шакл бўлиб, у аслида أُسَبِّحُ اللهَ سُبْحَانًا أو تَسْبِيحًا шаклига эга.
Биздаги диний адабиётларнинг аксариятида «Субҳаналлоҳ» сўзи «Аллоҳни поклаб ёд этаман, Аллоҳни поклайман», деб ўгирилган. Мазкур жумлани бу тарзда таржима қилиш нотўғри. Чунки Аллоҳ азалий пок Зот, У бизнинг поклашимизга муҳтож эмас. Аллоҳнинг айбу нуқсондан Поклигининг ибтидоси ҳам, интиҳоси ҳам йўқ. У Зот бандалари «Субҳаналлоҳ» деганларидан сўнг Пок бўлган эмас ёки бандалар «Субҳаналлоҳ» демай қўйсалар У Зотнинг Поклигига путур етмайди.
Ҳадиси қудсийларнинг бирида бундай дейилган: «Эй бандаларим, сизлар Менинг зараримга (яъни, Менга зарар етказиш даражасига) ҳеч қачон ета олмайсизларки, Менга зарар берсангизлар! Менинг фойдамга ҳам асло ета олмайсизларки, Менга фойда берсангизлар!» Имом Муслим ривояти.
Аслида биз Аллоҳни поклаб ёд этмаймиз, балки Уни пок деб биламиз, ҳар қандай айбу нуқсондан холи эканини тан оламиз, эътироф этамиз, холос.
Яҳудийлар: «Узайр Аллоҳнинг ўғлидир», насронийлар эса «Масийҳ Аллоҳнинг ўғлидир» деган даъвони қилишди. Шунингдек, улар фаришталар Аллоҳнинг қизлари, Аллоҳ ўзига фарзанд тутди, деб нолойиқ гап-сўзларни тарқатдилар. Лекин бу билан Аллоҳнинг шаънига зиғирча доғ тушгани йўқ. Улар бу сўзлари билан Аллоҳ Поклигига путур етказолмайдилар. Шунингдек, мўминлар «Субҳаналлоҳ» дейиш билан Аллоҳни поклаган ҳам ҳисобланмайдилар. Улар «Субҳаналлоҳ» дейишлари билан Аллоҳнинг Поклик сифати зиёда бўлиб қолмайди. Бу ерда ҳамма нарса эътиқодга боғлиқ. Кофир ва мушрик кимсалар Аллоҳ шаънига нолойиқ гапларни айтадилар ва Аллоҳга шерик қиладилар. Уларнинг эътиқоди шундай. Мўминлар эса, Аллоҳни ҳар хил айб-камчилик ва нуқсонлардан Пок ва Улуғ Зот деб тан олдилар. Бандалар бундан ортиқ нарсага тоқат қила олмайдилар.
Шуни унутмайликки, «покламоқ» сўзи «аслида тоза бўлмаган», «кир босган, ифлосланган нарсани тозалаш»га нисбатан ишлатилади. Масалан, қўлингиз кир, уни поклаш учун сув билан яхшилаб ювиш лозим. Кийимни ҳам худди шундай тозаланади. Энди, бир ўйлаб кўринг, «тозаламоқ» ва «покламоқ» сўзини Аллоҳга нисбатан қўллаш қанчалик катта хато!
Араб тилида «бобут-тафъийл» вазнида ясалувчи сўзларнинг маъноларидан бири шуки, у «фаъала боби»даги феъл ифодалаган иш-ҳаракат ёки сифатни мавжуд деб ҳисоблаш ёки тан олишни билдиради. Масалан:
صَدَقَ – рост гапирмоқ, صَدَّقَ – рост гапирган (ёки ростгўй) деб тан олмоқ.
كَذَبَ – ёлғон гапирмоқ, كَذَّبَ – ёлғон гапирган демоқ ёки ёлғончига чиқармоқ.
Шунга ўхшаб سَبَّحَ феъли ҳам «покламоқ» эмас, балки «пок деб тан олмоқ» маъносини ифодалайди.
Араб тилидаги луғат китобларда, жумладан «Лисанул-ароб», «Ан-ниҳоя», «Мухторус сиҳоҳ» китобларида تَسْبِيحٌ сўзи التَّنْزِيهُ وَالتَّقْدِيسُ وَالتَّبْرِئَةُ مِنَ النَّقَائِصِ деб изоҳланган. Яъни, унинг маъноси «нуқсон ва камчиликлардан холи, пок деб тан олмоқ», «Аллоҳнинг Пок Зот эканини эътироф этмоқ»дир.
Бас, шундай экан, «Субҳаналлоҳ» жумласини ўзбек тилига таржима қилишда юқорида айтиб ўтилган муҳим ва нозик жиҳатлар эътиборга олинса, барчамиз Ўз Зоти ва сифатида Тенгсиз ва Улуғ бўлган Аллоҳ таолонинг шаънига тўғри келмайдиган сўзларни айтишдан сақланган бўламиз.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 