29 Ноябр, 2025, 8 Жумадул сони, 1447
29 Ноябр, 2025, 8 Жумадул сони, 1447
Аллоҳга беадад шукрлар бўлсин, муборак Рамазон ойини барчамиз тинчлик-хотиржамликда ўтказиб келаётирмиз.
“Рамазон” сўзи беш ҳарфдан иборат. Унинг ҳар бир ҳарфига уламолар шундай маъно берганлар: “ро” – “раҳмат”, “мим” – “мағфират”, “зод” – “зимонун лилжаннат” (жаннатга кириш учун кафолат), “алиф” – “аманун минаннар” (дўзахдан омонлик), “нун” – “нурун миналлоҳ” (Аллоҳдан нур) маъноларини англатади. Ушбу фикрни Имом Термизий ривоят қилинган: “Рамазоннинг аввали раҳмат, ўртаси мағфират, охири дўзахдан озодлик кунларидир”, ҳадиси шарифи ҳам қувватлайди. Яъни: “ро” ҳарфи рамазоннинг аввали бўлган раҳмат кунларига, “мим” ўртадаги мағфират кунларига, “зод” ва “алиф” ҳарфлари охиридаги “дўзахдан озод бўлиш” кунларига, “нун” ҳарфи эса бутун рамазоннинг натижасида ҳосил бўладиган нурга далолат қилади.
Бу ойнинг дастлабки ўн куни – “раҳмат” даҳасида рўйи заминга Аллоҳнинг раҳмати ёғилади. Яратганнинг ўзи қодир қилганича рўза тутиб, таровеҳ намозларини адо этамиз.
Иккинчи ўн кунлиги – “мағфират” даҳасида холис ният билан рўза тутган бандаларнинг олдинги қилган гуноҳлари кечирилади, дейилган.
Охирги ўн кунлиги эса “Итқун минан-нийрон”, яна “Қадр даҳаси” ҳам дейилади. Ким Рамазон ойининг рўзасини пок ният билан тутган бўлса, у бандага Аллоҳ ваъда қилган ажрларини ато этгай. Рамазон ҳайити куни эса Аллоҳ таоло Рамазон рўзасини тутган, таровеҳ намозларини ўқиган, Қадр кечасини бедор ўтказган бандаларига Ўзи тайёрлаб қўйган мукофотларни кўпайтириб берадиган кундир.
Бу ойда имон-эътиқод билан қилинадиган дуолар мустажоб бўлади. Чунки муборак ойда Аллоҳ таоло бандаларига осмон эшикларини очиб, ҳар бир дуо қилгувчининг дуосини қабул қилади.
Нафс тарбиясида рўза асосий ўрин тутадиган ибодатдир. Рўза нафсни ўз ҳолига қўймай, уни маҳкам жиловлаш деганидир. Унда имон ва эътиқод бир тараф, хоҳиш-истак ва шайтон иккинчи бир тараф бўлиб кураш олиб боради. Жаннатдан қувилганидан бери шайтон инсон зотига қарши аёвсиз курашиши ҳақида Аллоҳ таоло айтади: “У (аламидан) деди: “Қасамёд этаманки, мени янглиштирганинг туфайли Сенинг Тўғри йўлинг (Ислом дини) узра улар (одамларни чалғитиш) учун ўтираман. Сўнгра уларга олдиларидан, ортларидан, ўнг томонларидан ва сўл томонларидан (чалғитиш учун) келаман. (Натижада) уларнинг аксариятини шукр қилувчи ҳолда топмайсан” (Аъроф, 16-17).
Аллоҳ таоло шайтон иғвосини рад этади: “Менинг бандаларим устидан сен учун ҳеч қандай салтанат (ҳукмронлик) йўқдир, илло сенга эргашган гумроҳларнигина (йўлдан оздира олурсан)” (Ҳижр, 42).
Шайтон билан инсон ўртасидаги бу курашда рўза муҳим аҳамият касб этади. Зеро, инсон ҳаёти учун зарур бўлган таом ва сув ҳамда шаҳват – кураш майдонларидир. Буларнинг ҳар бирида ўзига яраша куч-қувват бор. Агар инсон у майл қаршисида собит тура олса ва нафсининг иғволарига учмаса, албатта, имтиҳондан ўтади ва Парвардигори ҳузурида улуғ даражага эришади.
Манбалар асосида Нўъмон АБДУЛМАЖИД тайёрлади
Ер юзининг 70 фоизи уммонлар билан қопланган. Зангори денгизларда турфа хилдаги жониворлар ажиб бир уйғунликда ҳаёт кечирадилар. Улардан бири дельфинлардир.
Дельфиннинг бўйи тахминан 2,5 метр ва вазни 150 кгни ташкил этади. Бундай оғир вазнга эга бўлишига қарамай, дельфинлар ўлжаларини денгизда ҳеч қандай қийинчиликсиз тез овлайдилар. Уларнинг силлиқ терилари сувда тез ҳаракат қилиш ва сузиш имконини беради.
Тез сузишга имкон берувчи яна бир хусусият бу бурунларидир. Уларнинг бурунлари сувда жуда тез сузишлари учун қулай тарзда яратилган. Уларнинг бу ҳолати одамларни ҳам илҳомлантирган ва улар бу тирик мавжудотларнинг тузилишини ўзлари ясаган кемаларда намуна сифатида қўллаб келмоқдалар.
Дельфинлар сузиш пайтида мунтазам равишда нафас олиш учун сув юзасига чиқишлари керак. Шунинг учун, бошқа балиқлардан фарқли ўлароқ, уларнинг думлари вертикал эмас, балки горизонталдир.
Дельфинлар бошларининг юқори қисмида жойлашган тешик орқали нафас оладилар. Шўнғин пайтида ҳаво тешиги эластик “қопқоқлар” билан автоматик равишда ёпилади. Нафас олиш тизимига сув ҳам, озиқ-овқат ҳам кира олмайди.
Улар ўз тўқималарида, айниқса мушакларида кислородни сақлаш қобилиятига эга. Шу сабабли, улар 200 метр чуқурликда 10 дақиқа туриши мумкин.
Аллоҳ таоло дельфинларга товуш тўлқинлари ёрдамида ташқи дунё билан алоқа қилишга имкон берувчи ғоятда мураккаб ва ўта аниқ сезги органлари тизимини ато этган. Олимлар бу ҳодисани “эхолокация” деб атайдилар.
Ташқаридан келаётган акс-садолар ёрдамида дельфинлар денгиз тубидаги ҳар қандай жисмнинг шакли, ўлчамлари, ҳаракат тезлиги ва ҳатто унгача бўлган масофа ҳақида ғоятда аниқ тасаввурга эга бўла оладилар.
Дельфинлар ушбу ноёб аъзолари ёрдамида жуда катта ҳудудни бир зумда, гўё денгиз тубининг харитасини тузгандек ўрганиб чиқадилар. Ушбу мисли кўрилмаган мукаммал гидролокация тизими ёрдамида дельфинлар денгиз тубини гўё электрон сканер каби суратга олиб чиқадилар.
Бу қадар юксак технологияли ўта аниқ ва нозик системанинг гўшт ва суяклардан ясалиб, денгиз жониворининг танасига жойлаштирилиши Аллоҳ таолонинг яратиш қудрати ва ҳикматига инкор қилиб бўлмас далилдир.
Замонавий сувости кемалари ҳам худди ана шундай гидролокатор ёрдамида ҳаракатланадилар. Аммо сувости кемалари учун йигирманчи асрдагина ишлаб чиқилган технологиядан дельфинлар минг йиллардан бери фойдаланиб келмоқдалар.
Дельфинлар ўз гидролокаторларидан алоқа воситаси сифатида ҳам фойдаланиб, ўзаро ажойиб мулоқот тизимини ташкил қиладилар. Масалан, улар бир-бирлари билан 220 км масофада туриб ҳам бемалол алоқа ўрната оладилар. Дельфинлар ушбу алоқа воситасидан асосан ўз жуфтларини топишда ва бир-бирларини хавф-хатардан огоҳлантиришда фойдаланадилар.
Дельфинларнинг кўзи яна бир ажойиб хусусиятга эга. Уларнинг икки кўзи бир пайтнинг ўзида икки томонга қарай олади. Масалан, у ўзи сузиб кетаётган томонни ҳам ва айни пайтда ён томонни ҳам кўриб туради, чунки ён томондан акулалар тўдаси ҳужум қилиб қолиши мумкин.
Бундан ташқари, дельфинлар зарур пайтда бир кўзини юмиб олиши ҳам мумкин. Бу пайтда миянинг ярми уйқуга чўмади. Кейин у иккинчи кўзини юмиб, миянинг иккинчи ярмига ҳам дам бериши мумкин. Шу тариқа дельфинлар ҳеч қачон ухламайди, балки доимо уйғоқ ва сергак юради.
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа