Қуйида келтириладиган фикрлар ижтимоий тармоқлардаги “Тарих мухрлаган сўзлар” саҳифасидан олиб таржима қилинган. Бундан ташқари саҳобаи киромлар, улуғ олимлар, Яқин Шарқ, Осиё, Европа ва Америка мутафаккирларининг бир қатор фикрлари ҳам берилган.
*****
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам мутлақо бошқача инсон бўлганлар! Ҳақиқий, садоқатли банда бўлганлар! Ислом тарихини ўқиймиз-ку, тафаккур қилиб кўрайлик! Кўз олдимизга келтиришга уринайлик! Саҳобаи киромлар уялганларидан ул муборак зотнинг юзларига, кўзларига тик қарай олишмаган! Ўшандай мард, пок, гўзал хулқли, иффатли, ростгўй, омонатдор, адолатли ва муборак бир инсонни бизга Пайғамбар қилиб юборган Аллоҳ таолога чексиз ҳамду санолар бўлсин!
Инсоният бемор танасига турли нарсаларни экишни, кўчириб ўтказишни ўрганди. Лекин виждонни эмас!
*****
Қўрқувим ўлим эмас, балки, қандай ўлиш! Эй Роббим! Хотимамизни гўзал қилгин!
*****
«Балиқ егани фалон ошхонага борамиз. Пистон ошхонада балиқни яхши пиширолмайди», «Биринчисига қанақа овқатларингиз бор?», «Қовурилган товуқ эмас, грилл табака егим келяпти» каби гаплар билан таомларни танлаб-танлаб тановул қилаётган пайтимизда, қорни очганда, егани нарса тополмай қийналадиганлар борлигини унутиб қўймайлик! Аллоҳ таолонинг неъматларига кўпроқ шукр қилайлик!
*****
Ким Аллоҳни яхши кўриш-кўрмаслигини билмоқчи бўлса, ўзини Қуръонга рўбарў қилсин. Ким Қуръонни яхши кўрса, демак, у Аллоҳни яхши кўради. Чунки, Қуръон Аллоҳнинг Каломидир.
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу
*****
Агар Аллоҳ таоло дунёни сенга бермай, қийинчиликларни сенга кўпайтираётганини кўрсанг, билки, албатта, сен Унинг наздида азиз экансан.
*****
Сабр қил, кечадан кейин кундуз бор.
Сабр қил, ёмғирдан кейин мусаффолик бор.
Сабр қил, беморликдан кейин шифо бор.
Сабр қил, маҳзунликдан кейин хурсандчиликлар бор.
Сабр қил, дуодан кейин ижобат бор.
Аллоҳ таоло барчамизни сабр ила ризқлантириб, дуоларимизни ижобат этсин!
*****
Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳуга: “Каъбага ёпинчиқ ёптирмайсизми?” дейилди. Шунда у киши: “Мусулмонларнинг қорнилари муҳимроқ” дедилар.
*****
Кўприкдан ўтаётган киши кўприкка маҳлиё бўлиб чалғимаслиги, қирғоққа тинч ўтиб олишга уриниши керак. Шунингдек, дунё кишини Охиратдан чалғитмаслиги, дунёга маҳлиё бўлмасдан, қабр ва Охиратга тинч ўтиб олишга уриниши керак.
*****
— Эй Ҳассон, бизга шеър айтиб бер.
— Қуръон нозил бўлишни бошлаганда, тилим тутилган!
*****
Тобеинларнинг бирларидан «Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳуни кўрдингизми?» деб сўралди. Шунда у киши «Ҳа, мискин либосидаги фариштани кўрдим» дея жавоб бердилар.
*****
Эй Аллоҳ! Бизни ширин ҳаёт, яхши ато, кенг ризқ, фикр софлиги, офият либоси ва гўзал хотима билан ризқлантир!
*****
Садақа бераётганингда, бу киши пулимга муҳтож, демагин! Балки, Роббимнинг мағфиратига ва садақанинг савобига мен муҳтожман, дегин.
*****
Эй Роббим! Сен шунчалик Меҳрибон Зотсанки, эшикни беркитиб, уйи ичида гуноҳ қилаётган банданг нафас олиши учун эшик тирқишидан ҳавони киритиб турасан.
*****
Баъзилар билан гаплашиб, фаросат катта неъматлигини янада кўпроқ сезиб борамиз.
*****
Юсуф алайҳиссаломнинг акалари ўн бир киши эди. Шундай бўлса-да, улар укаларига қарши найранг қилдилар.
Мусо алайҳиссаломнинг акалари Ҳорун алайҳиссалом бўлиб, укаларига вазир бўлдилар ва ёнларида турдилар.
Демак, сонга эмас, барака ва салоҳга эътибор берилади.
«Ёқимли гап»
*****
Истиғфорни кўпайтирганинг сари ҳаётинг яхшиликлар билан нурафшон бўлиб, мусибатлар узоқлашиб бораверади.
АСТАҒФИРУЛЛОҲ
АСТАҒФИРУЛЛОҲ
АСТАҒФИРУЛЛОҲ
*****
Эй Аллоҳ! Албатта, Сен Афувв (Кечирувчи)сан, Кариймсан. Кечиришни яхши кўрасан. Мени афв қилгин, кечиргин!
*****
Ҳеч ким дунёни обод қилишдан қайтарилмайди. Аксинча, дунёни ҳалолдан топишга, бирорта кимсага муҳтож бўлмасликка ва инсонларга инфоқ қилишга, топадиган ҳалол молидан қабр ва Охиратнинг обод бўлишига сабаб бўладиган ўринларга сарф қилишга буюрилади. «Аллоҳ таоло оиламнинг нафақасини зиммамга юклаган» деган ният билан ҳалол молу дунё топишга интилиш Динимизда ибодат ҳисобланади.
*****
Бемор Аллоҳ таолонинг раҳмати билан шифо топади.
Мусофир Аллоҳ таолонинг изни билан қайтиб келади.
Маҳзун Аллоҳ таолонинг ёрдами билан хурсанд бўлади.
Мусибатга учраган Аллоҳ таолонинг фазли билан енгилликка эришади.
Қарздор Аллоҳ таолонинг мадади билан қарздан қутулади.
Барчамиз раҳматни, ёрдамни, мададни, фазлни Аллоҳ таолодан сўрайлик! Фақат Унга таваккул қилайлик!
Интернет материалларидан тўплаб, таржима қилувчи
Нозимжон Иминжонов
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Har bir inson o’zining atrofidagi zamon va muhitning ta’siri ostida ulg’ayadi. Abu Abdulloh yashagan davr hamda muhit olimning hayotiga va ilmiy faoliyatiga katta ta’sir ko’rsatdi. Olim tug’ilgan Jurjon shahri tarixda iqtisodiy markazlardan biri bo’lib, shahar o’rtasidan yuk tashuvchi kemalar harakatlanadigan keng daryo o’tgan. Geografik qulay vodiyda joyda joylashgan Jurjon shahri tarixiy ipak yo’li savdosining quruqlik va daryo transporti uchun muhim o’tish nuqtasi hisoblangan.
Imomning to’liq ismi Imom, hofiz, faqih Abu Abdulloh Husayn ibn Hasan ibn Muhammad ibn Halimiy, Jurjoniy Shofeiy bo’lib, hijriy 338-390-yilda (milodiy 949-950) Kaspiy[1] dengizining janubi-sharqida joylashgan Jurjon shahrida tug’ilgan. Ba’zi manbalarda Buxoroda tug’ilgan deyiladi. Katta bobosiga nisbatan Halimiy, tug’ilgan joyiga nisbatan Jurjoniy deb ataladi. Buxoroda o’sib, mashhur bo’lgani uchun Buxoriy nisbati ham beriladi. Uning otasi mashhur faqih, muhaddis Abu Muhammad ibn Halim ibn Ibrohim ibn Maymun Halimiy, Marvaziy bo’lgan.
Abu Abdulloh bolaligini Jurjonda o’tkazdi. Ammo u bu yerda biroz vaqt turgandan keyin Buxoroga yo’l oladi va u yerda ta’limni davom ettiradi. Yosh olim bu yerda, Asha’riy va Shofeiy ulamolarining suhbatida bo’lib, ulardan tahsil olgan. Halimiy tug’ilgan uy ilm-fan, adabiyot va fiqhning markazi sifatida tanilgan. Faqat otasi emas, balki ukasi Abul-Fazl Hasan ibn Hasan ibn Muhammad ibn Halimiy ham ilm bilan band edi. Otasi bir paytlar Sulton Sanjar saroyida fatvo berish (muftiylik) vazifasini bajargan. Oxirgi paytlarda otasi uyini Qur’on va xayr ahillarining yig’ilish maskani qilgan.
Yoshlik chog’ida Halimiyning otasi uni zamonasining yirik ilm-fan markazlaridan biri bo’lgan Buxoroga olib keladi. O’sha paytda, Buxoro shahri insonlarni o’ziga rom etadigan go’zal tabiati va manzarasi bilan ajralib turardi. Bundan tashqari ko’plab olimlar va adabiyot ahillari, faylasuf va kalomchilar, muhaddis va faqihlarni o’zida jamlagandi. Savdo-sotiq rivojlangan, davlat amirlari olimlar bilan uchrashadigan ilm o’chog’i edi. Shahar masjidlarida mutafakkir olimlar uzoq davom etadigan ilmiy bahs va munozaralar qilishar, ba’zida buunday bahs va munozaralarga ko’chalarda ham duch kelish mumkin edi. Halimiy ham shunday ilmiy muhitda o’sdi.
Movarounnahr mintaqasining katta olimlaridan dars olgan Halimiy, Ash’ariyya muhim olimlaridan Abu Bakr al-Qaffol Shoshiy va Abu Bakr al-Uvdaniy darslariga qatnashib kalom va fiqh ilmlarini o’rgangan. Halimiy hadis ilmiga oid dars olgan yana bir ustozi Sayrafiy bo’lgan. U zot Abu Bakr Muhammad ibn Ahmad ibn Hanbal va Abu Ahmad Bakr ibn Muhammad as-Sayrafiydan hadis eshitib, ularni rivoyat qilgan.
Mashhur muhaddis Hakim an-Naysaburiy va Abu Zakariya Abdurrahim ibn Muhammad al-Buxoriy u zotdan hadis rivoyat qilganlar.
Halimiy tahsilni tugatgach, dastlab Buxoroda, so’ng boshqa joylarda qozilik qildi. Hukmdorlar va viloyat rahbarlarining oldidagi olimning nufuzi baland bo’lgan, shu sababli, vaqti-vaqti bilan elchilik vazifasini unga topshirishgan. Samoniylar hukmdori Nasr ibn Nasr tomonidan Nishopurga (385/995) va Xuroson hukmdorining iltimosi bilan Jurjon amirligiga elchi qilib (389/999) yuborilgan.
Halimiyning hayotini va ilmiy merosini o‘rganilgan manbalarda uning ko‘plab asarlari mavjudligi qayd etilgan bo‘lsa-da, bizgacha yetib kelgan, ma’lum bo‘lgan yagona asari – “al-Minhaj fi shu’abil iymon” hisoblanadi. Bu yirik asar aqoid (e’tiqod), fiqh (islom huquqi) va axloq masalalarini o‘z ichiga oladi va Hilmi Muhammad Fuda tomonidan tahqiq qilinib, uch jildda nashr etilgan (Bayrut, 1399/1979). Ibn Imod “Shajaratu az-Zahab"da, Hoji Xalifa “Kashfuz-zunun”da “Ayatus-sa’a va Ahvalul-qiyama” asari Halimiyga nisbat berganlar, lekin Halimiyning hayotini tadqiq qilgan Metin Yurdagur esa, bu asarlarni “al-Minhaj”ning bo’limlarni ifoda qiluvchi tushunchalar deb aytgan.
Halimiy hijriy 403-yil Robi’ul-avval (1012-yil oktyabr) yoki Jumadil-avval (1012-yil dekabr) oyida Buxoroda vafot etgan.
TII 4-kurs talabasi Luqmonjonov Absulbosit
[1] Jurjon dengizi ham deyiladi.