22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
22 Апрел, 2025, 24 Шаввол, 1446
* * *
Имоми Аъзамни дўст кўрмайдиган бир кимса у зотдан сўради: “Жаннатни умид қилмайдиган, дўзахдан қўрқмайдиган, ўлимтик ейдиган, руку ва саждасиз намоз ўқийдиган, кўрмаган нарсасига гувоҳлик берадиган, ҳақни ёмон кўрадиган ва фитнани яхши кўриб, раҳматдан қочадиган, яҳудий ва насронийлар сўзларини тасдиқлайдиган киши ҳақида нима дейсиз?”
– У одам Аллоҳ таолонинг ҳақиқий дўстларидандир. Негалигини баён қилсам, тилингни ёмон сўзлардан тиясанми?
– Ҳа, тилимни беҳуда сўзлардан тийиб тавба қиламан.
– Унинг сифати бундай: у одам жаннатни умид қилмайди, балки жаннатнинг Парвардигорини умид қилади; дўзахдан қўрқмайди, балки дўзахнинг Парвардигоридан қўрқади; балиқнинг ўлимтигини ҳам ейди; жаноза намозини руку ва саждасиз ўқийди; Аллоҳ таоло билан Пайғамбарни кўрмасдан, Худонинг бирлиги ва борлигига ҳамда Муҳаммад (алайҳиссалом) Худонинг бандаси ва пайғамбари эканига гувоҳлик беради; Аллоҳ таолога узоқ йил тоат қилмоқ учун ўлимни ёмон кўради; мол-дунё ва фарзанд фитна бўлса ҳам, яхши кўради; ёмғир Аллоҳнинг раҳмати бўлса ҳам, ундан қочади; “Яҳудийлар: “Насронийлар ҳеч нарсада йўқ” десалар, насронийлар: “Яҳудийлар ҳеч нарсада йўқ”, дейдилар...” (Бақара, 113) оятини тасдиқлайди.
Шунда савол сўраган киши ўрнидан туриб, Имоми Аъзамнинг қўлларини ўпди ва: “Гувоҳлик бераман, мазҳабингиз ҳақдир, энди инкорим қолмади”, деди.
* * *
Ибн Муборак Имоми Аъзамдан сўради: “Қайнаб турган қозондаги овқатга бир учар қуш тушиб ўлса, қозондаги гўшт билан шўрванинг ҳукми қандай бўлади?” Имоми Аъзам уламо шогирдларидан: “Сизлар нима дейсиз?” деб сўради. Шогирдлари Ибн Аббосдан (розияллоҳу анҳу) ривоят келтирдилар, “Шўрвани тўкиб, гўштини ювиб, еса бўлади”. Имоми Аъзам (раҳматуллоҳи алайҳ) айтди: “Бу фатво қозон қайнамай турган вақтда тўғри бўлади. Аммо қайнаб турган вақтда гўштни ҳам ташлаб юбориш керак. Зеро, нажас гўштнинг ичига таъсир қилиб, ифлос қилади. Қайнамаган пайтда эса, нажас гўшт ичига таъсир қилмайди, шунинг учун тоза сувда ювиш билан пок бўлади”. Ҳамма улуғ имомнинг заковатига қойил қолди.
* * *
Кунларнинг бирида Имоми Аъзамнинг қўшнисининг товуси йўқолди. Қўшни Имоми Аъзамга келиб: “Товусимни ўғри олибди, энди нима қиламан?” деди. Имоми Аъзам масжидга бордилар. Маҳалла одамларини ҳам йиғдилар. Имоми Аъзам ҳеч кимни кўрсатмай баланд овозда: “Бу одамни қаранг, қўшнисининг товусини ўғирлабди, яна уялмасдан намоз ўқийман, деб масжидга келибди. Ҳолбуки, унинг бошида товуснинг патлари кўриниб турибди”, дедилар. Шунда бир киши шошиб бошини қоққан бўлди. Имоми Аъзам унга айтди: “Энди сен товусни қайтариб бергин”. У Имомнинг айтганини қилди.
* * *
Бир хотин эгизак туғди. Бу икки болани орқаси бир-бирига ёпишган эди. Уларнинг бири ўлди. Куфа уламолари “Ҳар иккови кўмилади”, дедилар. Аммо Имоми Аъзам: “Ўлгани тупроққа кўмилсин, тириги то ажралгунича тупроқнинг устида турсин”, деди. Ҳазрат Имоми Аъзам айтганларини қилишди. Бир куни тириги ажралди ва узоқ умр кўрди. Одамлар унга “Имом Аъзамнинг ўғли” деган лақаб қўйишди.
* * *
Бир гуруҳ даҳрийлар ҳазрат Имоми Аъзамни ўлдирмоқчи бўлишди. Имоми Аъзам: “Сизлардан бир масала сўрайман, кейин хоҳлаганингизни қиласиз”, деди ва: “Бир кеманинг ичи тўла мол бўлса ва денгиз тўлқинли бўлса, кемачи бўлмаса, бу кема ўз-ўзидан нажот топиб, бирор тарафга кета оладими?” деб сўради. Даҳрийлар: “Мумкин эмас, бу иш мушкулдир”, деб жавоб беришди. Сўнгра Имоми Аъзам айтди: “Бу дунёнинг борлиги, атроф-муҳитнинг ўзгариб туриши, оламда жараён этаётган шунча ишлар бир яратувчи ва бошқариб турувчисиз содир бўла оладими?” Шунда ҳамма даҳрийлар тавба қилиб, яроғларини ғилофига солишди ва Тангри таолонинг бир ва борлигига имон келтиришди.
“Ҳидоят” журналидан
ЎМИ матбуот хизмати
1. Квадроберлик атамасининг келиб чиқиши ва мазмуни
Квадроберлик (quadrobics ёки қуадробиcс lifestyle) инглиз тилидаги "quad" (тўрт) ва "aerobics" (жисмоний машқ) сўзларидан ташкил топган атамадир. Бу субмаданият тўрт оёқлаб юрганча мушук, ит ёки бошқа ҳайвонларга тақлид қилиш, уларга хос сакраш ва ҳаракатларни бажариш орқали ўзини ифода этиш шаклидир. Айрим ҳолларда бу ҳаракат ўзини ҳайвон деб тасаввур қилишга бориб етади.
Унинг пайдо бўлиши:
2008-йилда япониялик Кеничи Ито маймунларга тақлид қилиб, 100 метрни тўрт оёқлаб югуриб ўтганидан кейин эътиборни тортган.
2010-йилларда "Animal Flow" номли спорт йўналиши билан боғлиқ тарзда оммалаша бошлаган.
Сўнгра, ТикТок ва бошқа ижтимоий тармоқларда ёшлар орасида "квадробер"лар жисмоний машқларни, сакрашларни, маска ва костюмлар кийишни мода қилганлар.
2. Ижтимоий ва руҳий оқибатлари
Квадроберлик ташқи томондан зарарсиз кўринса-да, унинг чуқур ижтимоий ва руҳий оқибатлари мавжуд:
Шахсийлик инқирози: Ёшлар ўзларини ҳайвон сифатида кўришга интилиши психологик номутаносиблик ва шахсни тан олмайдиган бузилишларга олиб келиши мумкин.
Ота-она ва жамиятдан ажралиш: Бу субмаданиятни танлаганлар кўпинча реал жамиятдан йироқлашади, интернетдаги виртуал гуруҳларга ёпишиб қолади.
Норматив қадриятларга қарама-қаршилик: Жамиятда қабул қилинган ахлоқий меъёрларга зид бўлган ҳаракатлар – одамлар олдида итдек юриш, қичқириш, сакрашлар – бошқаларда ноқулайлик уйғотади ва бу омма орасида тушунмовчилик ва зиддиятларга сабаб бўлади.
Фитна ва ижтимоий хавф: Айрим ҳолатларда квадроберлар одамлар устига сакраш, ғалати товушлар чиқариш орқали атрофдагиларда қўрқув уйғотган ҳолатлар кузатилган (масалан, Тошкентда кузатилган ҳолатлар).
3. Ислом нуқтаи назаридан баҳоси
Ислом дини инсон шаънини олий даражада қадрлайди. Квадроберлик эса бу шаънни пастга туширувчи, фитратга зид бўлган хатти-ҳаракатдир.
А) Инсоннинг шаъни ва мартабаси
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ
"Биз Одам болаларини азиз қилдик…" (Исро сураси, 70-оят).
Тафсири: Имом Табарий ва бошқа муфассирлар бу оятда инсонларга Аллоҳ томонидан берилган шаън ва фазилатлар – ақл, тўғри йўриқ, нутқ, кийиниш қобилияти, ҳалол ризқ каби неъматларни назарда тутганлар. Бу оят асосида инсон ўзини ҳайвонга ўхшатмаслиги лозим, чунки Аллоҳ инсонни ҳайвондан устун қилган.
Б) Ўзини бошқаларга ўхшатиш (ташаббуҳ) ҳақида ҳадис
"Ким бир қавмга ўхшаса, у ўша қавмдандир" (Абу Довуд, Либос: 4020).
Шарҳ: Уламолар бу ҳадисдаги "ташаббуҳ" ни фақат диний эмас, балки хулқий ва маданий жиҳатдан ўхшашлик деб изоҳлайди. Одам ўзини ҳайвонга ўхшатиш орқали аслида инсоний фазилатларини рад этган бўлади.
C) Фитратни бузиш – ҳаром амаллардан бири
وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ
(Шайтон деди:) "Уларни албатта буюраман, шунда улар Аллоҳнинг яратганини ўзгартирадилар" (Нисо сураси, 119-оят).
Тафсири: Ибн Касир раҳимаҳуллоҳ ва бошқа муфассирлар бу оятни фитратни бузиш – жинсни ўзгартириш, табиий хулқдан чиқиш, ўзини бошқа мавжудотга ўхшатиш сифатида талқин қилишган. Квадроберлик бу маънода инсоний фитратни ўзгартиришга киради.
Д) Фитна ва ижтимоий хавф
وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ
"Фитна қотилликдан баттар" (Бақара сураси, 191-оят).
Тафсири: Қуртубий бу оятдаги "фитна"ни – ижтимоий нотинчлик, одамлар орасида ғалаён чиқиш, уларнинг тинчини бузиш деб тушунтирган. Жамоат жойида ўзини ҳайвон каби тутиш айнан мана шу фитнага олиб келади.
Квадроберлик ташқи томондан замонавий "субкултура" бўлиб кўринса-да, аслида бу ҳаракат ёшлар орасида инсонийлик шаънини пастга туширувчи, фитратни бузувчи, жамиятда фитна чиқарувчи ва Исломий қадриятларга зиддир. Уламолар, тарбиячилар, ота-оналар бунга қарши огоҳ бўлиши, ёшларни бундай зарарли йўналишлардан келажак авлодларни ҳам огоҳлантириши ва узоқ тутиши зарур.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа