27 Июн, 2025, 2 Муҳаррам, 1447
27 Июн, 2025, 2 Муҳаррам, 1447
Ҳазрати Фотима розийаллоҳу анҳонинг таваллуди бутун Маккада катта шов-шув бўлган бир воқеа — Каъбанинг қайта таъмирланиш вақтига тўғри келган эди. Ўшанда Ҳажарул асвадни ўз ўрнига қўйиш борасида кутилмаган ихтилоф чиқади. Масала шу даражада жиддийлашадики, ҳатто қабилалар тўрт кун мобайнида ўзаро урушга тайёргарлик ҳам кўрадилар. Бу вазият Макка пешволарини қайғуга солади. Нима бўлса ҳам, можарони тинч йўл билан ҳал қилиш лозим эди. Ниҳоят, Умайя ибн Муғира ал-Маҳзумий шундай таклиф билан чиқди: “Эй Қурайш аҳли! Бу масалада ораларингиздан бир кишини ҳакам қилинглар. У эса бугун Масжид-ул Ҳарамнинг дарвозасидан кириб келадиган биринчи киши бўлсин”. Бу таклиф барчага маъқул тушади ва ҳаяжон билан кутиш онлари бошланади. Бир оздан кейин ўттиз беш ёшлардаги чеҳраси нурли Муҳаммад Амин соллаллоҳу алайҳи ва саллам кириб келадилар. У зотни кўрган Қурайш аҳли беҳад севинадилар: “Мана, Абдулмутталиб ўғли Абдуллоҳнинг фарзанди Муҳаммад Амин (соллаллоҳу алайҳи ва саллам). Биз у берадиган ҳар қандай қарорга розимиз”. Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам мавзуни хотиржам тингладилар, мулоҳаза қилдилар. Сўнгра ридоларини ерга солдилар. Ҳажарул асвадни унинг устига қўйиб: “Ҳар қабиланиниг раиси ушбу либоснинг бир учидан ушлаб кўтарсинлар”, дедилар. Ўзлари ҳам бирга кўтариб бориб муборак қўллари билан тошни Каъба бурчагига жойлаштирдилар. Бу хабар тез орада Маккага ёйилди. Муаммо хамирдан қил суғургандек осон ҳал қилиниб, Қурайш аҳли Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламдан бениҳоя мамнун бўлади. Ўша куни Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам кўтаринки кайфиятда уйларига кайтдилар ва тўртинчи қизларининг таваллуди ҳушхабарини эшитадилар. Севинчларига севинч қўшилади. Қизларига Фотимаи Заҳро деб исм қўядилар. Фотима розийаллоҳу анҳо ҳам оталарига жуда ўхшар эди. Опаси Зайнаб розийаллоҳу анҳонинг беғубор севгиси, меҳр-муҳаббати билан вояга етди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам қизларининг тарбияси, камоли ва фароғати учун вақт ажратиб, кўпинча роҳатларни тарк этар эдилар. Ҳали кичкина бола бўлгани учун Фотима розийаллоҳу анҳо кўчага фақат оталари билан бирга чиқар эди. Доимо Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ёнларида юриши унинг гўзал ахлоқ билан ҳулқланишига сабаб бўлди. Худди шунингдек, у муҳтарама зот, оналари ҳазрати Ҳадича розийаллоҳу анҳо онамиздан ҳам жуда кўп яхши хислат ва фазилатларни олди. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга Ҳиро ғорида ваҳий нозил бўла бошлаган пайтларда Фотима розийаллоҳу анҳо эндигина беш ёшга қадам қўйган эди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг суюкли қизлари оталарининг ҳаётларидаги тарихий ҳодисага шундай кичик ёшларида шоҳид бўлдилар. Табиийки, бу саодатли воқеалар у муҳтарамалар тарбиясига ҳам ижобий таъсир кўрсатди. Макка мушрикларининг мусулмонларга қилган зулмларига қарши бўлган Фотима розийаллоҳу анҳо азиятларни енгиш учун жон фидо қилишга ҳам тайёр эди. Ҳолбуки, у ҳали ожиза, кичкинагина бир кизча эди. Исломга даъватнинг дастлабки йилларида мўминларга қилинган шафқатсизликлар, жумладан, Абу Толиб маҳалласида Ҳошим ўғиллари билан биргалиқда ўраб олиниб, мусулмонларга кўрсатилган турли азобу уқубатлар, очлик Фотима розийаллоҳу анҳонинг соғлиғига қаттиқ таъсир ўтказди. Ҳаётининг баҳоридаёқ шунча ташвиш, дард-алам ичида яна бир оғир имтиҳонга рўбарў бўлди. Муштипар онаси Ҳадича розийаллоҳу анҳо фоний дунёни тарк этдилар. Ҳижратдан аввалги ўн уч йиллик Макка ҳаёти ҳақиқатдан ҳам мўминларга, хусусан, Набий алайҳиссаломга жуда оғир кечди. Бу вақт мобайнида Фотима розийаллоҳу анҳо турли воқеа-ҳодисаларга гувоҳ бўлди. Кўпчилик мўминлар қатори у ҳам Ҳабашистонга ҳижрат қилди. Оталарига қилинган ҳақсизликларни кўриб, кўп йиғлади. Ҳатто бир куни Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Фотима розийаллоҳу анҳога: “Эй қизгинам! Йиғлама, албатта Аллоҳ отангни уларнинг зарарларидан ҳимоя қилади”, дедилар. Ҳазрати Фотима розийаллоҳу анҳо оналарининг ўрнини билинтирмаслик учун доимо Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ёнларида бўлдилар. Сарвари Олам соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам доим қизларига меҳр-шафқат кўрсатдилар. Шубҳасиз, ёш Фотима розийаллоҳу анҳо бундай меҳр-муҳаббатга муҳтож эди. Давоми бор...
Саидаброр Умаров
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَذْكُرِ اسْمَ اللهِ، وَإِنْ نَسِيَ أَنْ يَذْكُرَ اسْمَ اللهِ فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ بِسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон бирортангиз таом еса, Аллоҳнинг исмини зикр қилсин. Агар аввалида Аллоҳнинг исмини зикр қилишни унутиб қўйса, «Бисмиллаҳи аввалаҳу ва ахироҳу» десин», дедилар» (Абу Довуд ва Термизий ривоят қилганлар).
Баъзан таом тановул қилиш пайтида инсон шошилиб, «Бисмиллаҳ»ни айтиш эсидан чиқиб қолади. Бир оз еганидан кейин «Бисмиллаҳ»ни айтмагани эсига тушиб қолади. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу ҳадиси шарифларига биноан, ана шундай вақтда «Бисмиллаҳи аввалаҳу ва ахироҳу» демоғи лозим.
Бу жумланинг маъноси «аввалида ҳам, охирида ҳам Бисмиллаҳ» дегани бўлиб, таомнинг баракасини қайтаради ва унга шайтон шерик бўлишини қирқади.
وَعَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَأْكُلُ فِي سِتَّةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ فَجَاءَ أَعْرَابِيٌّ فَأَكَلَهُ بِلُقْمَتَيْنِ، فَقَالَ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَمَا إِنَّهُ لَوْ سَمَّى كَفَاكُمْ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَصَحَّحَهُ.
Яна ўша кишидан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг олтита саҳобалари билан таом емоқда эдилар. Бир аъробий келиб, икки луқмада (ҳаммасини) еб қўйди. Шунда у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Агар у тасмия айтганида, ҳаммангизга етар эди», дедилар» (Термизий ривоят қилган ва саҳиҳ, деган).
Бу ҳадиси шарифда ҳар бир одам таомни «Бисмиллаҳ»ни айтиб еса, у баракали бўлишига далолат бор.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ва у кишининг олти саҳобалари албатта «Бисмиллаҳ»ни айтиб, сўнг таом ейишни бошлаганлар. Аммо ҳалиги аъробийнинг «Бисмиллаҳ»ни айтмай таом егани баракани қочирди.
وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَالِسًا وَرَجُلٌ يَأْكُلُ فَلَمْ يُسَمِّ حَتَّى لَمْ يَبْقَ مِنْ طَعَامِهِ إِلَّا لُقْمَةٌ، فَلَمَّا رَفَعَهَا إِلَى فِيهِ قَالَ: بِسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ، فَضَحِكَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثُمَّ قَالَ: مَا زَالَ الشَّيْطَانُ يَأْكُلُ مَعَهُ، فَلَمَّا ذَكَرَ اسْمَ اللهِ اسْتَقَاءَ مَا فِي بَطْنِهِ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالنَّسَائِيُّ.
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ўтирган эдилар. Бир киши таом ер эди. У тасмия айтмади. Фақат бир луқма таом қолгандагина «Бисмиллаҳи аввалаҳу ва ахироҳу» деди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кулдилар ва:
«Шайтон у билан таом еб турди. Аллоҳнинг исмини зикр қилганида қорнидаги нарсани қусиб юборди», дедилар» (Абу Довуд ва Насоий ривоят қилганлар).
Бу ҳам барчамиз учун дарс. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бор жойдаги ҳар бир ўтириш, ҳаракат ва сакинат ҳамманинг диққат эътиборида бўлиши маълум.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ўтирган жойда бир одам «Бисмиллаҳ»ни айтмай, таом тановул қила бошлади. Ҳамма дамини ичига ютиб, нима бўлар экан, деб кутиб турди.
Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам эса индамас эдилар. Ҳалиги киши эса таом ейишда давом этар эди. Энди нима бўлади? Атиги бир луқма таом қолганда бирдан эсига тушиб қолиб:
«Бисмиллаҳи аввалаҳу ва ахироҳу» деди».
Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кулдилар ва: «Шайтон у билан таом еб турди. Аллоҳнинг исмини зикр қилганда қорнидаги нарсани қусиб юборди», дедилар».
Демак, таомни «Бисмиллаҳ»ни айтмай еган одам билан бирга шайтон ҳам унинг таомидан қўшилишиб еб турар экан.
Бу эса ҳам гуноҳ, ҳам таомнинг баракасини қочиришдир. Шунинг учун бу масалага жуда эҳтиёт бўлмоқ керак. Мабодо аввалида айтиш эсдан чиқиб қолган бўлса ҳам, эслаган заҳоти айтиш лозим.
Аллоҳнинг исмини зикр қилиб, сўнг таом ейишни бошлаш исломий овқатланиш маданиятининг бошида туради.
Албатта, таом Аллоҳ таоло томонидан бандага бериладиган улкан неъмат эканлиги ҳеч кимга сир эмас. Доимо Аллоҳни эслаб туриши лозим бўлган банда учун неъматга эришган пайтда неъмат берувчи Зотни эслаш зарурати яна ҳам ортади. Ана шундай пайтда Аллоҳни – неъмат берувчи Зотни эсидан чиқарган одам хато қилган бўлади. Агар ўзи эслаб, хатосини тўғриласа, яхши. Агар унинг эсига тушмаса, атрофдагилар унга эслатиб қўйишлари лозим. Чунки Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам доимо шундай қилганлар.
«Ҳадис ва ҳаёт» китоби 16-жузидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа