Муҳтарам юртдошларимизнинг диний эҳтиёжларини қондириш ва уларни қизиқтирган шаръий саволларига ишончли жавобларни мўътабар уламолардан олишни ташкил этиш мақсадида, Ўзбекистон мусулмонлари идораси “Дин ва ҳаётга оид саволлар” номли онлайн телеграм каналини ишга туширганидан хабарингиз бор.
Ушбу телеграм канали фаолият бошлаганига 4-5 кун ўтар-ўтмас, обуначилар сони 1900 дан ошиб кетгани, бир кунда 250 дан зиёд саволга жавоб берилаётгани халқимизнинг, ҳақиқатан, шундай ишга катта эҳтиёжи борлигини намоён этди.
Одамларимиз бугунги кунда долзарб бўлиб турган ва жавобини тополмасдан қийналаётган масалаларга уламоларимиздан муносиб жавоблар ола бошладилар. Жумладан, дастлабки кунларда “қиблани аниқлаш”, “мазҳабга эргашиш зарурлиги”, “фолбинлик зарари”, “азондан будильник сифатида фойдаланиш” ва “телефон орқали Қуръон эшитиш” каби мавзуларда саволлар келиб тушди.
❓ “Телефон орқали Қуръони каримни тинглаш жоизми?” деган саволга шундай жавоб берилди:
– Қуръони каримни телефон ёки шунга ўхшаш бирор восита орқали тинглаш жоиз бўлиб, савобли амал саналади. Фақат унинг ўзига яраша одобларига риоя қилиниши шарт. Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг Аъроф сурасида: "Қуръон ўқилганда унга қулоқ тутинг ва жим бўлинг. шунда раҳм қилинурсиз"(204-ояти), деган.
Уламолар ушбу ояти каримага асосланиб, Қуръони карим оятлари тиловат қилинганда жим ўтириб тинглаш вожиб эканига иттифоқ қилганлар. Шу жиҳатига кўра, бирор иш билан машғул бўлиб, Қуръон эшитиш жоиз эмас. Қуръони каримни тинглаш қалбга шифо бўлиб, тингловчини тоат-ибодатга, тақвога даъват этади. Натижада банда Аллоҳ таолонинг раҳмат ва мағфиратига эришади ...
❓ Шунингдек, “Фол кўрувчилар жинлар билан ишлайдими?”, деган саволга:
– Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Фолбинларнинг баъзида ҳақ гапни айтиб қолишларининг сабаби шуки, жин гапларни ўғринча олиб, фолбиннинг қулоғига қуяди. Фол кўрувчи унга юзта ёлғон аралаштириб гапиради» деганлар (Имом Бухорий ривояти).
Фолбинларнинг гапларига ишониш – куфр. Аллоҳ асрасин! Ҳадиси шарифда: «Кимки башоратчи ёки фолбиннинг олдига борса ва у айтган нарсани тасдиқласа, шубҳасиз, у Муҳаммадга (алайҳиссалом) тушган нарсага куфр келтирибди» дейилган (Абу Довуд, Насоий ривоятлари).
❓ Шунга ўхшаш муҳим саволлар қўшни Қирғизистон, Қозоғистон, Тожикистон республикалари фуқароларидан, шунингдек, АҚШ, Россия, Туркия каби хорижий давлатлардан ва чет-элларда меҳнат қилаётган ўзбек ватандошларимиздан ҳам келиб тушмоқда.
Масалан, “Мен Россияда мусофирман, қазо намозларимни қандай адо қиламан?” ёки “Men AQSHda kirakashlik qilaman. Bitta mijoz adashib ko'p pul bervoribdi. Bunaqa holatlar ko'p bo'lib turadi. Shu pullarni ishlatsam halol bo'ladimi?” деган мазмундаги саволлар келиб тушган.
♦ Обуначилар саволларига олган жавобларидан қониқиш ҳосил қилгандан кейин ўзларининг ташаккурларини билдирмоқдалар. Жумладан:
• Iymon yulduzi_ bot миннатдорчилигини қуйидагича изҳор қилган:
Assalamu alaykum va rohmatullohi va barokatuh. Bizga mana shunday shart-sharoitlar yaratib bergan, hukumatimizga va bizning savollarimizga aniq javob berib, bizga yaxshilik va toʻgʻri yoʻlni koʻrsatish uchun “Din va hayotga oid savollar” deb nomlangan telegram kanalini joriy qilgan OʻZBEKISTON MUSULMONLARI IDORASI FATVO HAYATIga oʻz minnatdorchiligimni bildiraman!..”
• “Shoh...” номли канал эгаси ўзининг фикрларини бундай ёзган:
Assalomu alaykum hurmatli ustozlar. Savollarimga aniq va asosli javob berayotganliklaringizdan juda minnatdorman. Alloh taolo boshlagan ishlaringizni bundan-da barakali qilsin.
• Анбар:
Assalomu alaykum. Sizlarga dinimiz rivoji yurtimiz musulmonlari diniy salohiyati rivoji uchun hormay tolmay xizmat qilayotganligingiz uchun tashakkur.
• Asqarov Anvarxon Karimxon o'g'li:
Assalomu alaykum! Ming bor tashakkur! Alloh din yo`lidagi faoliyatinglarda kuch-quvvat, fazli barakot bersin! Rahmat!
Қайд этилганидек, ечими топилмаётган саволлар ва дил изҳорлари келишда давом этмоқда.
Фатво ҳайъати мўмин-мусулмонларимизни “Дин ва ҳаётга оид саволлар” номли расмий @diniysavollar телеграмм канали орқали саволларига қулай услубда, исталган вақтда жавоб олишларини тавсия этади.
Бунинг учун savollar.muslim.uz сайти ёки телеграмм мессенжеридаги “@SavollarMuslimUzBot”ига савол йўллаш кифоя.
Аллоҳ таоло ҳаммамизни тўғри йўлда собитқадам айласин.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Фақиҳлар фиқҳга шундай таъриф беришади: «Фиқҳ мукаллафларнинг амалларини ҳалол ва ҳаромлик, фасод ва саҳиҳлик жиҳатидан ўрганадиган илмдир». Бу таърифни ҳам кенгроқ таҳлил қилиб кўрайлик. «Ўрганадиган илм» нима дегани? Ҳозиргина «Илм бир нарсанинг воқеликка мувофиқ келишидир», дедик.
Фиқҳнинг мавзусига бир мисол келтирайлик. Масалан, мен мукаллафман. Хотинимга «Сен талоқсан», дедим. Бунинг ҳукми нима бўлишини фиқҳ ўрганади. Демак, фиқҳ мен каби мукаллафларнинг мана шу каби ҳолатларини ўрганади. Масалан, мен шерикчилик ақдини тузишим мумкин, бирон нарсани сотишим, ижарага олишим мумкин. Фиқҳ ана шундай ҳолатларни, мен қилган ишнинг ҳалол ёки ҳаром, саҳиҳ ёки фасодлигини ўрганади. Демак, фиқҳнинг мавзуси мукаллафлар қиладиган амалларнинг ҳолатини ўрганишдир.
Фақиҳларнинг фиқҳга берган таърифларида «далил» деган сўз борми? Йўқ. Улар фақат мукаллафларнинг амаллари ҳақида гапиришди, ҳукмларнинг мукаллафларга нисбатан жорий бўлиш ҳолатларига эътибор қаратишди. Демак, умумий қилиб айтадиган бўлсак, фиқҳга икки хил таъриф берилди. Бири усулий уламоларнинг таърифи, яъни «Қуръон ва Суннатдан ҳукмларни қай тарзда чиқариб олиш ҳақидаги илм» деган таъриф. Иккинчиси фуқаҳолар берган таъриф бўлиб, унда ҳосил бўлган ҳукмларнинг мукаллафларга қандай жорий қилиниши асосий ўринга қўйилди. Бу ҳукмлар мутлақ мужтаҳидлар тарафидан чиқарилади. Ҳукмни фақат мутлақ мужтаҳид чиқара олади. Ана шу мужтаҳид муайян бир ҳукмни Қуръон ва Суннатдан қандай чиқарганини ўрганиш усул илмининг мавзусидир. Чиқарилган ҳукмни ўзимизга ва жамиятга татбиқ қилиш эса муфтий ва фақиҳларнинг ишидир.
Демак, фиқҳга икки хил қараш мумкин экан: ҳукмни чиқариб олиш ва уни татбиқ қилиш. Бизнинг хатоимиз шуки, ҳукмни ишлаб чиқиш билан уни татбиқ қилиш орасидаги фарқни тушунмаяпмиз. Тушунмаганимиз учун кераксиз гапларни гапиряпмиз. Биз юқорида айтиб ўтган икки йўналиш – таҳаллул, яъни динга енгил қараш ва ташаддуд, яъни динда ғулувга кетиш йўналишлари ё иккинчи таърифдан бехабар қолишди, ёки унга эътиборсиз қарашди. Улар фақат биринчи таърифни, яъни ҳукмни қай тарзда ишлаб чиқишни изоҳлашди.
Масалан, сиз биринчи йил илм олаётган бўлсангиз, улар сизга: «Сен айтган ҳукмни фақат далил келтирсанг, қабул қиламиз», дейишади. Ахир сиз ҳали далилларни билмайсиз-ку! Бирорта жумлани оят деб ўйлашингиз мумкин, лекин аслида у оят бўлмаслиги мумкин. Бир ҳадисни Бухорийда келган, деб айтишингиз мумкин, лекин у Бухорийдан ривоят қилинмаган, тўқима ҳадис бўлиб чиқиши мумкин, чунки сиз ҳали далилларни ўрганмагансиз. Улар мана шу даражадаги одамлардан далил сўрашди, очиқ-ойдин далили бўлмаган ҳукмни эса ботилга чиқаришди. Бунга бироз кенгроқ ёндашиш керак...
Юқорида айтганимдек, асосий мақсадим таърифларга доир қўшимча маълумотларни айтиб ўтиш эди. Келинг, шу масалани кўрайлик. Ана ўша йўналиш эгалари ҳар бир ҳукмга далил талаб қилишяпти. Аввало айтинг-чи, далил нима ўзи? Улар: «Далил – бу Қуръон ва Суннат», дейишади. Уларнинг «Далил Қуръон ва Суннатдир», дейиши илмий маънода хатодир, чунки далилни фақат Қуръон ва Суннатгагина чеклаб қўйсак, динни зое қилиб қўямиз, чунки булардан бошқа далиллар ҳам бор. Далил тўғри ёндашиш орқали талаб қилинган маълумотга етказадиган манбадир. Демак, Қуръон ва Суннат далилларнинг асосий қисмидир, лекин далилларнинг барчаси эмас, чунки ижмоъ ҳам далил, қиёс ҳам далилдир. Тўғри ёндашиш орқали талаб қилинган маълумотга етказадиган ҳар қандай манба далил бўлади. Лекин бу гапни улар тушунмайди. Улар далилни фақат Қуръон ва Суннат, деб тушунишади.
«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан