Қўшнимнинг болалари қизларим билан тенгқур, доим бирга ўйнашарди. Бир куни қўшним Анора норози оҳангда, тўсатдан: “Ислом динининг кўп қоидалари менга тўғри келмайди, шунинг учун биз масиҳийликка эътиқод қиляпмиз”, деб қолди. Кутилмаган бу сўзлардан ҳайрон қолдим. Наҳотки, қўшним миссионерларнинг тузоғига илиниб қолган бўлса?! Афсуски, шундай экан!
У билан бўлиб ўтган қисқа суҳбатимиз асносида динимизнинг софлиги ва гўзаллигини Қуръон ва ҳадислар билан ишончли далиллар ила астойдил қувватлаб, тушунтирдим. Миссионерларнинг мақсадларини имкон қадар очиб бердим. Лекин у сўзларимдан хулоса чиқарадиган даражада эмасди. Қайтанга: “Сиз Инжилни ўқиб кўринг, гапларимга шоҳид бўласиз”, деб, мени-да ўз эътиқодига даъват қиларди... Уни гапларига эътибор бермай, у билан хайрлашдим.
Тахминан икки ҳафта у билан кўришмадим. Орадан бир ой ўтар-ўтмас уйимга йиғлаб кириб келди:
– Опа, мен қаттиқ адашдим, гапларингизни жиддий ўйлаб кўрсам, қилган амалларимдан қўрқиб кетяпман, Аллоҳ мени кечирармикан? – деб кўзёш тўкди.
Уни тинчлантириб:
– Агар чин дилдан афсус-надоматда бўлсангиз, тавба қилсангиз, иншоаллоҳ, Аллоҳ кечиради, – дедим.
Шу-шу бўлдию, қўшним билан алоқаларимиз яна тикланди. Бир куни суҳбатида уларни бу йўлга даъват қилган акаси ва келинойисининг аҳволи ҳақида қайғурди. “Қанча гапирмайлик, ҳеч бу йўлдан қайтишмаяпти, бунга қандай чора топсак экан”, деб ёзғириб қолди.
Орадан анча вақт ўтди, қўшним Чирчиқ шаҳрига оиласи билан кўчиб кетди. Бир куни нимадир юмуш билан унинг уйига борганимда келинойисини учратдим. Салом-алик қилгандан сўнг қизчаси қўлига ширинлик бериб:
– Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм, деб егин, дедим. Сўзимни тугатар-тугатмас:
– Ундай сўзни айтмагин, “Исога ҳамд бўлсин”, дегин, – деб ўргатди қизалоғига.
– Нега ундай дейсиз? Ахир боланинг тарбиясига зид сўзлар айтяпсиз, яна бу катта ширкдир”, – дедим. У эса:
– Исо Аллоҳнинг ўғли, Исога сиғиндик нима, отасига сиғиндик нима, бари бир. Ҳеч бир хато томони йўқ, – дея таъкидлади.
Унга тушунча бериш ниятида: “Аллоҳ ягонадир. У туғмаган ва туғилмаган ҳам” (Ихлос сураси, 1-3-оятлар) оятини келтириб ўтдим. Унга қанча мисолларни келтирмай, барибир ўз фикридан қайтмасди. Аксинча менга:
– Сизга жуда ачинаман, эътиқодда мустаҳкам аёл экансиз, аммо адашгансиз, тўғри йўлни танлашингиз учун яна бир ўйлаб кўринг. Сиз ҳам худомиз бўлган Исога сиғининг, нажот топасиз, – деди.
Мен унинг айтган сўзларидан ўзимни жуда ёмон ҳис қилдим, гўё нафасим қайтгандек бўлди. У адашганини англаш ўрнига ўз тўрига мени ҳам чорлаб: “Биз биргина Инжилни тан оламиз, бошқа китобларни тан олмаймиз”, деб сўзида қаттиқ туриб олди. Ўзимни тортишишдан қанча олиб қочмай:
– Агар гапларингиз ўринли бўлганда, шунча одам масиҳийликка эътиқод қилармиди? – деб тортишишга киришди:
Аёл тилидан сўзланаётган баъзи сўзларни гапириш у ёқда турсин, эслашга ҳам юрагим дош бермайди. Одам шунчалар қабоҳатга ботиши мумкинми?
Пок динимиз ва Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳақида айтган сўзларидан қаттиқ қалбим оғриди:
– Илтимос бошқа ҳақорат қилманг, ортиқ бардош қилолмайман, – дедим охири. Гапириш бефойдалигини билиб, кетишга чоғландим. Афсуслар бўлсинки, унинг бу эгри ақидасидан қайтаролмадим. Уйни тарк этарканман, обдон ўйладим. Бу ҳолатга қандай чора кўриш мумкин? Кимнинг лоқайдлиги сабаб бунга?
***
Ишини тез ва сифатли қиладиган уста қидирганимизда бизга бир йигитни тавсия қилишди. Ҳақиқатан, устанинг иши бизга маъқул келди, аммо...
Унга ёрдамчи сифатида ишлаётган укам менга ўрталаридаги бўлган савол-жавобни сўзлаб берди: “Устанинг вазминлиги ва ўз ишига масъулият ва моҳирлик билан ёндошишига ҳавасим келди. Ишини ўрганиш учун диққат билан уни кузатдим. Тушлик вақти, “Аллоҳга шукр” калимасини айтганимда уста:
– Мен Аллоҳ демайман, Худо деб мурожаат қиламан, – деди. “Худога сиғинаркан-ку”, дедим ичимда. Баъзи ҳаракатларини кўриб:
– Ҳаттоки “бисмиллаҳ” лафзини ишлатмас экансиз? – дедим ажабланиб.
– Мен мусулмон эмасман, масиҳийман. Ёлғиз Исога сиғинаман. У мени асрайди, доим ҳамроҳимдир, деди.
– Ўлганингизда қабрингиз қаерда бўлади, сизга ким жаноза ўқийди, шулар ҳақида ҳам ўйладингизми? – дедим таажжубим тобора ортиб.
– Одам ўлгандан кейин қаерга кўмилишининг аҳамияти йўқ, жанозага келсак, ўқилмаса ҳам бўлаверади, – деди хотиржам. Юрагим тарс ёрилгудек бўлиб:
– Ака бу ҳақда оилангиз, яъни ота-онангиз билишадими? – деб сўрадим.
– Ҳа нафақат билишади, балки улар ҳам, аёлим ҳам менинг йўлимда, аллақачон, – деб жавоб берди уста.
Минг таассуфлар бўлсинки, орамизда шундай инсонлар борлиги ачинарли ҳолат. Ахир ўз динидан қайтгани етмагандай, бемалол ўз ғояларини тарғиб қилишига қандай кўз юмиш мумкин?! Баъзилар ўз динини яхши билмаганидан Аллоҳга ширк келтириб, адашяпти. Сўнг бошқаларни ҳам насронийликка чорлаяпти.
Аллоҳ таоло китобида инсонларни огоҳлантириб шудай дейди: “Эй, аҳли китоблар! (Исони илоҳийлаштириб) динингизда ҳаддан ошиб кетмангиз! Аллоҳ (шаъни)га эса фақат ҳақ (гап)ни айтингиз! Албатта, Исо Масиҳ ибн Марям фақат Аллоҳнинг пайғамбари ва Унинг Марямга туширган “Калимаси” ҳамда Унинг томонидан (келмиш) руҳдир, холос. Бас, Аллоҳга ва Унинг пайғамбарларига имон келтирингиз! “(Илоҳлар) учта” демангиз! Қайтингиз – ўзларингизга яхши бўлур! Албатта, Аллоҳ ягона илоҳдир! У фарзандли бўлишдан покдир. Осмонлардаги-ю Ердаги нарсалар Уникидир. Аллоҳ вакилликка кифоядир” (Нисо сураси, 171-оят).
Демак, Исо (а.с.) Аллоҳнинг ўғли эмас, балки бандаси ва пайғамбари, Марям ҳам Аллоҳнинг хотини эмас, бир солиҳа банда. Исо (а.с.)ни “Аллоҳнинг калимаси” деб аталишига боис у зот Аллоҳнинг “Бўл!” деган сўзи туфайли дунёга келгани ёки у зотга айтилган сўз билан ҳидоятга йўллаш жоиз бўлгани учундир.
“Эй, (Исога) имон келтирган зотлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва Унинг пайғамбари (Муҳаммад)га ҳам имон келтирингиз, (шунда) У сизларга ўз раҳматидан икки баробар ато этур ва сизларга (қиёматда ёритувчи) нур пайдо қилур ҳамда сизларни мағфират қилур. Аллоҳ мағфиратли ва раҳмлидир” (Ҳадид сураси, 28-оят).
Нилуфар БОЗОРБОЙ қизи
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Миянинг фикрлаш қобилиятини яхшилашга эришиш йўлларидан бири мияни етишмаётган витаминлар ва минераллар билан тўйинтиришдир. Маълумки, Е витамини мия фаолиятини яхшилайди. Имтиҳондан олдин кўпчиликка кўпроқ ёнғоқ ейиш ва сув ичишни маслаҳат беришади, чунки ёнғоқ таркибида Е витамин бор, бу хотирани яхшилайди. Е витамин тухум, жигарранг гуруч, яшил баргли сабзавотлар ва дон-уруғларда ҳам мавжуд. Қовоқ уруғлари айниқса асаб тизимининг ҳолатини яхшилаш учун фойдалидир, чунки уларнинг таркибида цинк мавжуд бўлиб, у ҳам Е витамини каби хотира ва фикрлашни яхшилайди. Кунига бир ҳовуч шунга ўхшаш уруғларни истеъмол қилиш цинкнинг кунлик эҳтиёжини қоплайди. Хотирани яхшилайдиган маҳсулотлардан бири Маврак, яъни Салвиадир.
Кейинги егулик ёғли балиқдир. У ёнғоқ ёғи каби ҳаётий муҳим омега-3 кислоталарини ўз ичига олади, уларнинг етишмаслиги хотира сусайиши ва альцгеймер касаллигига олиб келади. Ёғли балиқдаги ёд миқдори ақлий равшанликни яхшилайди ва бутун танани қўллаб-қувватлайди.
Донлар. Хонага кирганингизда нима учун келганингизни эслай олмасангиз, танишларингизнинг исмларини эслай олмасангиз, бу сигналдир – таомланиш тартибини ўзгартириш вақти келди. Донлар, кепак ва буғдойда Б6 ва Б12 витаминлари, шунингдек, фолий кислоталар мавжуд. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, бу витаминлар аёллар учун, айниқса ҳомиладорлик даврида жуда муҳим, чунки улар нафақат ҳомиладор онанинг соғлиғини мустаҳкамлайди, балки унинг қорнидаги чақалоқнинг асаб тизимининг яхши ривожланишига ҳам ҳисса қўшади. Нонуштада витаминлар билан бойитилган донларни тез-тез истеъмол қилинг. Б12 витамини ва фолий кислотаси паст бўлган одамларда альцгеймер, хотира билан боғлиқ касаллик икки бараварга кўпаяди. Б12 витамини ва фолий кислотаси организмда ҳомосистеин тўпланишини олдини олади, ҳомосистеиннинг даражаси Альтсгеймер касаллиги билан оғриганларда бир неча баравар юқори. Нонушта донлари нафақат витаминлар, балки мураккаб углеводларнинг ҳам бой манбаи бўлиб, улар бутун кун давомида энергияни оширади ва иш вақтида диққатни жамлашга имкон беради. Бироқ, бугунги кунда кўпчилик дўконларда сотиладиган замонавий нонушта донлари жуда кўп туз ва шакарни ўз ичига олади, шунинг учун қадоқдаги маълумотларни диққат билан ўқиб чиқинг.
Бута меваси. “Черника”нинг хусусиятлари узоқ вақтдан бери маълум бўлиб, масалан, неврология журналларидан бирида Тафтса университети томонидан ўтказилган тадқиқот нашр этилган, натижада Бута меваси – “Черника” экстракти хотираси паст бўлган беморларда баъзи воқеаларни эслаб қолиш қобилиятини тиклаши аниқланган.
Қора смородина ҳам шамоллаш пайтида фойдалидир, чунки унинг таркибида С витамини кўп, бу витамин ақлий ҳушёрликни яхшилайди.
Гулкарамга ўхшаш брокколи ва помидор каби сабзавотларда кучли антиоксидант бўлган ликопен мавжуд. Бизнинг танамиздаги ҳужайралар зарарланиши, саратон ва мия ҳужайралари ўлимини олдини оладиган элементдир. Брокколи когнитив функция, идрок, англаш, фикрлашни рағбатлантирадиган ва умуман мия фаолиятини яхшилайдиган К витамини ўз ичига олади.
Олимлар хотирани сусайтирадиган сабаблар қаторига гуноҳларни ҳам қўшадилар. Имом Шофеъий нафақат тақвоси ва илми билан, балки мукаммал хотираси билан ҳам машҳур эди. Унинг хотираси шу қадар яхши эдики, бозорлардан ўтса, ўзгаларнинг суҳбатини эшитмаслик, хотирасини кераксиз нарсалар билан тўлдирмаслик учун қулоқларини ёпишга мажбур бўларди. Бирор нарсани ёдида сақлаш учун уни фақат бир марта ўқиши кифоя эди. Аммо бир куни у биринчи марта ўқиганини эслай олмади. Имом Шофеъий устозига шу борада савол билан мурожаат қилди. Устози хотиранинг ёмонлашишига қилинган бирор гуноҳ сабаб бўлишини таъкидлади. Шундан сўнг Имом Шофеъий қандай гуноҳ қилган бўлишим мумкин деб ўйлаб кўрди ва тезда тавба қилди. Шундан сўнг, унинг хотираси аввалги ҳолига қайтди.
Мусулмон учун илм олиш истаги жуда ҳам муҳим бўлиб, илм олиш учун саломатликнинг ўрни беқиёс. Аллоҳ таоло танамизни бизга фойдаланиш учун берган ва уларга қандай муносабатда бўлганимиз учун жавобгар, масъулмиз. Фойдали билим олиш ва кўпроқ савобли амаллар қилиш йўлидаги тўсиқлар камайиб бориши учун танамизнинг соғлом ишлашига ёрдам берайлик.
Пўлатхон Каттаев,
ТИИ Ҳадис ва Ислом тарихи фанлари кафедраси
катта ўқитувчиси.