Ҳакимлардан бири ғийбатдан қутулишнинг чорасини қидириб-қидириб, ўзининг ҳаётида татбиқ этган йўлини қуйидагича келтиради: «Ғийбатдан қутулиш учун ўз нафсимни тарбиялаш мақсадида бир марта ғийбат қилсам, унинг бадалига бир кун рўза тутиб беришни қасд қилдим. Амалан шундай қилдим, аммо рўза тутаверсам ҳам тўсатдан ғийбат қилиб қўйишни тўхтата олмадим.
Бу услуб менга тўлалигича қаноатлантирмагач, бир марта ғийбат қилиб қўйсам, унинг бадали сифатида бир дирҳам садақа қилишни қасд қилдим. Ажабки, тезда ғийбат қилишдан қутилиб кетдим».
Ривоят қилинишича бир киши ўз қўшнисини ғийбат қилди. У ғийбати тезда оммага тарқалиб кетди. Киши ўз қилмишидан қаттиқ афсусланиб, қилмишини тўғирламоқчи бўлиб, бир донишмандга мурожаат қилибди. Донишманд киши унга бозорга бориб, бир товуқ оласан ва уни сўйдирасан. Йўл-йўлакай уйга кетаётиб товуқни патларини юлиб, йўлингга ташлаб кетасан, дебди.
У киши донишманднинг нима учун бундай ишга буюрганини гарчи тушуна олмаса-да, ҳурмати юзасидан айтганидек қилибди. Эртаси куни донишманд ўша кишининг уйига келибди ва кечаги вазифани бажарилганлигини билиб, иккинчи топшириқни берибди. Топшириқ шундан иборат эдики, кеча юлиб йўлга ташлаб кетган патларнинг барини тўплаб олиб келиши буюрилганди. Бояги киши юрган йўлидан патларни йиғиб, ахтариб-ахтариб 3-4 донасини топиб келибди, холос. Қолганини шамол учириб кетган экан. Донишмандни олдига келганида донишманд ундан «Битта товуқнинг 3-4 дона пати бор холосми?» деб сўрабди. Киши эса, қолган патларни топа олмаганини, шамол учириб кетганини айтибди. Донишманд шунда, «Ғийбат ҳам шунақа, тилингдан чиқдими учиб кетади. Уни йиғиб ололмайсан...» дебди.
Дарҳақиқат, ғийбат деган бу иллат шундай нарсаки, у кишининг оғзидан чиқиши биланоқ, атрофга ёйилиб кетади. У шундайин ёмон нарсаки, тиллардан чиқиб, дилларни хуфтон қиладиган иллатдир.
О.Саъдуллаев
Бухоро шаҳар «Халифа Худойдод»
масжиди имом-хатиби
Cавол: Бир одам аёлига талоқ берган, кейин яқинларига ўша инсоннинг сеҳрлангани маълум бўлибди. Сеҳр қилинган кишининг талоғи ўтадими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Аслида талоқ тушиши учун эрнинг ақл-ҳуши жойида бўлиши шарт. Шунинг учун фуқаҳоларимиз мажнун (ақли заиф), уйқудаги ва беҳуш кишининг талоғи ўтмаслигини таъкидлашган. Худди шунингдек, сеҳр сабабидан ақли жойида бўлмаса, феъл-атвори ўзининг мувозанатидан ташқарида бўлсаю хотинини талоқ қилса, талоғи тушмайди. Агар сеҳр қилинган кишининг ақл-ҳуши жойида бўлиб, ўзининг ҳатти-ҳаракатларини онгли равишда бажараётган бўлса, унинг талоғи тушади. Замондош ҳанафий уламолар сеҳр қилинган кишининг тасарруфи (талоқ, савдо каби ишлари) ҳақида бундай деганлар:
إن فقد عقله فهو غير مكلّف، وإلّا فيكون مكلّفاً
“Агар сеҳр қилинган киши ақл-ҳушини йўқотган бўлса, мукаллаф эмас (яъни талоғи ўтмайди). Аксинча - ақли жойида бўлса, мукаллаф саналади (яъни қилган ишларига жавобгар бўлади)” ("Арийжуз зуҳр” китоби).
Демак, саволда сўралган ҳолатда кишининг талоғи тушиши ақли жойида ёки жойида эмаслигига боғлиқ бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.