Бишр Ҳофий раҳимаҳуллоҳ авваллари оталаридан қолган молу давлатни сарфлаб, кайфу сафо қилиб юрдилар. Кейин бир тақводор темирчига шогирд тушиб, унинг насиҳатларини тинглаганларидан сўнг қилган хатоларини англаб, тавба қилдилар ва улуғ олимлардан бири бўлдилар. Қуйида ана шу темирчи билан Бишр ўртасидаги суҳбатни эътиборингизга ҳавола этамиз.
- Яхши, қўлинг тез келишди. Болғани ўз вақтида ур! Олдин ёки кейин урмагин! Бир хил оҳангда ва эҳтиёт бўлиб ур! Қара, Бишр, кўряпсанми? Темир ҳам юпқалашди. Ана шундай. Аста-секин юмшаб, бошқача шаклга киради.
- Ҳа, уста. Ҳақиқатан чиройли шаклга кирди. Қанийди мен ҳам шунга ўхшаб ўзгарсам.
- Ёнган ўзгаради. (Яъни нафс тарбияси билан машғул бўлиб, ўзини тузатиб, охират учун ҳаракат қилган, Аллоҳнинг айтганини қилиб, қайтарганидан қайтган, Аллоҳни севган киши ўзгаради).
- Ёнган?
- Ҳа. Ёниш керак!
- Ёнмоқ истайман! Ёнишим керак! Ёниш! Менга ёнишни ўргатинг, уста!
- Бу жуда қийин иш!
- Чидайман!
- Ҳар лаҳза тавба қилиш керак!
- Тавба қилдим!
- Ҳаром луқма ема!
- Емайман!
- Ҳаром жойга борма!
- Бормайман!
- Зино қилма!
- Қилмайман!
- Кибрланма!
- Яна!
- Ҳақ бўлсанг ҳам жанжаллашма!
- Яна!
- Омонатга хиёнат қилма!
- Яна!
- Бировнинг дилини оғритма!
- Яна!
- Бировнинг ҳаққини ема!
- Тавба қилдим! Ҳаром емайман! Ёлғон гапирмайман! Бировнинг дилини оғритмайман! Ҳеч ким билан жанжал қилмайман! Бировнинг омонатига хиёнат қилмайман! Кибрланмайман!
- Олов темирни қиздиргани каби Аллоҳ сенинг гуноҳларингни ёқиб, кулга айлантирсин!
Нозимжон Иминжонов тайёрлади
Cавол: Бир одам аёлига талоқ берган, кейин яқинларига ўша инсоннинг сеҳрлангани маълум бўлибди. Сеҳр қилинган кишининг талоғи ўтадими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Аслида талоқ тушиши учун эрнинг ақл-ҳуши жойида бўлиши шарт. Шунинг учун фуқаҳоларимиз мажнун (ақли заиф), уйқудаги ва беҳуш кишининг талоғи ўтмаслигини таъкидлашган. Худди шунингдек, сеҳр сабабидан ақли жойида бўлмаса, феъл-атвори ўзининг мувозанатидан ташқарида бўлсаю хотинини талоқ қилса, талоғи тушмайди. Агар сеҳр қилинган кишининг ақл-ҳуши жойида бўлиб, ўзининг ҳатти-ҳаракатларини онгли равишда бажараётган бўлса, унинг талоғи тушади. Замондош ҳанафий уламолар сеҳр қилинган кишининг тасарруфи (талоқ, савдо каби ишлари) ҳақида бундай деганлар:
إن فقد عقله فهو غير مكلّف، وإلّا فيكون مكلّفاً
“Агар сеҳр қилинган киши ақл-ҳушини йўқотган бўлса, мукаллаф эмас (яъни талоғи ўтмайди). Аксинча - ақли жойида бўлса, мукаллаф саналади (яъни қилган ишларига жавобгар бўлади)” ("Арийжуз зуҳр” китоби).
Демак, саволда сўралган ҳолатда кишининг талоғи тушиши ақли жойида ёки жойида эмаслигига боғлиқ бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.