24 Январ, 2025, 24 Ражаб, 1446
24 Январ, 2025, 24 Ражаб, 1446
2019 йил 18 май куни Ажиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институтида Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти қозиси, Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний ўрта махсус ислом билим юрти директори Шамсуддин Баҳауддинов муаллифлигидаги ва қорақалпоқ тилига таржима қилинган бир қатор китобларнинг тақдимот маросими бўлиб ўтди.
Тадбирда меҳнат фаҳрийси, нуроний Қ. Камалов, Ўзбекистон фанлар академиясининг академиги, философия фанлари доктори, профессор Ж.Базарбаев, филология фанлари доктори К. Алламбергенов, филология фанлари доктори, профессор Ш.Абдиназимов, институт ўқитувчилари, талабалар ва оммавий ахборот воситалари вакиллари қатнашди.
Тадбирни институт илмий кенгаши раиси, академик Ж. Базарбаев бошқариб борди. – Илм йўлида олиб борилган тинимсиз меҳнатларнинг самараси бўлган ушбу китобларнинг тақдимоти айнан бизнинг институтда ўтказилиши ва бизнинг зиё масканигна совға қилиниши биз учун катта бахт ва чексиз қувончга сабаб бўлди. Бу китоблар илмий аҳамият касб этканлигидан диншунуслик, маънавият асослари, ислом тарихи фанларини ўқитишда қўлланма вазифасини бажаради. «Ислом дини – оммавий маданиятга қарши мустаҳкам иммунитет» дейди у ўз сўзида.
Бундан сўнг муаллиф Шамсуддин Баҳауддинов сўзга чиқиб, дунё цивилизацияси ривожига муносиб хисса қўшган буюк алломаларимизнинг асарларини ўрганиш ва улар ёзиб қолдирган бебаҳо маданий меросни келажак авлодга етказишнинг бугунги кундаги аҳамияти ҳақида ўз фикр-мулоҳазаларини билдирди. Президентимизнинг: “тарихиммз, маданиятимиз, динимизга боғлиқ бир бет қўл ёзма бўлса ҳам, уларни жамлаб, халқимизни, ёшларимизни таништириш, бизнинг қандай улуғ ва бетакрор меросимиз бор эканлигини англатиш, фарзандларимизни ушбу улуғ меросга муносиб тарбиялашдан иборат”, деган фикрларини таъкидлади. Ҳақиқатдан ҳам, жамиятимизнинг ривожланиши учун зарур бўлган илмларни ўрганиш ҳар бир ёш йигит ва қизнинг бўйнидаги асосий вазифалардан бири ҳисобланишини билдирди.
Юртимиз раҳбари 2018 йил 20-21 январь кунлари Қорақалпоғистонга келган сафари давомида Нукус шаҳридаги Имом эшон Муҳаммад жомеъ масжидида бўлиб, бу ерда нуронийлар ва имом-хатиблар билан учрашув ўтказди. Шунда имом-хатибларимизга, биринчи навбатда, ота-боболаримиздан қолган эски қўл ёзмаларни ўрганган ҳолда қўлланмалар ва асарлар ёзиш бўйича ўз таклифларини билдирган эди. Кўп йиллик меҳнатларининг самараси ўлароқ Ш. Баҳауддиновнинг муаллифлигидаги ва таржима маҳсули бўлган: “Кәмил инсан”, “Саламат ана ҳәм бала - жәмийет гиреўи”, “Ораза пазыйлети”, “Намаз оқыў қағыйдалары”, “Марҳумларға азар бермейик”, “Қурбанлық китабы”, “Сарф сабақлығы”, “Шамаили Муҳаммадия”, “Ибадати Исламия”, “Ислам мәрипаты: негиз ҳәм түсиник”, “Ислам динине улыўма тәрийп”, “Ҳаж ҳәм умра қолланбасы”, “ИШИМ фитнасы”, “Интернетке ин қурған өрмекшилер” сингари ўнлаб китоблар нашр этилди ва халқимизга инъом этилди.
Йўқорида номлари келтирилган китоблар Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши томонидан тастиқланган режа асосида Республикамиздаги шаҳар ва туман ҳокимликлари, вазирликлар, олий ўқув юртлари, идора ва ташкилотларга бепул тарқатилди.
– Бу таржимадан сўнг китоб ёзишга бўлган иштиёқимиз тўхтаб қолмайди, ҳозирда Ватандошимиз, буюк муҳаддис Имом ал-Бухорийнинг “Саҳиҳ ҳадислар” тўпламини ва Пайғамбаримиз тарихидан сўзловчи китоблар устида иш олиб борябмиз, яқин кунларда халқимизга ҳавола этамиз деган умиддаман”, – дейди муаллиф Шамсуддин Баҳауддинов.
Совға сифатида институт ахборот ресурс марказига 1200 дона китоб ректор Б. Отемуратовга топширилди.
Сўнг меҳнат фаҳрийси, нуроний Қ. Камалов сўзга чиқиб, сўнги йиллари юртимизда амалга оширилаётган ислоҳатлар, айниқса диний соҳада қилинаётган катта-катта янгиликлар ҳақида айтиб ўтди.
«Кўп йиллик тажриба ва меҳнатларимизнинг самараси ҳисобланган биринши бор қорақалпоқ тилида нашр этилган “Қураны кәрийм мәнилериниң қарақалпақ тилиндеги аўдармасы ҳәм тәфсири” китоби мустақил юртимизда диний соҳада амалга оширилаётган хайрли ишлардан ҳисобланади.
Албатта, таржима иши, айниқса Аллоҳ таолонинг Каломи бўлган Қуръони каримни ундаги оятларнинг мазмун-моҳиятини тушунган ҳолда таржима қилиш буюк ва машақатли иш ҳисобланади».
Шунингдек, институтнинг ўқитувчи-устозларига ушбу китобларни яхшилаб ўрганишга тарғиб қилиб, «Ислом таълимоти асосида талабаларга дарс бера олган педагог – енг етук педагог», – деб таъкидлади.
Бундан сўнг тадбирга келган меҳмонлардан филология фанлари доктори К. Алламбергенов, филология фанлари доктори, профессор Ш. Абдиназимовлар сўзга чиқиб, бу китобларнинг аҳамияти, мазмун ва моҳиятига баҳо бериб, келажак давомчиларининг маънавий камолотининг юксалишида ўз хиссасини қўшадиган илмий меҳнатлар мажмуи эканлигини ўз фикр-мулоҳазаларида билдириб ўтишди.
Тадбир ўз аро савол-жавоблар ва иштирокчиларнинг фикр-мулоҳазалари билан қизғин давом этди.
Қорақалпоғистон қозиёти матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
«Аркон» кўплик сийғасидаги сўз бўлиб, унинг бирлиги рукндир. «Рукн» луғатда бурчак маъносини англатади. Худди бурчак уйдаги асосий нарсалардан бўлганидек, рукн ҳам намоздаги асосий нарсадир. Рукнларсиз намоз бўлмайди. Рукнлар намознинг аввалидан охиригача адо этилиши шарт, уларни қасддан ёки унутиб ёхуд билмасдан қолдириб бўлмайди.
Ҳанафий мазҳабида рукн лафзи ўрнига фарз ва вожиб лафзлари ишлатилади. Қуйидаги ҳадиси шарифларда намознинг фарз ва вожиб амаллари ҳақида сўз боради.
عَنْ عُمَرَ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ إِلَّا أَبَا دَاوُدَ.
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Бешовларидан фақат Абу Довуд ривоят қилмаган.
Шарҳ: Бу ҳадис ва унинг тўлиқ шарҳи «Ният» китобида ўтган. Ҳадиси шарифнинг бир қисмини бу ерда келтиришдан мурод, намозда ният фарз эканлигини билдиришдир. Намоз ўқувчи ният қилиши фарз, аксинча, намози намоз бўлмайди. Агар ниятини тилига олиб айтса, яна ҳам яхши.
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَدَخَلَ رَجُلٌ فَصَلَّى ثُمَّ جَاءَ فَسَلَّمَ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَرَدَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَيْهِ السَّلَامَ، فَقَالَ: ارْجِعْ فَصَلِّ فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ، فَصَلَّى ثُمَّ جَاءَ فَسَلَّمَ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، فَقَالَ: ارْجِعْ فَصَلِّ فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ ثَلَاثًا، فَقَالَ: وَالَّذِي بَعَثَكَ بِالْحَقِّ مَا أُحْسِنُ غَيْرَهُ فَعَلِّمْنِي، فَقَالَ: إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلَاةِ فَكَبِّرْ، ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مَعَكَ مِنَ الْقُرْآنِ، ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْتَدِلَ قَائِمًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ افْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلَاتِكَ كُلِّهَا. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ. وَزَادَ أَبُو دَاوُدَ: فَإِذَا فَعَلْتَ هَذَا فَقَدْ تَمَّتْ صَلَاتُكَ، وَمَا انْتَقَصْتَ مِنْ هَذَا شَيْئًا فَإِنَّمَا انْتَقَصْتَهُ مِنْ صَلَاتِكَ.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидга кирдилар. Бир одам ҳам масжидга кирди ва намоз ўқиди. Сўнгра келиб, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга салом берди. Бас, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг саломига жавоб бердилар ва:
«Қайт, бориб намоз ўқи. Сен намоз ўқиганинг йўқ», дедилар. У бориб, намоз ўқиди. Сўнгра келиб, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга салом берди. Бас, у зот:
«Қайт, бориб, намоз ўқи. Сен намоз ўқиганинг йўқ», дедилар. Уч марта шундай бўлди. Бас, шунда ҳалиги одам:
«Сизни ҳақ ила юборган Зот ила қасамки, бундан яхши ўқий олмайман, менга ўргатинг», деди.
У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон намозга турсанг, такбир айт. Сўнгра ўзингга муяссар бўлганича Қуръондан қироат қил, сўнгра рукуъ қил ва рукуъда тин ол, сўнгра ғоз туриб, тиклан. Сўнгра сажда қил ва саждада тин ол. Кейин (бошингни) кўтар ва ўтириб тин ол. Сўнгра сажда қил ва саждада тин ол. Кейин намозингнинг ҳаммасида шундай қил», дедилар».
Бешовлари ривоят қилганлар.
Абу Довуд:
Шарҳ: Ушбу ҳадиси шариф муҳаддис ва фақиҳ уламолар орасида «намозини ёмон ўқиган одамнинг ҳадиси» номи билан машҳур бўлган. У намознинг сифати ҳақидаги ўта муҳим ҳукмларни ўз ичига олган буюк ҳадисдир.
Унда «масжидга кириб келиб, намоз ўқиди» дейилган кишининг исми Холид ибн Рофеъ бўлиб, Насаий қилган ривоятга кўра, у икки ракъат намоз ўқиган.
Ушбу ҳадисдан олинадиган фойдалар:
1. Масжидга кирган одам аввало намоз ўқиши кераклиги.
2. Бошлиқ ўзига тобелар қилаётган иш шариатга мосми-йўқми, қараб туриши лозимлиги ва хато бўлса, тузатиб қўйиши.
3. Намоз ўқиб бўлгач, масжиддагиларга салом бериш.
4. Саломни эшитган киши дарҳол алик олиши. Саломга алик олишнинг вожиблиги шу ҳадисдан олинган.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам аввал саломга алик олиб, сўнг хатони тўғрилашга киришганлар.
5. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: «Қайт, бориб, намоз ўқи. Сен намоз ўқиганинг йўқ» деганларини уламолар икки хил таъвил қилганлар.
Баъзилари «Унинг намози бутунлай намоз бўлмаган», десалар, бошқалари «Унинг намози комил намоз бўлмаган, чунки ҳадиснинг охирида «Бундан бирор нарсани кам қилсанг, намозингдан кам қилган бўласан», демоқдалар», дейишади.
6. Бир нарсани яхши билмаган одам эътироф қилиб, билган одамдан ўргатиб қўйишини сўраши кераклиги.
7. Билган одам эса аввал билмаган одамнинг иши хато эканлигини мулойимлик билан тушунтириб қўйиши лозимлиги.
8. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: «Қачон намозга турсанг, такбир айт» деганлари намозга кириш такбир билан бўлишини ва такбир фарз эканлигини билдиради.
9. «Сўнгра ўзингга муяссар бўлганича Қуръондан қироат қил» деганларидан намозда қироат фарз эканлиги ва у муяссар бўлинганича ўқилиши келиб чиқади.
Ҳанафий уламолар шуни далил қилиб, «Намозда Фотиҳа сурасини ўқиш фарз эмас, балки муяссар бўлганича оятлар ўқиш фарздир», дейдилар.
10. «Тин ол» дейилганидан рукуъ ва саждада хотиржам бўлгудек ҳолат вожиблиги келиб чиқади.
Бунинг энг кам миқдори Ҳанафий мазҳабида рукуъда «Субҳана роббиял азим»ни, саждада «Субҳана роббиял аъла»ни шошмай, уч мартадан айтиш билан белгиланади.
Кўпчилигимиз бу нарсага унча эътибор бермаймиз. Ҳадисдаги намозни камчилик билан ўқиган одамга ўхшаб рукуъ ва саждани номига, тез-тез қиламиз. Аслида эса рукуъда ҳам, саждада ҳам тасбеҳларни ўн бир мартадан айтиш керак.
11. Шунингдек, рукуъдан ҳам ғоз туриб, қоматни ростмана тўғрилаш лозим. Баъзиларга ўхшаб, бошни кўтариб, кўкракни бир оз тўғрилаб, саждага кетавериш керак эмас.
12. Биринчи саждадан бошни кўтарганда ростмана, хотиржам бўлиб ўтириш лозимлиги.
13. «Кейин намозингнинг ҳаммасида шундай қил» деганларидан ҳар бир ракъат намозда юқорида зикр қилинган нарсалар такрорланиши лозимлиги билинади.
14. Намознинг арконларидан бирортасини бузган одам уни қайта ўқиши вожиблиги.
15. Олим одам билмаганларга шариат амалларини сабр билан ўргатиши зарурлиги.
«Ҳадис ва ҳаёт» китобининг 4-жузи асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 