Мусулмонлар Мисрни фатҳ этгани келишганда, Бобилиюн қўрғони олдигача бориб тўхташди. Подшоҳ Муқавқис мусулмонлар билан музокара ўтказишга рағбат кўрсатди ва улар нимани хоҳлаётганларини билиш учун бир вафд (делегация) жўнатди. Сўнг улар ҳам бир вафд жўнатмоқликларини сўради. Амр ибн Ос уларга ўн кишилик жамоани юборди. Уларнинг ичида Убода ибн Сомит ҳам бор эди. Убода жуда қора, бўйи новча киши эди. Ҳатто, унинг бўйи ўн қарич дегувчилар ҳам бор эди. Амр сўзлаш вазифасини унга буюрди. Улар Муқавқис ҳузурига кирган вақтларида Убода ибн Сомит олдинга чиқди.
Муқавқис унинг қоралигидан қўрқиб кетди ва: «Бу қорани кўзимдан йироқ қилинг. Мен билан сўзлашгани бошқа киши чиқсин», деди. Шунда вафд аъзолари баробарига: «Бу қора бизнинг фикр ва илм жиҳатидан афзалимиздир. У – саййидимиз, яхшимиз ва пешқадамимиздир. Албатта, биз унинг фикри ва сўзига қулоқ соламиз», дейишди. Муқавқис бунга жавобан: «Бу қора сизларнинг афзалингиз бўлишига қандай рози бўласиз, ҳолбуки, у сиздан тубанда бўлиши лозим эди-ку?» деди. Улар эса: «Ҳеч қачон! Гарчи у қора бўлса-да, кўрганингдек даража, ақл ва фикрда афзалимиздир. Бизнинг ичимизда қорани инкор этадиган йўқ!» деб кескин жавоб қилишди. Шунда Муқавқис Убодага: «Олдинга чиқ, эй қора. Менга мулойим сўзла, мен сенинг қоралигингдан қўрқаман», деди. Убода Муқавқиснинг қўрқинчини кўргач, унга шундай деди: «Бизнинг қўшинимизда мингта қора бор. Улар мендан-да қорадирлар».
Бу – Ислом ҳазорасининг ажойиблиги ва инсонийлигини кўрсатиб турибди… Барча одамлар, ҳатто йигирманчи аср кишилари ҳам қораликни нуқсон, деб биладилар. Улар қора танлиларни оқлар қаторида бўлишга ҳақли, деб ҳисобламайдилар-у, қандай қилиб уларни эъзозлаб ўзларига раҳнамо қиладилар, фикр ва илмда афзал биладилар? Ислом ҳазораси келганида, бу ўлчовларни яксон қилди. Бу фикрларни аҳмоқона, деб билди. Илмини, фикрини, шижоатини афзал билган пайтда оқдан қорани олдинга қўйди.
“Ислом ҳазораси”. Аҳмад Муҳаммад
Cавол: Бир одам аёлига талоқ берган, кейин яқинларига ўша инсоннинг сеҳрлангани маълум бўлибди. Сеҳр қилинган кишининг талоғи ўтадими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Аслида талоқ тушиши учун эрнинг ақл-ҳуши жойида бўлиши шарт. Шунинг учун фуқаҳоларимиз мажнун (ақли заиф), уйқудаги ва беҳуш кишининг талоғи ўтмаслигини таъкидлашган. Худди шунингдек, сеҳр сабабидан ақли жойида бўлмаса, феъл-атвори ўзининг мувозанатидан ташқарида бўлсаю хотинини талоқ қилса, талоғи тушмайди. Агар сеҳр қилинган кишининг ақл-ҳуши жойида бўлиб, ўзининг ҳатти-ҳаракатларини онгли равишда бажараётган бўлса, унинг талоғи тушади. Замондош ҳанафий уламолар сеҳр қилинган кишининг тасарруфи (талоқ, савдо каби ишлари) ҳақида бундай деганлар:
إن فقد عقله فهو غير مكلّف، وإلّا فيكون مكلّفاً
“Агар сеҳр қилинган киши ақл-ҳушини йўқотган бўлса, мукаллаф эмас (яъни талоғи ўтмайди). Аксинча - ақли жойида бўлса, мукаллаф саналади (яъни қилган ишларига жавобгар бўлади)” ("Арийжуз зуҳр” китоби).
Демак, саволда сўралган ҳолатда кишининг талоғи тушиши ақли жойида ёки жойида эмаслигига боғлиқ бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.