Таровеҳ – фақат рамазон ойида хуфтон билан витр вожиб орасида ўқиладиган 20 ракат намоз. Эркак ва аёл учун суннати муаккада. Уни жамоат билан бирга ўқиш эса суннати кифоядир. Фазилатларга бой бўлган рамазон ойининг фазилатларидан бири ҳам ой давомида таровеҳ намози ўқилишидир. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) таровеҳ намози хусусида бундай деганлар:
“Ким Аллоҳдан савоб умид этиб, Рамазон намозини (таровеҳни) ўқиса, олдинги гуноҳлари кечирилади”, дея марҳамат қилганлар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).
Таровеҳнинг фазилатларидан бири – бунда Қуръони карим тўлиқ хатм қилинади ва таровеҳга қатнаган киши ушбу хатм иштирокчисига айланади. Муҳтарам домлаларимиз амри маъруфларида таъкидлаганларидек, Аллоҳ таоло Ўзининг бандаларига яратган бу имкониятдан фойдаланиб қолиш керак. Рамазон ўтганидан сўнг бу қориларни қўй сўйиб чақирсангиз ҳам унинг уйингизда ўтириб Қуръонни хатм қилиб чиқишга вақти бўлмайди. Жамоатни-ку, қўяверасиз.
Таровеҳ табиатан иймону эътиқодида нуқсони йўқ, ғайрат-шижоати жўш урган одамлар ўқийдиган намоз. Чунки иймони камолга етмаган кишилар кун узоғи рўзадор бўлиб оч юриб толиққани ва кечалар уйқуга тўймаётгани боис бу намозга боришни турли баҳоналар топиб пайсалга соладилар. Негаки, 2-2.5 соат тик оёқда туриш уларнинг нафсига оғир келади.
Хуфтону витрни қўшиб ҳисоблаганда 29 ракат бўладиган намознинг номи бўлган “таровеҳ” сўзи “тарвеҳа”нинг кўплиги бўлиб, ўзбекчада “ором олдириш”, “дам бериш” маъноларини билдирар экан. Одамни обдон чарчатадиган намозга нега бундай от қўйилган экан? деган савол туғилиши табиий, албатта.
Маълум бўлишича, бу ифода аслида намознинг ҳар тўрт ракатидан сўнг тўхтаб, дам олингани учун қўлланилган экан. Шунинг ўзиёқ таровеҳни ўқиш шижоатли одамларга насиб этишига далолат қилади.
Таровеҳнинг фазилатларидан бири жамоатнинг кўплиги бўлса, яна бири – кўплаб одамлар хуфтон намозини аксар ҳолларда масжидга чиқмасдан уйларида ўқийдилар; лекин рамазон ойида, таровеҳ сабаб бўлиб фарз ибодат бўлган хуфтонни ҳам жамоат билан ўқиш шарафига муяссар бўладилар. Бунинг учун эса кўпдан-кўп ажру савобларга эришадилар.
Таровеҳнинг яна бир фазилати – жамоатнинг дуосидир. Кўпнинг дуоси кўл бўлади деганларидек, йиғилган жамоатнинг ичида дуоси мустажоб бўладиган хислатли кишилар бўлса, ана ўшаларнинг шарофати билан бизнинг дуомиз ҳам қабул бўлади, иншоаллоҳ.
Таровеҳда йил давомида бир-бирини кўришга интизор бўлиб, аммо ишининг кўплигидан кўришишга вақт топа олмай юрган дўсту ёронлар дийдорлашадилар. Бир-бирига бўлган меҳр-муҳаббатлари янада зиёда бўлади.
Таровеҳга бораётганда, таровеҳдан қайтаётганда қилинган суҳбатларда ёрдамга муҳтож кишилар борлигини эшитамиз, қўлимиздан келгунча уларга кўмаклашамиз ва бунинг учун ҳам савоб оламиз.
Аллоҳ таолонинг меҳрибонлигини қарангки, мана шу муборак ойда босган ҳар бир қадамимизга мукофотлар ваъда қилиб, ўқиган намозларимизнинг савобини бошқа ойлардагига нисбатан бир неча баробар кўпайтириб қўйибди. Таровеҳда эса ҳам намознинг, ҳам хатми Қуръоннинг, ҳам жамоатнинг савоби бор. Бундан унумли фойдаланиб қолган кишилар нақадар бахтиёр инсонлардир.
Аллоҳ таоло барчамизни рўзасини мукаммал тутадиган, таровеҳни завқу шавқ билан адо этадиган толеи баланд бандалари қаторига қўйсин.
Дамин ЖУМАҚУЛ
Қўлингизга қоғоз-қалам олиб, маҳзун пайтларингизда хоҳ ошкора, хоҳ махфий айтадиган сўзларингизни эслаб, ёзиб кўринг. Бу –айтаётган ҳар бир сўзингизни ўйлаб гапиришга одатлантирадиган машқдир. Ўзингизни яхшилаб тафтиш қилинг. Оғзингиздан чиқаётган сўзларга ҳарфма-ҳарф эътиборли бўлинг. Бу машқни тахминан бир ой давом эттиринг. Охирида ёзиб чиққан сўзларингиз ҳақида яхшилаб ўйлаб кўринг. Бу ёзувлар сизнинг аслида қандай одам эканингизни кўрсатади. Хафа бўлганингизда яхши гап айтасизми ёки сўкинасизми – ихтиёр ўзингизда!
Ғамга ботган пайтларингизда ўзингизни дуоибад қилганмисиз? Натижа қандай бўлган?
Покиза синглим!
Бугун бир яхшилаб ўйлаб кўринг! Сизга йўлиққан мусибат-балоларни, касалликларни бир сарҳисоб қилиб чиқинг! Кейин эса ўзингизга «Мана шу синовларни ўзимга ўзим тилаб олган эканманми?» дея савол беринг. Сўзимдан ажабланаётган бўлишингиз мумкин, лекин бошингизга тушган синовларга бир назар ташласангиз, аввал қилган дуоибадларингизни эслаб кўрсангиз, кўп нарса аён бўлади. Ҳозирда сизни қийнаб келаётган баъзи муаммоларга аввал қилган дуоибадингиз сабаб бўлган бўлиши, сиз эса буни ҳатто ёдингиздан чиқариб юборган бўлишингиз мумкин. Бундай ҳолат Юсуф алайҳиссаломда ҳам бўлган. У зот тутқунликда кўп йиллар қолиб кетганларида Аллоҳ таолога нидо қилиб, «Ё Роббим! Зиндонда узоқ қолиб кетдим», дейдилар. Шунда Аллоҳ таоло: «Буни ўзинг сўрагансан! Сен зиндон сўрадинг, Мен эса уни бердим. Бунинг ўрнига офият сўраганингда, дуоингни ижобат қилган бўлардим», дейди.
Дарҳақиқат, Юсуф алайҳиссалом аёллар билан бўлиб ўтган фитнада бундай деб юборган эдилар:
«Роббим, улар мени чорлаётган нарсадан кўра мен учун зиндон яхшироқ. Уларнинг ҳийласини Ўзинг мендан нари қилмасанг, уларга мойил бўлиб, жоҳиллардан бўлиб қоламан» (Юсуф сураси, 33-оят).
Шунинг учун Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳдан бир кеча-кундузда икки марта афв ва офият сўраб дуо қилар эдилар. У зот бу дуони йиллар давомида, узлуксиз қилганлар.
Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кеч кирганда ҳам, тонг отганда ҳам шу дуони канда қилмас эдилар: «Аллоҳим! Менга динимда, дунёимда ва охиратимда афв ва офият бергин. Аллоҳим, динимда, дунёимда, аҳлимда ва мол-мулкимда афв ва офият бергин. Аллоҳим, авратимни (гуноҳларимни) яширгин, қўрқинчларимни омонликка айлантиргин. Аллоҳим, мени олдимдан, ортимдан, ўнгимдан, сўлимдан ва устимдан муҳофаза қилгин, суиқасдга қолишдан Ўзинг паноҳингда асрагин».
Бир қиз айтади:
«Турмушга чиқишимдан олдин сиқилган пайтларимда ўзимни ўзим дуоибад қилар эдим. Кўп йиллар шундай ўтди. Баъзан бир кунда бир неча марта ўзимни қарғар эдим. Қачон бирор нарсадан сиқилсам, «Аллоҳим, ўлсам қутуламанми? Мени қўл-оёғимдан, кўзимдан жудо қилгин!» деб бақирардим. Шунга ўхшаш ҳар хил ёмон гаплар айтиб, ўзимни ўзим қарғар эдим. Оиламдагилар эса бу сўзларимга парво қилмас, ўзини эшитмаганга олишарди. Аллоҳ таоло эса мени ҳар сафар кечираверган экан, янги-янги имкониятлар бераверарган экан.
Бу иллатдан турмушга чиққанимдан кейин ҳам қутулолмай, ўзимга ёмонлик, ўлим, бедаво дард ва шу каби балоларни сўраб дуо қилавердим. Аллоҳнинг марҳаматини қарангки, турмуш ўртоғим бу дуоибадларимга қаттиқ эътибор берар, мени бундан қайтарар эди. Лекин мен ўзимни ўзим қарғашдан тўхтамасдим. Бир куни у мени бу ишдан қайтариш учун ажойиб ҳийла ўйлаб топди. Ўзимни дуоибад қилаётганимни эшитса, «Аллоҳ менинг қаеримни шол қилсин? Ўнг тарафимни ёки чапимними? Фақат қўлларим ишламай қолсинми ёки оёқларим ҳамми?» дер эди.
Мен эса эримнинг бу сўзларидан баттар жаҳлим чиқиб, яна ҳам кўпроқ қайсарлик қилишга ўтардим. Шу йўсинда ўн йил ўтди. Аллоҳ айбларимни яширар, мени офиятда сақлар эди. Лекин кўза кунида синди – тўсатдан ёмон дардга чалиндим: бир оёғим ишламай қолди. Шунақанги ғам-ғуссага ботиб қолдимки, йиғидан тўхтамай қолдим. Бир куни: «Нима учун Аллоҳ шундай навқирон ёшимда менга бу дардни раво кўрди?» деб ҳасрат қилиб ўтирсам, эрим: «Бу неча йиллардан буён ўзингиз Аллоҳдан тилаб олганингиз-ку! Шол бўлишни ўзингиз дуо қилиб сўрардингиз-ку? Нега энди сўраганингизни берганида хафа бўляпсиз?» деди.
Одам ғамга ботган, ғазабланган пайтида ҳам ўзини қарғаб, дуоибад қилмаслиги кераклигини шундагина тушундим. Дуоибадни дуои хайрга алмаштириб, нима бўлганда ҳам Аллоҳдан соғлик, омонлик сўрайдиган бўлдим».
Муҳтарама синглим!
Ўзингизни дуоибад қилишингиз худди осмонга тош отгандек гап. Ўша тош бошингизга келиб тушиши мумкин. Ўша дуоибадларингиз Аллоҳ дуоларни ижобат қиладиган вақтга тўғри келиб қолиши мумкин. Қарабсизки, дуоларингиз ижобат бўлиб, ўша бало бошингизга келиши мумкин.
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.