Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
24 Январ, 2025   |   24 Ражаб, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:19
Қуёш
07:41
Пешин
12:40
Аср
15:48
Шом
17:32
Хуфтон
18:49
Bismillah
24 Январ, 2025, 24 Ражаб, 1446

Ғийбатчининг тавбаси

7.05.2019   3281   2 min.
Ғийбатчининг тавбаси

“Мен ҳеч кимни ғийбат қилмаганман” деб кимдир айта оладими? Йўқ, аникки, ўзимиз истаган ё истамаган ҳолда, кимнидир, албатта, ғийбат қилганмиз ва қилмоқдамиз.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Бир куни Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ғийбат нималигини биласизларми?” дедилар. “Аллоҳ ва Унинг расули билувчи”, дейишди. “Биродарингни ўзига ёқмаган нарса билан эслашинг”,  дедилар. “Биродаримда мен айтган сифат бўлса-чи?” дейишди. “Агар айтганинг унда бўлса, ғийбат қилган бўласан, агар бўлмаса, бўҳтон қилган бўласан”, дедилар” (Имом Муслим ривояти).

Бир танишим ўта тушкун кайфиятда ўзини қийнаётган масалани шундай ҳикоя қилди: “Ўзимни қаттиқ тафтиш қилиб, қилган ишларимни эслаб, чин кўнгилдан афсусдаман. Ва ҳеч қачон олдинги хатоларимни, қилган ғийбатларим, хазил-мутойибаларимни қилмасликка аҳд қилдим.

Ҳаммани устидан ҳажв қилиб кулиб юрардим. Ғийбат мен учун оддий кундалик машғулот эди. Ота-онаси ўлганларнинг баъзи давраларда кулганларини кўриб: “Бемеҳр одам экан ота-онасидан, икки қанотидан айрилса ҳам кулиб, ҳаёт ташвишларини қилиб юрибди”, дердим.

Кунлар ўтиб онаизоримдан, ҳар тонг ва кечда мендан хабар олгувчи меҳрибонимдан айрилдим, аммо кулаяпман. Ҳар кулганимда ўзгаларни иғво қилиб, ғийбат қилганим эсимга тушиб: “Қандай кулаяпсан, онанг ўлганку?”, деган овоз келаверади ичимдан. Яшаса, кулса бўларкан. Аллоҳ мусибатига яраша сабр ва кўникиш туйғуларини ҳам инсонга бераркан.

Боласи ўлганларни кўриб қандоқ яшаяпти жигар порасини қора ерга топшириб деб таъна қилардим.... Оҳ мени ўйламасдан гапирган сўзларим ўз бошимга дўл каби бирин-кетин ёғилиб келди.

Йиллар ўтиб, юрагимнинг бир парчаси, кўзимнинг оқу-қораси болажонимдан айрилдим, лекин яшаяпман. Юрагимга бир мушт уриб: наҳот тирикман усиз?! Қалбимда айрилиқ азобининг изи ҳали ҳам кетмаган. Бировни гапириш жуда осон экан, оғзимнинг бир чеккасидан чиқиб кетган бир қатор сўзларнинг қанчалик оғир эканини энди ич-ичимдан ҳис қилмоқдаман”, деб кўз ёшларини тўхтатолмади, бечора.

Мен унга далда бериш учун Аллоҳ таолонинг ушбу оятини эслатдим: “Албатта, Аллоҳ чин тавба қилувчиларни ва обдон покланиб юрувчиларни севади” (Бақара сураси, 222-оят).

ИМРОН

Мақолалар
Бошқа мақолалар

Имом Муслимдан ҳадис ривоят қилган ровийлар

20.01.2025   3420   4 min.
Имом Муслимдан ҳадис ривоят қилган ровийлар

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

1. Али ибн Ҳасан ибн Абу Исо Ҳилолий (ёшлари имом Муслимдан катта)
2. Муҳаммад ибн Абдулваҳҳоб Фарро (шайхларидан). Аммо Фарродан «Саҳиҳ»ларида ҳадис ривоят қилмаганлар.
3. Ҳусайн ибн Муҳаммад Қаббоний
4. Абу Бакр Муҳаммад ибн Назр ибн Салама Жорудий
5. Али ибн Ҳусайн ибн Жунайд Розий
6. Солиҳ ибн Муҳаммад Жазара
7. Абу Исо Термизий («Жомеъи Термизий»да)
8. Аҳмад ибн Муборак Мустамлий
9. Қози Абдуллоҳ ибн Яҳё Сарахсий
10. Абу Саъид Ҳотим ибн Аҳмад ибн Маҳмуд Киндий Бухорий
11. Иброҳим ибн Исҳоқ Сайрафий
12. Сабоқдош дўстлари Иброҳим ибн Абу Толиб
13. Иброҳим ибн Муҳаммад ибн Ҳамза
14. Фақиҳ Иброҳим ибн Муҳаммад ибн Суфён («Саҳиҳи Муслим»нинг ровийларидан)
15. Абу Амр Аҳмад ибн Наср Хаффоф
16. Закариё ибн Довуд Хаффоф
17. Абдуллоҳ ибн Аҳмад ибн Абдусалом Хаффоф
18. Ҳофиз Абу Али Абдуллоҳ ибн Маҳаммад ибн Али Балхий
19. Абдурраҳмон ибн Абу Ҳотим
20. Али ибн Исмоил Саффор
21. Абу Ҳомид Аҳмад ибн Ҳамдун Аъмаший
22. Абу Ҳомид Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Шарқий
23. Абу Ҳомид Аҳмад ибн Али ибн Ҳаснавайҳ Муқрий (заиф ровийлардан)
24. Ҳофиз Аҳмад ибн Салама
25. Саъид ибн Амр Барзаъий
26. Абу Муҳаммад Абдуллоҳ ибн Муҳаммад ибн Шарқий
27. Фазл ибн Муҳаммад Балхий
28. Абу Бакр ибн Хузайма
29. Абул Аббос Саррож
30. Муҳаммад ибн Абд ибн Ҳумайд
31. Муҳаммад ибн Махлад Аттор
32. Маккий ибн Абдон
33. Яҳё ибн Муҳаммад ибн Соъид
34. Ҳофиз Абу Авона
35. Ҳофиз Наср ибн Аҳмад ибн Наср.

Абу Амр Мустамлий айтганлар: «Бизга Исҳоқ Кавсаж 251 йилда ҳадис ёздирдилар. Муслим танлаб ёзардилар, мен эса айтганларини ёзардим ва давом этаверишларини сўрардим. Шунда Исҳоқ Кавсаж Муслимга: «Сиз мусулмонлар орасида экансиз, яхшилик доим биз билан бирга», – дедилар».

Термизий «Жомеъ»ларида имом Муслимдан биттагина ҳадис ривоят қилганлар («Рамазон бошланишини билиш учун шаъбонда ойни кузатинглар»).[1]

Абул Қосим ибн Асокирга Абу Наср Юнортий шундай деганлар: «Менга Солиҳ ибн Абу Солиҳ дарахт пўстлоғига ёзилган бир варақни бердилар. Унда имом Муслим дастхатлари билан Валид ибн Муслимдан эшитиб ёзиб олган ҳадислар битилган экан».

Бу санади узилган, ишончиз маълумот.

Аҳмад ибн Салама айтганлар: «Абу Зуръа ва Абу Ҳотимнинг саҳиҳ ҳадисларни билишда имом Муслимни замоналарининг шайхларидан устун қўйишларини кўрдим. Ҳусайн ибн Мансурдан эшитишимча, у киши Исҳоқ ибн Роҳавайҳнинг имом Муслим тўғриларида гапира туриб, форсча бир сўз айтганларини эшитганлар. Унинг маъноси – шу қадар улуғ инсон бўлар экан-да?!».

Аҳмад ибн Салама айтганлар: «Муслим бир илм мажлисига таклиф этилдилар. Унда бу киши билмайдиган бир ҳадис зикр қилинди. Уйларига бориб, чироқни ёқдилар-да, оила аҳлига: «Ҳузуримга ҳеч ким кирмасин», – дедилар. Бир пайт: «Бизга бир сават хурмо ҳадя қилинди», – дейишди. «Олиб киринглар», – дедилар. Хурмони киритишди. Тонг отгунча ундан битта-биттадан олиб, ўша ҳадисни қидиришга тушдилар. Хурмо ҳам тугади, ҳадис ҳам топилди».

Бу воқеани Абу Абдуллоҳ Ҳоким ҳам ривоят қилиб: «Ишончли дўстларимиздан бирининг айтишича, ўшандан кейин имом Муслим вафот этибдилар», – деганлар.

«Машҳур даҳолар сийрати» китобидан

[1] 687-ҳадис.