Моддий жиҳатдан қийналган одам ўғли билан тобут ортидан борарди. Шу пайт бола жаноза ортида йиғлаб қолган аёлни кўриб қолди. Аёл “Ҳозир азизимни чироғи йўқ, тўшаги йўқ, нони йўқ жойга олиб боришади” деб йиғларди. Бу гапни эшитган болакай дарҳол отасига юзланиб, “Отажон, бу тобутдаги одамни бизнинг уйимизга олиб боришадими?” деб сўради.
Ҳа, азизлар, бу дунё синов майдонидир. Бойлик ва фақирлик, шоҳлик ва гадолик, соғлик ва беморлик каби ҳолатлар имтиҳондир.
Кимдир бойлик билан имтиҳон қилинади. Инсон бу бойликка шукр қилиши, фақирларга саховат кўрсатиши, бойлигини яхши ишларга йўналтириши, охиратига захира бўладиган жойларга сарф этиши, бойликка алданиб қолмаслиги, манманликка берилмаслиги билан бу синовдан ўтади.
Кимдир фақирлик билан имтиҳон қилинади. Инсон бу етишмовчиликка сабр қилиши, Аллоҳ таолога кўп дуо қилиши, бой бўламан деб ҳаром ишларга қўл урмаслиги, қаноат ва бардоши билан бу синовдан ўтади.
Танаси соғ инсон соғлигининг қадрига етиб, уни асраши, шукрини адо қилиши, беморлардан ибрат олиши ва саломатлигида кўп ибодат қилиб олиши билан синовдан ўтади.
Бемор одам соғлик катта неъматлигини англаши, беморлиги унинг гуноҳларига каффорот бўлишини тушуниб, танасидаги оғриқларга сабр қилиши ва Аллоҳ таолодан офият сўраши билан синовдан ўтади.
Бошқа имтиҳонлар ҳақида ҳам шу каби гапларни айтиш мумкин.
Азизлар, ҳар бирларимиз ўзимиз турган ҳолатнинг синовлигини англаб, ундан яхши ўтишга, бой бўлсак, шукр қилиб, фақирларнинг кўнглини олишга, фақир бўлсак, сабр қилиб, Аллоҳ таолодан ҳалол ризқ сўрашга ва қаноатли бўлишга ҳаракат қилайлик!
Нозимжон Иминжонов тайёрлади
1. Олимнинг тўлиқ исми шарифи Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Абу Мансур Мотуридий Самарқандий Ансорий.
2. Камолиддин Баёзийнинг таҳқиқига кўра бу зотнинг насаби улуғ саҳобий Абу Айюб Ансорийга бориб тақалади.
3. Абу Мансур Мотуридийнинг қайси йилда туғилгани аниқ маълум эмас. Аммо устози Муҳаммад ибн Муқотил Розий ҳижрий 248 (милодий 862) йилда вафот этгани айтилган. Шунга кўра, Абу Мансур Мотуридий ҳижрий 240 (милодий 854) йилдан олдин туғилгани тахмин қилинади.
4. Имом Мотуридий кўплаб устозлардан таълим олган. Қуйидагилар уларнинг энг машҳурлари:
5. Ушбу олимлар Имом Мотуридийни Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳгача бўлган санадини боғловчи устозлар ҳисобланади.
6. Имом Мотуридийнинг шогирдлари унинг илимй меросини давом эттириб, бу таълимотни ривожлантирганлар. Масалан:
7. Абу Мансур Мотуридий тафсир, усулул фиқҳ ва ақоид каби шаръий илмларнинг турли йўналишлари бўйича асарлар таълиф этган.
8. Тафсир йўналиши бўйича “Таъвилоту аҳли сунна” номли тафсир ёзган.
9. Усулул фиқҳ йўналишида “Маъхозуш шароиъ” (Шаръий ҳукмлар манбаси) ва “Жадал” (Илмий баҳслар) номли иккита китоб ёзган.
10. Уламолар Абу Мансур Мотуридий ақоид илми бўйича ёзган асарларини ўрганиб чиқиб, уларни уч турга ажратганлар:
11. Абдулҳай Лакнавий “ал-Фавоидул-баҳия” асарида Имом Абу Мансур Мотуридийни мутакаллимлар имоми ва мусулмонларнинг тўғри ақидасини асослаб берган буюк аллома сифатида тавсифлайди. Унинг таъкидлашича, Имом Мотуридий беназир асарлар яратиб, ботил ақида вакилларининг бузғунчи ғояларига раддиялар берган.
12. Уламолар айтадиларки, Ҳужжатул Ислом (Ислом дини ҳужжати) дейилганда фақат Имом Ғазолий тушунилганидек, Имомул ҳудо (тўғри йўлга бошловчи) дейилганда ҳам фақат Имом Мотуридий тушунилади.
13. Бутун ҳаётини илм маърифат ўрганиш ва уни ёйиш билан ўтказган Абу Мансур Мотуридий раҳматуллоҳи алайҳ ҳижрий 333 (милодий 945) йилда тахминан тўқсон беш ёшида Самарқандда вафот этган ва Чокардиза қабристонига дафн этилган.
14. 2020 йил Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳузурида “Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази” ташкил этилган.
15. Шунингдек, 2025 йил март ойида Давлатимиз раҳбари томонидан буюк олимга юксак ҳурмат ифодаси ўлароқ “Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарор қабул қилинди.