16 Январ, 2025, 16 Ражаб, 1446
16 Январ, 2025, 16 Ражаб, 1446
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан қиёматнинг аломатлари ҳақида кўплаб ҳадислар ворид бўлган. Ўша аломатларнинг кўпларини шу бугунги кунларимизда кўриб турибмиз. Буларни кўргач, ибрат олишимиз, огоҳ бўлишимиз, охират учун, Аллоҳ таолога йўлиқиш учун тайёргарлик кўришимиз керак.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган:
مَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء اللَّهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللَّهِ لَآتٍ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
“Ким Аллоҳга рўбарў бўлишдан умидвор бўлса, албатта, Аллоҳ белгилаган вақт келгувчидир. У ўта эшитгувчи ва ўта билгувчидир” (Анкабут сураси, 5-оят).
Бошқа бир оятда бундай деб марҳамат қилган:
فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَالِحاً وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَداً
“Бас, ким Роббига рўбарў келишни умид қилса, яхши амал қилсин ва Робби ибодатига биронтани шерик қилмасин” (Каҳф сураси, 110-оят).
Ушбу мақолада қиёмат аломатлари зикр қилинган ҳадислардан бирини ўрганамиз.
عن أبي هريرة قال: قال رسول الله عليه وسلم: "لا تقوم الساعة حتى تظهر الفتن ويكثر الكذب وتتقارب الأسواق ويتقارب الزمان" (رواه الإمام أحمد)
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: “Токи фитналар зоҳир бўлмагунча, ёлғон кўпаймагунча, бозорлар яқинлашмагунча ва замон яқинлашмагунча қиёмат қоим бўлмайди”. Имом Аҳмад ривояти.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу ҳадиси шарифда ўзлари яшаб турган саодат асрида одамларга маълум бўлмаган ишлар ҳақида хабар бермоқдалар.
Шундай қилиб бу ҳадисда биз кўриб, бошимиздан кечириб турган тўрт нарса ҳақида хабар беряптилар:
Келинг, биргаликда мусулмонлар кўпчиликни ташкил этадиган Сурия, Яман, Ироқ, Афғонистон, Фаластин каби давлатларга назар солайлик. Дунёда бўлаётган урушлар, қотилликлар, нотинчликлар, қон тўкилишлари, асосан ўша давлатларда юз бермоқда. Нега? Чунки биз мусулмонлар динимиз таълимотларидан узоқлашиб қоляпмиз, дунё ҳаёти бизни алдаб, Аллоҳ таолога йўлиқишимиздан чалғитмоқда, Унинг зикридан ғафлатда қоляпмиз. Натижаси эса мазкур фитналар, урушлар. Ушбу фитналарнинг кўриниши, кўпайиб бораётгани қиёматнинг аломати бўлиб, бу ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам юқоридаги ҳадисда хабар берганлар.
Ёлғонннинг кўпайиши, кенг ёйилиб бораётгани бугунги давр уламоларини ташвишга солмоқда. Ҳатто улар ёлғонни фош этадиган қурилмалар ясаш, ишлаб чиқариш мақсадида миллионлаб долларларни сарф қилмоқдалар. Ҳар куни интернет оламидаги ёлғонларни кўриб, эшитиб турибмиз. Минглаб сайтлар, ижтимоий тармоқлардаги саҳифалар, каналлар, телевизорларда берилаётган кўплаб хабарлар ёлғон маълумотларга тўлиб ётибди. Фирибгарлик, найранг, ҳийла, алдов йўллари ҳам кўпайиб кетган. Бугунги кунимизда одамлар орасида бир-бирини алдаш одатий ҳол бўлиб боряпти. Бундай мусибат севикли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам яшаган даврда содир бўлмаган эди. Шундай бўлгач, у зот бугунгидек ёлғон қўрқинчли равишда бутун дунёда кенг ёйилишини қаердан билиб айтдилар экан? Албатта, Аллоҳ таоло у зотга бунинг хабарини бергандир!
Бугун истаган шаҳарга бориб, унинг бирор кўчасида юрсангиз, ёнма-ён дўконларни кўрасиз. Бугунги кунда уларни “супермаркет”, “гипермаркет” деб юритиляпти. Бизга маълумки, “маркет” сўзи “бозор” деган маънони англатади. Битта шаҳарнинг ўзида кўплаб шу каби маркетлар ишлаб турибди. Одамлар аста-секин деҳқон бозорларига бориш ўрнига мазкур маркетлардан, савдо дўконларидан маҳсулотлар харид қилмоқдалар. Ҳатто ушбу дўконлар инсонларнинг уйлари ёнида очилиб, узоқ йўл юришларига ҳам ҳожат қолмаяпти. Бундай супермаркетлар, бошқача қилиб айтганда, замонавий бозорлар Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида бирорта инсонга маълум эмасди, хаёлига ҳам келмаган эди. Хўш, унда у зот алайҳиссалом 21-асрга келиб, шундай дўконлар кўпайиб, ёнма-ён бўлиб фаолият юритишини қаердан билиб айтдилар экан? Албатта, бу ҳақида у зотга Аллоҳ таолонинг Ўзи хабар бергандир!
Ўтмишда битта мактуб бир шаҳардан бошқасига етиб бориши учун ойлаб вақт кетган. У пайтларда мактублар отлар, туялар воситасида манзилларга етказилар эди. Лекин бугунги кунга келиб, битта мактубни бир сонияда манзилига етказишимиз мумкин. Энди бир хабарни бир жойдан иккинчисига етказиш учун кўп вақт сарфлашнинг ҳожати қолмади. Олдинлари бир шаҳарда содир бўлган воқеа ва урушлар ҳақида ойлаб йўл босиб, бошқа юртларга хабар берилган бўлса, ҳозирги кунда бир шаҳарда бўлаётган ҳодисани тўғридан-тўғри кўриб, эшитиш мумкин бўлиб қолди. Бунинг учун телевизор ёки радиони ёқиш етарли.
Мана шулар вақтнинг яқинлашгани эмасми?!
Бундан ташқари вақтлар ҳам тез ўтяпти. Ҳозир деярли барча инсонлар вақтнинг қисқариб бораётганини, йиллар ойдек, ойлар ҳафтадек, ҳафталар кундек, кунлар соатдек ўтаётганини эътироф этмоқда.
Хўш, телевизор, радио ва интернет бўлмаган пайтда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам келажакда вақт яқинлашиши ва қисқаришини қаердан билиб айтдилар экан?! Албатта, у зот алайҳиссаломга бунинг хабарини Аллоҳ таоло бергандир!
Демак, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам юқоридаги ҳадисда супермаркетлар, хабарни тез юбориш воситалари бўлган – телеграм, фейсбук, ватсап каби ижтимоий тармоқлар, улардаги мессенжерлар, телефондан қисқа хабар (SMS) юборилиши ҳамда вақтнинг қисқариб бориши ҳақида ўша даврдаёқ хабар беряптилар.
Энди Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг пайғамбарликларини инкор этадиганларга савол: “Муҳаммад исмли инсон бундан 1400 йил олдин юқорида айтилган, бугун ўз тасдиғини топиб бораётган нарсаларни қаердан билиб айтганлар? У кишига буларни ким ўргатган?”
Жавобни ўзимиз берамиз: “Юқорида хабари берилган нарсаларни у зот алайҳиссаломга Аллоҳ таоло билдирган! Аллоҳ таоло Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга, у кишининг рисолатларининг ростлигига далил бўлиши учун мазкур ғайбий ишларнинг хабарини бергандир!”
Абдуддоим Каҳелнинг мақоласи асосида
Нозимжон Иминжонов тайёрлади
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Одамларнинг энг яхшиси менинг асримдагилар, сўнгра уларга яқинлар, сўнгра уларга яқинлар», дедилар (Бухорий, Термизий, Ибн Можа, Ибн Ҳанбал ривоят қилишган).
Мусулмон уммати тарихидаги энг яхши давр Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва у зотнинг саҳобалари яшаб ўтган аср бўлиб, у тарих зарварақларидан «Саодат асри» деган ном билан жой олди. Кейинги аср тўрт буюк саҳоба бошчилигида олиб борилган асрларга татигулик ишлар сабабли «Рошид халифалар даври» деган ном билан тарих саҳифаларига битиб қўйилди. Кейинги аср «Умавийлар асри» дея аталиб, мана шу даврдан поғонама-поғона пастлаш ҳолати кузатилди.
Умавийлар давлати Умайя ибн Абдушшамс ибн Абдуманофга нисбат берилади.
Умайя исмли ушбу шахс жоҳилият даврида Қурайш уруғларидан бирининг бошлиғи бўлиб, амакиси Ҳошим ибн Абдуманоф билан ҳар доим Қурайшнинг раҳбарлигини талашиб келар эди. Ислом келгач, мазкур талашув очиқ-ойдин душманликка айланди: Бану Умайя қабиласи Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга, у зотнинг даъватларига қарши турди; Бану Ҳошим қабиласи эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга барча ишларда кўмакдош бўлди, у зот соллаллоҳу алайҳи васалламни душманларнинг ёмонликларидан ҳимоя қилди.
Бану Умайя одамлари Макка фатҳи даврида бошқа иложлари қолмаганидан кейингина Исломни қабул қилишди. Дастлабки асрларда Исломда пешқадам бўлган уруғларнинг энг катта бобоси Абдуманоф ҳисобланади.
Бану Умайя (умавийлар) тарихини бузиш
Бану Умайянинг тарихи тафсилотларига эътибор берадиган бўлсак, унинг бузиб кўрсатилганлиги, уларни кўпроқ қоралаш ҳолатларини кузатамиз. Бу ишларнинг кўпчилиги уларнинг асосий сиёсий хусуматчилари – аббосийлар томонидан қилинган, чунки тарихга оид китобларнинг кўп қисми айнан аббосийларнинг ҳукмдорлик даврида ёзилган. Шунингдек, шийъалар, хаворижлар, тарихни яхши билмай туриб оғзаки сўзлаб юрадиган оми кишилар ҳам Бану Умайянинг сиёсий душманлари ҳисобланиб, улар ушбу қабиланинг жуда кўп туҳматларга қолишига ҳам сабаб бўлган.
Бу туҳмат ва қоралашлар турли-туман бўлиб, асосий эътибор Бану Умайянинг обрўсини тўкадиган тарихий ҳодисаларга қаратилган, улар бўрттириб кўрсатилган. Ушбу ҳодисаларни нишон қилиб, уларнинг қадрини туширишга олиб борадиган гаплар айтилган:
1. Бану Умайянинг илк даврда Исломга қарши турганлари, Исломни кечикиб қабул қилганлари жуда кўп такрорланади, лекин уларнинг Исломга кирганларидан кейинги буюк ишлари, жумладан, кўплаб юртларни фатҳ этишда кўрсатган хизматлари мутлақо эсланмайди.
2. Бану Умайя даврида содир этилган мусибатлар бўрттириб гапирилади. Карбало воқеаси, имом Ҳусайн ва у кишининг оилаларининг қатл этилиши, Ҳарра воқеаси, Мадинадаги Ҳарамни эътиборсиз қўйиш, манжаниқ билан Маккага тош отиш масалалари шулар жумласидандир.
3. Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳунинг қатл қилиниши, Зайд ибн Алий ибн Ҳусайннинг қўзғалони ва у кишининг қатл қилиниши, шунингдек, бошқа тарафларда содир бўлган хатоларни эътиборга олмаслик, халифага қарши чиқиш, тоатни бузиш каби ишларни Бану Умайяга катта айб қилиб, уларга қарши кенг тарғибот ишлари амалга оширилади.
4. Бану Умайянинг душманлари томонидан уларнинг инсоний нафсидаги заифлик нуқталарига алоҳида эътибор берилади, Бану умайялик баъзи кишилардан содир бўлган хатолар бўрттириб гапирилади, бироқ яхшиликлари беркитилади. Хусусан, ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳу ҳақларида бу очиқ-ойдин кўринади.
5. Абу Суфён ва Муовия розияллоҳу анҳумо ҳақларида ҳам бу каби ноўрин гаплар ниҳоятда кўпайган. Бану умайялик баъзи волийлар ботил ишларни қилувчи мутаассиблар дея сифатланади. Бу Ҳажжож ибн Юсуф ва Зиёд ибн Абийҳлар мисолида кўринади.
6. Язид ибн Муовия ҳамда Валид ибн Язид каби халифалар ҳақида ҳам уларга қарши жуда бўлмағур миш-мишлар тўпланиб тарқатилган. Аслида эса мусулмончилик одоби бўйича Бану Умайя даврида рошид халифалар давридагидан кўра бир оз пастлаш – сустлашиш бўлганини эслашнинг ўзи кифоя қилади. Вақт ўтиши билан хатога йўл қўйиш ҳам аста-секин кўпайиб борган. Бану Умайя давридаги мусулмонлар жамияти ҳар жиҳатдан рошид халифалар жамиятига яқин бўлган. Лекин қўлга киритилган ўлжалар, мол-мулкнинг кўпайиши натижасида катта-катта уйлар, қасрлар қуриш, шунингдек, чўри тутишнинг оммалашганлиги бор. Шу билан бирга, Бану Умайянинг жуда кўп яхши фазилатлари ҳам бўлганлиги бор ҳақиқат, лекин уларга қарши бўлган тарихчилар бу фазилатларни эътиборга олмаганлар, балки унутиб қўйганлар.
Улардан баъзиларини айтиб ўтамиз:
1. Ҳазрати Муовия ибн Абу Суфён розияллоҳу анҳу катта саҳоба бўлиб, у киши Халифа Алий ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳуга қарши масалаларда ижтиҳод қилган, фақат ижтиҳоди унчалик тўғри бўлмаган. Лекин барибир у зот одил кишилар сафида қолган. Зотан, барча саҳобалар розияллоҳу анҳум адолатлидирлар.
Бану Умайянинг энг катта арбобларидан бири саналган Марвон ибн Ҳакам тобеъинларнинг биринчи табақасидан бўлган. У Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу, Усмон розияллоҳу анҳу ва бошқа катта саҳобалардан ҳадислар ривоят қилган.
Яна бир Бану умайялик Абдуллоҳ ибн Марвон халифа бўлишидан олдин аҳли илм ва аҳли фиқҳ бўлган. Мадинаи мунавваранинг катта олимларидан ҳисобланган.
Умар ибн Абдулазиз эса мужтаҳид имомлардан бўлган. Кўпчилик у кишини рошид халифалар қаторида санайди.
Бану Умайя қабиласининг аъзолари қозилик ишларига аралашмас эдилар. Улар кўп жойларда аҳли илм ва аҳли фазлларнинг олдинги сафларида бўлганлар.
2. Бану Умайя даврида жуда кўп буюк исломий фатҳлар бўлган. Улар шарқда Хитойгача, ғарбда Франция ва Андалус юртларигача етиб борганлар.
3. Бану Умайя даврида Ислом давлати тарихлар давомида мисли кўрилмаган энг катта кенгайишни бошидан кечирди.
4. Бану Умайя даврида жуда кўп қўриқ ерлар ўзлаштирилди, улар боғ-роғларга айлантирилди, каналлар қазилди, шаҳарлар қурилиб, ободончилик ишлари олиб борилди, атроф гуллаб-яшнади, тараққий этди.
Шу ўринда таъкидлаб айтамизки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг юқоридаги «Одамларнинг энг яхшиси менинг асримдагилар, сўнгра уларга яқинлар, сўнгра уларга яқинлар» деган ҳадислари бежиз айтилмаган. Зеро, Бану Умайя қабиласининг аъзолари, раҳбарлари ва давлат бошлиқлари Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларига яқин асрда яшаб ўтганлар.
«Ислом тарихи» иккинчи жузи асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа