26 Ноябр, 2024, 25 Жумадул аввал, 1446
26 Ноябр, 2024, 25 Жумадул аввал, 1446
Танловга!
Муборак Рамазон ойининг рўзасини тутаётган инсон савобли амалларни кўпайтиришни ва кўпроқ яхшиликлар қилиб қолишни истайди. Айниқса, охирги ўн кунлик – дўзахдан озод бўлиш даҳасида бу истак янада катталашади. Хўш, биз учун энг савобли амаллар қайси? Бу савол кўпчилигимизни ўйлантириши табиий. Аслида, бу саволга жавоб топиш учун кўп ўйланишимиз шарт эмас, чунки, Аллоҳ таоло биз мусулмонларга юксак намуна бўлган Зот – Пайғамбар алайҳиссаломни неъмат қилиб берган. У зот бизга таълим берган амаллар ўзимиз ўйлаб қилган амалдан жуда катта фарқ қилади ва савоби ҳам биз тасаввур қила олмайдиган даражада кўп бўлади. Сабаби, Аллоҳ таоло бизга ўзимиз амал қилишимизни эмас, У зотга эргашишни буюрган. Ушбу мақолада Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазонда ва унинг охирги ўн кунлигида қилишни буюрган ёки ўзлари бажарган ўн суннат амал ҳақида сўз юритамиз.
1. Қуръон тиловат қилиш. Рамазон – Қуръон нозил қилинган ойдир. Шунинг учун ҳам у Қуръон тиловати учун энг ҳақли вақт саналади. Имом Бухорий Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда шундай дейилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларнинг энг сахийи эдилар. У зотнинг энг сахий бўладиган пайтлари Рамазонда Жибрийл (а.с) билан учрашганда бўлар эди. У зот Жибрийл билан Рамазоннинг ҳар кечасида учрашар ва Қуръондан дарс қилар эдилар». Демак, ушбу ойда Қуръон тиловат қилиш суннат амал экан. Ушбу суннатга эргашиш учун эса ҳар куни имкон қадар тиловат билан машғул бўлиш мақсадга мувофиқдир.
2. Тасбеҳ ва зикрларни кўпайтириш. Маълумки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан тасбеҳлар айтиш хусусида кўплаб ҳадислар ворид бўлган. Имкон қадар йўлда, уйда, ишда ва бошқа пайтларда тасбеҳларни кўпроқ айтиш мақсадга мувофиқ бўлади. Чунки, Имом Зуҳрий айтадилар: «Рамазондаги бир тасбеҳ ундан бошқасидаги минг тасбеҳдан афзалдир». Демак, зикр ва тасбеҳларни кўпайтириш ҳам суннатга эргашиш, ҳам ушбу муборак ойда кўплаб ажрларга эга бўлишга сабаб бўлар экан.
3. Дуони кўпайтириш. Оиша розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда У зот Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: «Ё Расулуллоҳ, қайси кеча лайлатул қадр эканини билсам унда нима дейман?», деб сўрадилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳумма иннака аъвуффун, туҳиббул аъфва фаъфу аънний» (Маъноси: Аллоҳим, сени марҳаматли Зотсан, афв этишни суясан, мени кечиргин!) дегин», дедилар. Бошқа ҳадисларда эса рўзадорнинг дуоси қайтарилмаслиги ҳам зикр қилинган. Демак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламўргатганларидек кўпроқ дуо қилиш ҳам суннат амал экан.
4. Кечалари қойим бўлиб таровеҳ намозларида ҳозир бўлиш. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Ким Рамазонни иймон ва (риё қилмасдан) савоб умидида (ибодат билан) қойим қилса ўтган гуноҳлари кечирилади» (Имом Бухорий ривояти). Кечани ибодат билан ўтказиш учун имкон қадар таровеҳ намозларига қатанишиш, яна имкон бўлса саҳарликдан аввал икки ракат бўлсада намоз ўқиб дуо қилиш ва суннатга эргашиш маъносида саҳарлик қилиш мумкин. Охирги ўн кунликда қадр кечасини топиш мумкинлигини ҳам унутмаслик лозим.
5. Жамоат намозларига қатнашиш. Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Жамоат намози ёлғизнинг намозидан йигирма етти даража афзалдир». Агар ушбу суннатга Рамазон ойида кўпроқ амал қилсак янада кўпроқ ажрга эга бўламиз.
6. Тунги ибодатга аҳли оиласини уйғотиш. Оиша онамиз (р.а)дан ривоят қилинган ҳадисда У зот айтадилар: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам (Рамазоннинг) охирги ўн кун кирганда енгларини шимарардилар (ибодатга маҳкам бўлардилар), (ибодат билан) тунларини бедор қилар ва (намоз учун) аҳлларини уйғотардилар» (Имом Бухорий ривояти). Ҳадиси шарифдан охирги ўн кунликда кўпроқ ибодат қилиш ва аҳлини намоз учун уйғотиш ҳам суннат амал эканини кўриш мумкин.
7. Мисвок ишлатиш. Мисвок ишлатиш Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг доимий бажарадиган суннатлари эди. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламайтадилар: «Агар умматимни машаққатга солмаганимда уларни ҳар намоз олдидан мисвок қилишга буюрган бўлардим». Уламоларимиз бу ва бошқа ҳадислардан хулоса қилиб таҳорат пайтида мисвок қилиш суннат эканлигини айтишган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам рўзадор ҳолларида ҳам мисвок қилганлари маълум ва машҳурдир.
8. Рўзадорга ифторлик қилиб бериш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким рўзадорга ифтор қилиб берса унга у (рўзадор)нинг мислича ажр бўлади, лекин у (ажр) рўзадорнинг ажридан ҳеч нарса камаймайди» (Имом Термизий ривояти). Ҳадиси шарифдан рўзадорга ифторлик қилиб бериш жуда катта ажрга сабаб бўлиши маълум бўлмоқда. Аммо бундан исрофгарчилик қилиб ёзиладиган ҳашаматли дастурхонларни тушунмаслик керак. Ифтор қилиб бериш бошқа ҳадисларда келгани каби бир дона хурмо билан бўлиши ҳам мумкин. Инсон ўз аҳли оиласидаги рўзадорларга ифторлик қилиб бериши ҳам ҳадиси шарифда зикр қилинган ажрга эга бўлишга сабаб бўлади.
9. Беморларни зиёрат қилиш. Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деяётганларини эшитдим: «Қайси бир мусулмон (бемор) мусулмонни эрта тонгда зиёрат қилса кеч тушгунча етмиш минг фаришта унга саловат (мағфират сўраб дуо қилиш) айтади. Агар кечки пайт зиёрат қилса унга етмиш минг фаришта тонг отгунча саловат айтади ва унга жаннатда бир боғ берилади» (Имом Термизий ривояти). Оддий пайтларда беморни зиёрат қилиш шу даражада катта савоб экан ажрлар кўпайтириб бериладиган ушбу муборак ойда уларнинг адади беҳисоб бўлиши табиийдир.
10. Рамазонда умра қилиш. Умму Маъқал розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Рамазонда умра (қилиш савоби) ҳажга тенгдир». Бугунги кунда Юртимизда умра зиёратига бориш учун барча шарт-шароит яратилган. Имкони бор инсон Рамазон ойида зиёратга боришга ҳаракат қилса мақсадга мувофиқ бўлади.
Юқорида биз келтириб ўтган суннат амаллар кўплаб суннатларнинг бир қисми, холос. Бу ҳақида яна ўзбек тилида нашр этилаётган китоблар, мақола ва газеталардан ҳам маълумотлар олиш мумкин. Аллоҳ таоло барчамизни ушбу муборак кунларда савобли амалларни кўпайтириб олишга муваффақ айласин!
Ийсохон Яҳё тайёрлади
Аллоҳ таоло Пайғамбарига ғам-ғуссаларни қандай аритишни ҳам ўргатган: «Уларнинг гапидан юрагингиз сиқилишини яхши билурмиз. Роббингизни ҳамди ила поклаб ёд этинг, сажда қилувчилардан бўлинг. Сизга яқийн келгунича Роббингизга ибодат қилинг» (Ҳижр сураси, 97-99-оятлар).
Аллоҳ таоло Пайғамбарига бундай демоқда: «Қурайш мушриклари сизни масхара қилиб, мазах қилиб, сизга азият бераётганини, уларнинг азиятларидан маҳзун бўлаётганингизни ҳам биламиз. Аммо бу нарсалар сизни Роббингизнинг рисолатини етказишдан тўсиб қўймасин! Роббингизга таваккул қилингки, У Зот сизга кифоя қилади, душманларингиз устидан сизга ғалаба ато этади».
Кўриб турганингиздек, Аллоҳ таоло Пайғамбарига ғам-ташвишларга енгилиб қолмасин дея, тўрт нарсани буюрмоқда: Аллоҳга тасбеҳ айтиш, ҳамд айтиш, сажда қилиш (намоз ўқиш), ибодат қилиш.
Демак, намоз – ғам-ташвишларга қарши кураш воситаларидан бири экан. Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло Пайғамбарига «...сажда қилувчилардан бўлинг (шунда Аллоҳ дилингиздаги ғам-аламни кетказур)», демоқда. Шу ўринда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам Роббоний буйруққа лаббай деб, барча муаммоларга қарши намоз билан куч-қувватга тўлдилар.
Ҳузайфа ибн Ямон розияллоҳу анҳу: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни бирор нарса маҳзун қиладиган бўлса, намоз ўқир эдилар», деганлар (Имом Аҳмад ривояти).
Бошқа бир ривоятда «Расулуллоҳни бирор нарса қайғуга солса, дарҳол намоз ўқир эдилар», дейилган.
Ҳузайфа розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан кўп йиллар бирга бўлган саҳобадир, шунинг учун бу киши Расулуллоҳ бирор нарсадан қайғуга тушганларида ёки мусибатга, қийинчиликка дуч келсалар, қалбларини тинчлантириб, хотиржам қилиш учун, Парвардигорларидан мусибат ва қайғуда ёрдам сўраш учун намозга ошиққанларини кўриб яшаган.
Нафақат Расулуллоҳнинг, балки барча пайғамбарларнинг одати шундай эди – бошга бирор мусибат келса ёки ташвиш тушса, дарҳол намозга шошилишар эди.
Суҳайб ибн Синон розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда бундай дейилади: «Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни аср намозини ўқиб бўлгач, бир нималар деб пичирладилар. Ёнларидаги саҳобалар «Эй Аллоҳнинг Расули, аср намозидан кейин пичирлаб нималар дедингиз?» деб сўрашган эди, у зот шундай дедилар: «Сизлар ҳам сездингизми? Мен бир пайғамбарни эсладим. Унга ўз қавмидан бир қўшин берилди. У (қўшиннинг кучлилигини кўриб): «Буларга ким ҳам бас кела оларди?» деди. Шунда Аллоҳ таоло у пайғамбарга уч ишдан – душманнинг уларни босиб олишини, очарчиликни ёки ўлимдан бирини танлашни буюрди. Ўша пайғамбар шу уч нарса борасида қавми билан маслаҳат қилди. Қавм: «Бу ишни ўзингга топширамиз, чунки сен Аллоҳнинг пайғамбарисан», деди. Пайғамбар дарҳол туриб, намоз ўқиди, чунки анбиёлар бирор ишда тараддудланиб қолсалар, дарҳол намоз ўқийдилар. Бу пайғамбар ҳам намоз ўқиб, «Ё Роббим, душман ёки очарчиликни эмас, ўлимни танладим», деб дуо қилди. Аллоҳ уларга ўлимни юборган эди, улардан етмиш мингтасини ўлим олиб кетди. (Намоздан кейин) пичирлаганимда шундай деяётган эдим: «Аллоҳим, Сенинг номинг билан урушаман, Сенинг номинг билан душман устидан ғалаба қиламан. Куч-қудрат фақат Аллоҳ билан» (Имом Термизий ривояти).
Иброҳим алайҳиссалом ҳам ғам-ғуссаларини намоз билан муолажа қилар эдилар.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: «Бир куни Иброҳим алайҳиссалом Сора билан бир золим подшоҳнинг юртига келиб қолдилар. (Айғоқчилар золим подшоҳга) «Фалон жойда бир киши бор, ёнида мисли кўрилмаган гўзал аёли ҳам бор», дейишган эди, подшоҳ у кишини чақиртирди. «Ёнингдаги аёл ким?» деган эди, «Синглим», дедилар. Кейин Соранинг ёнига қайтиб келиб, шундай дедилар: «Сора, ҳозир ер юзида сен билан мендан бошқа мўмин йўқ. Анави мендан сени сўраган эди, «Синглим», дедим. Мени ёлғончи қилиб қўйма». Подшоҳ эса Сорани чақиртирди, Сора унинг ҳузурига кириб келди. Подшоҳ (унинг гўзаллигини кўриб) унинг қўлини ушламоқчи бўлган эди, қўли қотиб қолди. Подшоҳ қўрқиб кетиб, «Роббингга дуо қил, сенга ҳеч нарса қилмайман», деди. Сора Аллоҳга дуо қилган эди, анавининг қўли қўйиб юборилди. Подшоҳ эса яна Сорага ёпишмоқчи бўлган эди, қўли боягидек ёки бундан ҳам қаттиқроқ қотиб қолди. Шунда у яна: «Роббингга дуо қил, сенга ёмонлик қилмайман!» деди. Сора дуо қилган эди, анавининг қўли яна қўйиб юборилди. Шунда подшоҳ айғоқчиларини чақириб, «Сенлар менинг олдимга одам эмас, шайтонни олиб келибсанлар-ку!» деди. Сўнг Сорага Ҳожарни чўри қилиб берди. Сора эсон-омон Иброҳим алайҳиссаломнинг ёнларига қайтиб келди. Иброҳим алайҳиссалом намоз ўқиётган эдилар, қўли билан «Нима гап?» дея ишора қилдилар. Сора: «Аллоҳ анави кофирнинг [ёки фожирнинг] макрини ўзига қайтарди, шунга Ҳожарни менга чўри қилиб берди», деди» (Имом Бухорий ривояти).
Бир қиз айтади: «Бир дугонам бор, ниҳоятда асабий қиз. Бизнинг уйимизда ҳам кўп муаммолар бўлиб турар эди. Буни билган ўша дугонам «Уйингда шунча муаммо бўла туриб, қандай қилиб асабларинг жойида?» деб ҳайрон бўлди. Мен унга «Бунинг сири намозда!» дедим. У янада ҳайрон бўлиб, «Қандай қилиб?» деб сўради. Мен шундай жавоб бердим: «Авваллари оиламизда муаммолар кўплигидан ўзимни бечора, ожиз ҳисоблардим, муаммолар ҳақида кўп ўйлайверганимдан ақлдан озай дер эдим. Бундай аҳволдан қутулиш учун ҳамма нарса қилиб кўрдим, тинчлантирувчи дорилар ичдим, лекин фойдаси бўлмади.
Бир куни ғам-ташвишларимни, қайғуларимни намоз билан енгиш мумкинлигини эшитиб қолдим. Ғам-қайғулар ёпирилиб келганда, кимдир мени хафа қилиб, ҳис-туйғуларим оёқости бўлганда намозга ошиқадиган бўлдим. Намозларимда Аллоҳга аҳволимни арз қилиб, мени қайғулардан халос қилишини, муаммолардан қутулиш йўлларини кўрсатишини сўраб, илтижолар қиладиган бўлдим. Илтижо қилар эканман, руҳий, иймоний улкан куч-қувватни ҳис этардим, хотиржам яшаб, ҳаётни давом эттиришга куч топардим. Қайғуларим намозни севишимга, унга чинакам ошиқ бўлишимга сабаб бўлди».
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа