Ота ўғлини уйлантирмоқчи бўлиб, унинг кўнглига қўл солиб кўрди. Ўғил уялганидан ерга қараганча:
– Ота, бир шартим бор! Шунга хўп десангиз, уйланишга розиман, – деди.
– Хўш, қанақа шарт экан?
– Мени гузар ва бозорларга олиб чиқиб ураверасиз, сўраганларга: “Айтганимни қилади”, дейсиз. Мен эса муносиб келинни ўзим танлаб оламан. Ота келишилганидек, гузар, бозор ва бошқа жойларда ўғлига бақириб, урар, сўраганларга: “Айтганимни қилади”, деб жавоб берарди. Одамлар эса отанинг ишидан ҳайрон бўлиб: “Айтганингизни қилса, яхши-ку!” дейишарди. Ота яна бир куни ўғлини уриб турганида, бир қиз сўраб қолди:
– Ота, ўғлингизни нима учун ураяпсиз?
– Айтганимни қилади-да, қизим!
– Ўзи билиб қилгунича, ураверинг, – деди қиз.
Шунда ўғил:
– Ота! Мана шу қизга уйланаман, – деди.
Азизлар! Бировнинг кўрсатмаси билан иш қиладиган, ақлини ишлатиб, бирор нарса қилолмайдиган одам ҳаётда ҳеч нарсага эришолмайди. Шу боис ҳар бир раҳбар, хонадон соҳиби ва фарзандлар бировнинг айтишини кутмасдан ўз ақлини ишлатиб, иш юритадиган бўлса, бундай инсонларни халққа, ватанга катта ёрдами тегади. Шунинг учун ўзингиз ишингизни билиб қилишни ўрганинг.
“Қасамини бузган қиз” китобидан олинди
Cавол: Бир одам аёлига талоқ берган, кейин яқинларига ўша инсоннинг сеҳрлангани маълум бўлибди. Сеҳр қилинган кишининг талоғи ўтадими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Аслида талоқ тушиши учун эрнинг ақл-ҳуши жойида бўлиши шарт. Шунинг учун фуқаҳоларимиз мажнун (ақли заиф), уйқудаги ва беҳуш кишининг талоғи ўтмаслигини таъкидлашган. Худди шунингдек, сеҳр сабабидан ақли жойида бўлмаса, феъл-атвори ўзининг мувозанатидан ташқарида бўлсаю хотинини талоқ қилса, талоғи тушмайди. Агар сеҳр қилинган кишининг ақл-ҳуши жойида бўлиб, ўзининг ҳатти-ҳаракатларини онгли равишда бажараётган бўлса, унинг талоғи тушади. Замондош ҳанафий уламолар сеҳр қилинган кишининг тасарруфи (талоқ, савдо каби ишлари) ҳақида бундай деганлар:
إن فقد عقله فهو غير مكلّف، وإلّا فيكون مكلّفاً
“Агар сеҳр қилинган киши ақл-ҳушини йўқотган бўлса, мукаллаф эмас (яъни талоғи ўтмайди). Аксинча - ақли жойида бўлса, мукаллаф саналади (яъни қилган ишларига жавобгар бўлади)” ("Арийжуз зуҳр” китоби).
Демак, саволда сўралган ҳолатда кишининг талоғи тушиши ақли жойида ёки жойида эмаслигига боғлиқ бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.