28 Сентябр, 2024, 25 Рабиъул аввал, 1446
28 Сентябр, 2024, 25 Рабиъул аввал, 1446
Рамазон ойи овқат рациони ва ухлаш давомийлигида йилнинг қолган ойларидан фарқ қилади. Бир ой соғлом овқатланишга эътибор бериш орқали ортиқча вазндан халос бўлишни истаганлар учун муносиб ва етарли муддатдир. Айрим рўзадорлар ўзлари спорт билан шундоғ ҳам шуғулланиб турадилар. Лекин кўпчилик рўза бошланиши билан дангасалик касалига дучор бўлади. Бу масалада мутахассисларнинг фикрлари билан имкон қадар танишиб чиқишга ҳаракат қиламиз.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, ҳеч қандай жисмоний машқларсиз кетма-кет 30 кун давомида рўза тутиш қувватнинг ва тана саломатлигининг пасайишига олиб келар экан. Шунинг учун ҳам мусулмонлар муқаддас Рамазон ойи давомида ўз саломатликларини яхши сақлаб қолишлари учун жисмоний фаолликка эътибор беришлари керак.
Рамазон ойи бу йил ҳам иссиқ етарли бўладиган мавсумда келди. Бунинг устига бадан тарбия даврида ҳам тана ҳароратини ортишини ҳисобга олиш керак.
Агар жисмоний машқларни бажариб туриш керак бўлса, у ҳолда уларни овқатдан олдин қилган афзалми ёки кейин қилиш фойдали бўладими?
Агар ифтордан олдин қилинса, у ҳолда муддат 60 дақиқадан кўпайиб кетмаслиги керак, яъни ифтордан 60 дақиқадан кўп бўлмаган муддат аввал қилиниши лозим.
Бунда у совутгичли ёки салқин жойда ўтказиладиган машқларни бажариши керак. Етарли миқдорда ифтордан сўнг суюқлик ичиш ҳамда зарур даражада ухлаб олиш керак.
Бордию машқлар ифтордан кейин амалга оширилса, у ҳолда уни ифторликдан камида уч соат ўтказибгина қилиш тавсия этилади. Чунки организм бу орада ҳазм қилишни бажариш билан банд бўлади. Ушбу ҳолда ҳам ифтордан аввалгидагига ўхшаб салқин жойда олиб борилиши тавсия этилади.
Юқоридагилардан келиб чиқиб рўзадорларга жисмоний фаоллик борасида қуйидаги тавсияларни бериш мумкин экан.
Салқин хонада ҳар куни 30 дақиқа атрофида машқ қилинг. Жисмоний машқлар борасида шуни ёдда тутиш зарурки, ҳаво иссиқ бўлганда, айниқса, рамазон ойида кундузлари керагидан ортиқча машқ қилишдан қочинг. Иссиқ ҳаво атмосферадаги суюқликларни камайтиргани каби танадаги сувни ҳам камайтиради ва бу инсонга зарар қилиб айрим ҳолларда ошқозон яраланишига олиб келиши ҳам мумкин экан.
Рамазон ойи давомида ифтор қилишдан икки ёки уч соат олдин ўзингизга қулай вақтни танлаб машқ қилинг, аммо ифтордан кейин жисмоний машқларни имкон қадар бажармаслик керак, чунки тана энергиясининг катта қисми бу пайтда овқат ҳазм қилиш жараёнига йўналтирилади. Лекин бемор бўсангиз машқ қилишдан олдин шифокорингиз билан маслаҳатлашишни унутманг.
Телевизор қаршисида узоқ ўтириш ва бошқа турдаги дангасаликларни камайтириш керак. Аксинча, юриш ёки уй ишлари билан машғул бўлишга ўхшаш тадбирларни кўпайтиринг.
Агар бош айланиши, кўнгил айниши, нафас олиш ёки кўкрак қафасида оғриқлар бўлса, дарҳол жисмоний фаолиятни тўхтатиб, дам олинг.
Рўзадорлик пайтида танада сувсизлик ортиб кетишига йўл қўймаслик учун ифтор ва саҳарлик орасида кун бўйи керак бўладиган миқдорда суюқлик истеъмол қилиш керак.
Имом Муслим ва бошқалар ривоят қилган қуйидаги ҳадисда Пайғамбар (алайҳиссалом) мўминларни фойда ва манфаат келтирадиган ишларда Аллоҳдан мадад сўраган ҳолда фаол, ғайратли ва пешқадам бўлишга тарғиб қилиб дедилар: “Кучли мўмин кучсиз мўминдан яхшироқ ва Аллоҳга суюклироқдир, лекин ҳар иккисида ҳам яхшилик бор. Сенга фойдали бўлган ишларга ҳарис бўлгин ва (ишингда) Аллоҳдан ёрдам сўрагин, лекин ҳаргиз заиф бўлма!”. Демак, мўъминлар ушбу ҳадисдаги Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) нинг иккиланиш ва журъатсизликдан қайтарилган тавсияларига муборак рамазонда ҳам амал қилишлари мақсадга мувофиқ бўлади.
Саиджамол Масайитов
Халқаро алоқалар бўлими ходими
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
«Субҳаналлоҳ» жумласи Аллоҳ таоло бандалари айтишини яхши кўрадиган зикрлардан ҳисобланади. Биз ҳар куни беш маҳал намоз ўқиганимизда ўттиз уч мартадан «Субҳаналлоҳ», «Алҳамдулиллаҳ» ва «Аллоҳу акбар» зикрларини айтамиз. Унинг қанчалик савобли иш эканидан хабардормиз. Аммо биз қуйида «Субҳаналлоҳ»нинг фазилати эмас, балки мазкур жумланинг ўзбек тилига таржима қилиниши ҳақида тўхталиб ўтамиз. Зеро, айтаётган зикрларимиз мукаммал бўлиши ва ибодатимизда ихлос ҳосил қила олишимиз учун зикрларнинг маъносини билиш талаб этилади.
«Субҳаналлоҳ» жумласи аслида арабча سَبْحًا – يَسْبَحُ – سَبَحَ сўзидан ясалган бўлиб, у луғатда «дарёда сузмоқ», «юлдузларнинг осмонда сузиб юриши» каби маъноларни ифодалайди. سُبْحَانَ сўзи эса, мазкур феълдан ясалган масдар (ҳаракат номи) ҳисобланади. سُبْحَانَ اللهِ жумласи қисқартирилган шакл бўлиб, у аслида أُسَبِّحُ اللهَ سُبْحَانًا أو تَسْبِيحًا шаклига эга.
Биздаги диний адабиётларнинг аксариятида «Субҳаналлоҳ» сўзи «Аллоҳни поклаб ёд этаман, Аллоҳни поклайман», деб ўгирилган. Мазкур жумлани бу тарзда таржима қилиш нотўғри. Чунки Аллоҳ азалий пок Зот, У бизнинг поклашимизга муҳтож эмас. Аллоҳнинг айбу нуқсондан Поклигининг ибтидоси ҳам, интиҳоси ҳам йўқ. У Зот бандалари «Субҳаналлоҳ» деганларидан сўнг Пок бўлган эмас ёки бандалар «Субҳаналлоҳ» демай қўйсалар У Зотнинг Поклигига путур етмайди.
Ҳадиси қудсийларнинг бирида бундай дейилган: «Эй бандаларим, сизлар Менинг зараримга (яъни, Менга зарар етказиш даражасига) ҳеч қачон ета олмайсизларки, Менга зарар берсангизлар! Менинг фойдамга ҳам асло ета олмайсизларки, Менга фойда берсангизлар!» Имом Муслим ривояти.
Аслида биз Аллоҳни поклаб ёд этмаймиз, балки Уни пок деб биламиз, ҳар қандай айбу нуқсондан холи эканини тан оламиз, эътироф этамиз, холос.
Яҳудийлар: «Узайр Аллоҳнинг ўғлидир», насронийлар эса «Масийҳ Аллоҳнинг ўғлидир» деган даъвони қилишди. Шунингдек, улар фаришталар Аллоҳнинг қизлари, Аллоҳ ўзига фарзанд тутди, деб нолойиқ гап-сўзларни тарқатдилар. Лекин бу билан Аллоҳнинг шаънига зиғирча доғ тушгани йўқ. Улар бу сўзлари билан Аллоҳ Поклигига путур етказолмайдилар. Шунингдек, мўминлар «Субҳаналлоҳ» дейиш билан Аллоҳни поклаган ҳам ҳисобланмайдилар. Улар «Субҳаналлоҳ» дейишлари билан Аллоҳнинг Поклик сифати зиёда бўлиб қолмайди. Бу ерда ҳамма нарса эътиқодга боғлиқ. Кофир ва мушрик кимсалар Аллоҳ шаънига нолойиқ гапларни айтадилар ва Аллоҳга шерик қиладилар. Уларнинг эътиқоди шундай. Мўминлар эса, Аллоҳни ҳар хил айб-камчилик ва нуқсонлардан Пок ва Улуғ Зот деб тан олдилар. Бандалар бундан ортиқ нарсага тоқат қила олмайдилар.
Шуни унутмайликки, «покламоқ» сўзи «аслида тоза бўлмаган», «кир босган, ифлосланган нарсани тозалаш»га нисбатан ишлатилади. Масалан, қўлингиз кир, уни поклаш учун сув билан яхшилаб ювиш лозим. Кийимни ҳам худди шундай тозаланади. Энди, бир ўйлаб кўринг, «тозаламоқ» ва «покламоқ» сўзини Аллоҳга нисбатан қўллаш қанчалик катта хато!
Араб тилида «бобут-тафъийл» вазнида ясалувчи сўзларнинг маъноларидан бири шуки, у «фаъала боби»даги феъл ифодалаган иш-ҳаракат ёки сифатни мавжуд деб ҳисоблаш ёки тан олишни билдиради. Масалан:
صَدَقَ – рост гапирмоқ, صَدَّقَ – рост гапирган (ёки ростгўй) деб тан олмоқ.
كَذَبَ – ёлғон гапирмоқ, كَذَّبَ – ёлғон гапирган демоқ ёки ёлғончига чиқармоқ.
Шунга ўхшаб سَبَّحَ феъли ҳам «покламоқ» эмас, балки «пок деб тан олмоқ» маъносини ифодалайди.
Араб тилидаги луғат китобларда, жумладан «Лисанул-ароб», «Ан-ниҳоя», «Мухторус сиҳоҳ» китобларида تَسْبِيحٌ сўзи التَّنْزِيهُ وَالتَّقْدِيسُ وَالتَّبْرِئَةُ مِنَ النَّقَائِصِ деб изоҳланган. Яъни, унинг маъноси «нуқсон ва камчиликлардан холи, пок деб тан олмоқ», «Аллоҳнинг Пок Зот эканини эътироф этмоқ»дир.
Бас, шундай экан, «Субҳаналлоҳ» жумласини ўзбек тилига таржима қилишда юқорида айтиб ўтилган муҳим ва нозик жиҳатлар эътиборга олинса, барчамиз Ўз Зоти ва сифатида Тенгсиз ва Улуғ бўлган Аллоҳ таолонинг шаънига тўғри келмайдиган сўзларни айтишдан сақланган бўламиз.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 