27 Ноябр, 2024, 26 Жумадул аввал, 1446
27 Ноябр, 2024, 26 Жумадул аввал, 1446
Масжид ҳовлиси токлардан осилиб турган узум билан тўла. Мени учрашувга чақирган опани кутиб турарканман, беихтиёр атрофни томоша қилардим. Қизиқ, масжид узумларининг ҳеч бирига чумчуқ тугул меваларнинг, айниқса, узумларнинг кушандаси бўлган афғон қарғаси ҳам тегмабди. Балки кўпнинг ризқи бўлгани учундир?! Ёки улар ҳам Худойимнинг уйларига ҳурматлари боис бу ердаги меваларга нафс панжаларини ботиришга журъат этмаганмикинлар?! Дунё тафаккурга тўла. Сир-у синоат билан омухта бу очун ақл эгаларининг фикрлаши учун битмас-туганмас манбадек гўё... Шу фикрлар оғушида ўтирарканман, кутаётганим отинойининг келиб қолганларини сезмабман ҳам.
Саломлашиб сўрашгач, чуқур нафас олган опа асл муддаога кўча қолдилар: “Сингилжон, сизни озми-кўпми билганимиз бор. Бизга айрим масалаларда озроқ ёрдам берсангиз. Рости, ҳозир айтмоқчи бўлганим сўзлардан кўнгил уйингиз хуфтон бўлса, маъзур тутасиз. Билмадим, ҳаётингиз давомида ҳаётнинг бу тахлит синовларига енгилган ҳамжинсларимизни кўрганмисиз-йўқми?! Халқ хизматида бўлган отинойилар халқнинг ичида, уларнинг муаммоларини ҳис эта оладиган, керакли вақтларда маънавий ёрдам бера оладиган инсонлар – Худойимнинг қул-бандалари бўлади ва шу боис бошқаларга нисбатан кўпроқ халқнинг назарида ҳам бўлади. Буни яхши биласиз. Айтмоқчи бўлганим воқеаларнинг қаҳрамонларини айтмай қўя қолай. Яқинда маҳалла маслаҳатчиси жуда муҳим иш чиқиб қолди деб, мени кеч бўлганига қарамай қўнғироқ қилиб чақириб қолди. Қандай муаммо эканлигини билгач эса, таажжуб ва таассуфдан ўзимга келолмадим. 50 ёшли аёлнинг 38 ёшли эркак оиласига раҳна солиб юргани ва бу ишидан заррача бўлса-да ҳаё қилмаётгани томирларимдаги қоннинг-да қотиб қолишига олиб келгандек бўлди гўё. Бизга шу ва шунга ўхшаш масалаларда ёрдамингиз керак.
Опа билан хайрлашар эканман, масжид ҳовлисидаги узумларга яна бир қур назар ташладим: пок маконнинг ҳосили ҳам, ризқи ҳам, насибадори ҳам, шукрона келтирувчиси ҳам кўп бўларкан.
Бу воқеага уч-тўрт кун бўлган бўлса-да, негадир отинойи айтган воқеа хаёлимдан сира нари кетмади, саволлар эса бошимда ғужғон ўйнарди: нега?! Нима учун?! Бундай ҳолатларнинг бошланиши қайда-ю, охири нима билан тугайди?! Наҳот аёл деган хилқат, мўъжиза, яралмиш шу қадар тубан кетса?! Ўзини, ўзлигини шу қадар поймол этса?! Тўғри, ҳаётда ҳамма ҳам адашиши мумкин. Ўзлигидан тониши, ўзлигига хиёнат қилиши мумкин. Ахир ҳеч ким бегуноҳ фаришта эмас. Ахир ҳеч ким тақдирининг ёзуғи нима эканини билмайди. Бу фақат Яратганнинг ўзигагина маълум бўлган Унинг хазинасидаги илми ладунний холос. Аммо ҳар қандай осий, адашган инсон учун то Қиёмат ёпилмайдиган эшик – Тавба эшиги бор. Бу эшик токи инсоният яшар экан, ризқи етиб турар экан, ёпилмайди! Унга етмоққа нега жидду жаҳд қилмаймиз?! Нега бошимиз гуноҳ деворларига қайта-қайта урилса-да, ўзимизга кела қолмаймиз?! Нега гуноҳларимизга пушаймон бўлмаймиз?! Қани ҳаё? Қани аёлликнинг ибо пардаси?! Ҳаёсизлик чоғиридан ича-ича нега қонмаймиз?! Бу чоғир қон-қонимизга сингиб кетдимикан ё?! Қачон Тавбага келамиз?!
Кайковус ўз “Қобуснома”сини “Писарам, ман пир шудам”, яъни қаридим деб бошлайди. Энди қаридим, сенга насиҳат қиладиган ёшга етдим демоқчи балки. Аммо наҳот бошқаларга насиҳат берадиган ёшга етган аёл ҳар қандай ҳаёсизликка “қаригани”ни идрок этолмаса?! Умуман олганда, ҳаёсизликнинг ёши бормикан?! Йўқ ахир! Йўқ! Ҳаё инсоннинг фитратида яратилган бўлади. Фитратидаги ҳаёни идрок этолмаслик, нафсини тиёлмаслик шармандали вазиятларга етаклаши табиий.
Фаридуддин Атторнинг “Тазкиратул авлиё”сида, Абу Нуаймнинг “Ҳулйа”, Ибн Жавзийнинг “Сифат ус сафва”, Имом Шўронийнинг “Ат-табақот ул кубро”, Абдураҳмон Жомийнинг “Нафаҳот ул-унс”, Алишер Навоийнинг “Насойим ул-муҳаббат” асарларида бутун борлиқ аёлларига ўрнак бўла оладиган, домони пок, суврат-у сийрати покиза авлиё аёллар ҳақида сўз юритилади. Баҳриддин Умрзоқнинг “Солиҳа аёллар” китобида шундай ривоят келтирилади:
“Ато ибн Абу Рабоҳ ривоят қиладилар: Ибн Аббос розияллоҳу анҳу: “Сенга бир жаннати аёлни кўрсатайми?” деди. Мен: “Ҳа”, дедим. Ибн Аббос: “Мана шу қора танли аёл”, деди. Ўша хотин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурига бориб: “Мен (ичда ел тўплангани боис шифо берсин) гоҳо ҳушимдан кетиб, гоҳо ўзимга келиб тураман. Аллоҳ таолога илтижо айлаб, мени дуо қилинг, дардимга шифо берсин!” деди. Жаноб Расулуллоҳ: “Истасанг, сабр-тоқат қилгин, жаннатга кирурсан, истасанг дуо айлай, Аллоҳ таоло сенга шифо ато этгай”, деб жавоб қилдилар. Аёл: “Яхшиси, сабр қилганим афзал, дуо қилинг, дардимдан фориғ бўлмай!” деб айтди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дуо қилдилар. Ато ибн Абу Рабоҳ ибн Язидга бундай деган: “Мен Умму Зуфарни кўрганман, у новча, қора танли аёл бўлиб, ўшанда Каъбанинг деворига суяниб турган эди (Имом Бухорий ривояти).
Чиройли якун учун аёлларнинг бу қадар жидду жаҳди наҳот бизларга ибрат бўла олмайди?! Наҳот шундай буюк ҳамжинслари бор аёл зоти уларнинг илм-у маърифатидан, ибо-ю ҳаёсидан зарра қадар бўлса-да насибадор бўлмасак?! Наҳот босган ҳар бир қадамимиз, айтган ҳар бир сўзимиз, қилган ҳар бир амалимиз фарзандларимизга тирик ўрнак, тарбия эканини ҳис этмасак?! Наҳот бировнинг оиласи нотинчлиги эвазига ўз “тинч” ҳаёти-ю, “бахти”ни ҳис қила оладиган аёллар сафи шунчалар кенгайган бўлса?! Ҳаёсизнинг ошиғи олчи, андишанинг номи қўрқоқми?!
Отинойи опанинг таклифига розилик билдириш ва улар билан ҳаммаслак, яъни аёллар-у оилалар муаммолари билан шуғулланмоқ мақсадида масжид биноси томон кетар эканман, қалбимни чуқур умидворлик қоплади, унга қуйидаги сўз илоҳий бир нур сунгандек бўлди: “Тавба эшиклари ҳамиша очиқ!”
Гулноз Сатторова,
Навоий шаҳар “Истиқлол” маҳалласи “Қайноналар кенгаши” раиси
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: مَا مِنْ صَاحِبِ ذَهَبٍ وَلَا فِضَّةٍ لَا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا إِلَّا إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ صُفِّحَتْ لَهُ صَفَائِحَ مِنْ نَارٍ، فَأُحْمِيَ عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ، فَيُكْوَى بِهَا جَنْبُهُ وَجَبِينُهُ وَظَهْرُهُ، كُلَّمَا بَرَدَتْ أُعِيدَتْ لَهُ، فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَادِ، فَيَرَى سَبِيلَهُ إِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ وَإِمَّا إِلَى النَّارِ. قِيلَ: يَا رَسُولَ، اللهِ فَالْإِبِلُ؟ قَالَ: وَلَا صَاحِبِ إِبِلٍ لَا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا، وَمِنْ حَقِّهَا حَلَبُهَا يَوْمَ وِرْدِهَا، إِلَّا إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ بُطِحَ لَهَا بِقَاعٍ قَرْقَرٍ أَوْفَرَ مَا كَانَتْ لَا يَفْقِدُ مِنْهَا فَصِيلًا وَاحِدًا، تَطَؤُهُ بِأَخْفَافِهَا وَتَعَضُّهُ بِأَفْوَاهِهَا، كُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ أُولَاهَا رُدَّ عَلَيْهِ أُخْرَاهَا فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَادِ، فَيَرَى سَبِيلَهُ إِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ وَإِمَّا إِلَى النَّارِ. قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، فَالْبَقَرُ وَالْغَنَمُ؟ قَالَ: وَلَا صَاحِبِ بَقَرٍ وَلَا غَنَمٍ لَا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا، إِلَّا إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ بُطِحَ لَهَا بِقَاعٍ قَرْقَرٍ لَا يَفْقِدُ مِنْهَا شَيْئًا، لَيْسَ فِيهَا عَقْصَاءُ وَلَا جَلْحَاءُ وَلَا عَضْبَاءُ، تَنْطَحُهُ بِقُرُونِهَا، وَتَطَؤُهُ بِأَظْلَافِهَا، كُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ أُولَاهَا رُدَّ عَلَيْهِ أُخْرَاهَا، فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَادِ، فَيَرَى سَبِيلَهُ إِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ وَإِمَّا إِلَى النَّارِ. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ إِلَّا التِّرْمِذِيَّ.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қайси бир тилла ёки кумуш соҳиби унинг ҳаққини адо этмас экан, албатта, қиёмат кунида унинг учун оловдан бўлган тахтачалар тайёрланади. Улар жаҳаннам оловида қиздирилади. Сўнгра улар пешонасига, икки ёнбошига ва орқасига босилади. Совиб қолиши билан (яна қайтадан қиздирилиб,) унга қайтарилади. Миқдори эллик минг йил бўлган кунда одамлар орасида ҳукм чиқарилгунча шундай қилинади. Кейин йўлини билади: ёки жаннатга ёки дўзахга бўлади», дедилар.
«Эй Аллоҳнинг Расули, туя-чи?» дейилди. У зот: «Қайси бир туя соҳиби ҳам унинг ҳаққини бермаса, сувга борган куни уни соғиш ҳам ҳаққидандир. Албатта, қачон қиёмат куни бўлса, уни у(туя)ларнинг олдига теп-текис, сип-силлиқ ерга ташлаб берилади. Уларнинг ҳаммаси, битта бўталоғи ҳам қолмай, тўлиқ бўлади. Уни туёқлари билан босадилар, оғизлари билан тишлайдилар. Унинг устидан бири ўтса, бошқаси қайтиб келаверади. Миқдори эллик минг йил бўлган кунда, одамлар орасида ҳукм чиқарилгунча шундай қилинади. Кейин йўлини билади: ёки жаннатга ёки дўзахга бўлади», дедилар.
«Эй Аллоҳнинг Расули, қорамол ва қўй-чи?» дейилди.
«Қайси бир қорамол ва қўй соҳиби ҳам ундан ҳаққини бермаса, албатта, қиёмат куни бўлганда у уларнинг олдига теп-текис, сип-силлиқ ерга ташлаб берилади. Улардан бирортаси ҳам қолмайди. Уларнинг ичида шохи буралгани, шохсизи, шохи сингани бўлмайди. Уларнинг ҳаммаси шохи билан уни сузади ва туёғи билан тепкилайди. Унинг устидан бири ўтса, бошқаси қайтиб келаверади. Эллик минг йил бўлган кунда, одамлар орасида ҳукм чиқарилгунча шундай қилинади. Кейин йўлини кўради: ёки жаннатга, ёки дўзахга», дедилар» (Бешовларидан фақат Термизий ривоят қилмаган).
Бу ҳадиси шарифда закотни бермаган кишиларнинг ҳоли қиёмат куни қандай бўлиши жуда жонли тарзда васф қилинмоқда.
Қиёмат кунининг сифатларидан бири – миқдори эллик минг йил бўлган кундир. Ўша куни одамларнинг ҳаммаси тўпланиб, уларнинг ҳисоб-китоби битиб, жаннатий ёки дўзахий эканлиги ҳақида ҳукми илоҳий чиққунича ҳозирги дунё кунлари билан ҳисобланганда ана шунча муддат ўтади.
Бу дунёда закоти берилмаган олтин ва кумушлар қиёмат куни оловдан бўлган тахтачалар ҳолига келтирилиб, жаҳаннам оташида яна роса қиздирилиб, ўз эгасининг пешонасига, ёнбошларига ва орқасига босилар, унинг ўша аъзолари жизғинак қилиб куйдирилар экан. Агар у тахтачалар сал совиб қолса, яна қайтадан қиздирилар ва яна шиддат билан босилар экан. Шу ҳолат бу дунёнинг ҳисоби билан ҳисоблаганда, эллик минг йил давом этар экан.
Сўнгра ҳукм чиқиб, мазкур закотни бермаган одам дўзахий бўлса, дўзахнинг азобини тортгани равона бўлар экан. Агар Аллоҳ раҳм қилиб, бошқа амаллари кўплиги учун жаннатга ҳукм қилса, миқдори эллик минг йил бўлган кундаги тортган азоби билан қутулиб қолар экан.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан ушбу баённи эшитганлар туясининг закотини бермаганларнинг ҳоли нечук бўлишини сўрадилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг ҳолини ҳам батафсил баён қилиб бердилар.
Сўнгра саҳобаи киромлар қорамол ва қўйларнинг закотини адо этмаганларнинг ҳоли қандай бўлишини сўрадилар. Пайғамбаримиз алайҳиссалом бунга ҳам батафсил жавоб бердилар.
Ушбу ҳадисда Маҳшар куни закоти чиқарилиши фарз бўлган молу мулкнинг уч тоифаси бўйича закотни адо этмаганларнинг ҳоли қандай бўлиши васф қилинмоқда. Улар бутун халойиқнинг олдида шармандаи шармисор бўлиб, шунчалар азоб тортишар экан.
Албатта, бошқа тоифадаги мол-мулкнинг закотини бермаганлар ҳам муносиб жазо тортишлари турган гап. Тўғри, улар жаннатга киришлари мумкин. Лекин жаннатга киргунча шунча вақт азоб тортиш осонми?! Қолаверса, закотни бермаган банданинг жаннатга кирмай қолиш хавфи устун. Шунинг учун бу дунёда закотни ўз вақтида адо этишга ҳаракат қилмоқ зарур.
«Ҳадис ва ҳаёт» китоби асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа